Ο ψυχίατρος Αθανάσιος Αλεξανδρίδης δίνει τη δική του ερμηνεία στη λέξη νεοσυντηρητισμός και μας υπενθυμίζει πως ο ψυχισμός μας είναι από τη φύση του υποχρεωμένος συνεχώς να παράγει νέες λύσεις, νέα γνώση. Είμαστε καταδικασμένοι να οδηγούμαστε στην πρόοδο.

Πιστεύετε ότι η κρίση μάς κάνει να «επιστρέφουμε» στον συντηρητισμό μας. Πώς οδηγείστε σε αυτή τη θεώρηση; Ποια είναι η δική σας ερμηνεία στη λέξη «συντηρητισμός»;

– Συντηρητισμός δεν είναι η υγιής τάση να εκτιμούμε κάθε φορά τι από το παρελθόν αξίζει – τι είναι δηλαδή λειτουργικά χρήσιμο – και να το συντηρούμε συνδέοντάς το υποχρεωτικά με το σύγχρονο και το μοντέρνο. Διακρίνω το «σύγχρονο» ως αυτό που απαιτείται στις τρέχουσες ανάγκες και το «μοντέρνο» ως τους νεωτερισμούς που απαιτούνται για δομικές αλλαγές (στην κοινωνία, στην επιστήμη, στην τέχνη). Συντηρητισμός είναι η κατάρρευση της συζήτησης για το σύγχρονο και το μοντέρνο και η εξιδανικευμένη μυθοποίηση προηγούμενων κοινωνικών, πολιτικών, επιστημονικών και φιλοσοφικών πρακτικών. Το τι θα ενεργοποιηθεί από τη προγενέστερη παρακαταθήκη όταν αρχίσει η νεοσυντηρητικοποίηση της κοινωνίας εξαρτάται πολύ από το φαντασιωσικό υπόλειμμα της Ιστορίας, που βρίσκεται κυρίως μέσα στις απλές διηγήσεις του λαού (π.χ. θρύλοι, τραγούδια) αλλά και από το γενικότερο διεθνές πολιτικό περιβάλλον όταν πρόκειται για μικρές χώρες όπως η δική μας. Πιο απλά, αν σκεφθούμε ότι όλος ο 20ός αιώνας προσπάθησε για την απελευθέρωση των κρατών και των ατόμων μέσα στο πνεύμα της ισοτιμίας και του σεβασμού της διαφορετικότητας, ο νεοσυντηρητισμός επαναφέρει στο προσκήνιο ως αξίες τον αυταρχισμό, το δικαίωμα στην καταπίεση των ασθενέστερων κοινωνικών ομάδων ως άχρηστων, ανάπηρων ή μιασματικών, την καταπίεση της σεξουαλικότητας ως εκφυλιστικής δύναμης και την επιστροφή σε θεοκρατικές αξίες (που στη χώρα μας, για παράδειγμα, πάντα ισχύουν και γι΄ αυτό δεν έχει πραγματοποιηθεί και ο διαχωρισμός κράτους-Εκκλησίας). Θεωρώ ότι το φαινόμενο του νεοσυντηρητισμού έχει αρχίσει στην Ελλάδα και μία σαφής ένδειξή του δεν είναι μόνο η άνοδος της ακροδεξιάς αλλά κυρίως ότι τα ζητήματα που βάζει και ιδιαίτερα οι λύσεις που προτείνει, συζητούνται πλέον χωρίς ντροπή και χωρίς ενοχή από μεγάλες ομάδες του πληθυσμού που αν παρέμειναν συνεπείς με την πολιτική τοποθέτηση που υποστηρίζουν ότι έχουν, θα είχαν απορρίψει αυτές τις λύσεις εξ αρχής και για λόγους αρχής.

Ποια στοιχεία έχει η νέα τους ταυτότητα;

– Όταν αυτές οι νέες συντηρητικές θεωρήσεις επικυρώνονται στο γενικό κοινωνικό επίπεδο, ο μέσος πολίτης, ο οποίος έχει τρωθεί οικονομικά, κοινωνικά, ψυχολογικά και ηθικά σε τεράστιο βαθμό και ο οποίος είναι φοβισμένος ή και τρομοκρατημένος ότι πλησιάζει στο φάσμα της φτώχειας, θα προσπαθήσει να δημιουργήσει μία νέα ταυτότητα με βάση τις νεοσυντηρητικές απόψεις. Με αυτή θα θεωρεί ότι ανήκει στο κυρίαρχο ρεύμα, θα ικανοποιεί το «αγελαίο συναίσθημά» του, όπως θα έλεγε ο Νίτσε, και θα πιστεύει ότι έχει και μοιράζεται τη δύναμη της ομάδας στην οποία εγγράφεται. Φυσικά, ή θα πάσχει από ενοχές λόγω της αυτολογοκρισίας και της απάρνησης του προηγούμενου εαυτού του ή θα τα «βολέψει» χωρίς ενοχές, όπως οι περισσότεροι, με αυξημένες όμως πιθανότητες αυτό το ανομολόγητο στρίμωγμα του εαυτού τους να βγει ασυνείδητα ως πράξεις βίας προς τον εαυτό του (π.χ. η μεγάλη αύξηση των ψυχοσωματικών ασθενειών) ή προς τους άλλους (π.χ. η αυξανόμενη φυσική τιμωρία των παιδιών, η κακοποίηση και η εγκατάλειψή τους). Θεωρώ ότι η πραγματική αύξηση των αυτοκτονιών η οποία έχει συμβεί είναι ένδειξη ότι κάποιοι προσπαθούν να σώσουν τον εαυτό τους, την ταυτότητά τους, έστω και με τίμημα τη ζωή τους.

Η αλλαγή του κοινωνικοοικονομικού περιβάλλοντος είναι κυρίαρχη και στο ντιβάνι του ψυχαναλυτή, όπως και στην υπόλοιπη ζωή;

– Η αλλαγή του κοινωνικοοικονομικού περιβάλλοντος έχει επηρεάσει την ψυχαναλυτική πρακτική αλλά, προς το παρόν, όχι σε κυρίαρχο βαθμό όπως την κοινωνία και σίγουρα, από τις πληροφορίες που έχω, όχι στις θεμελιώδεις αρχές της ψυχαναλυτικής πρακτικής. Το ότι τα αιτήματα για ψυχανάλυση έχουν ελαττωθεί αυτό δεν οφείλεται τόσο στην οικονομική δυσκολία των ατόμων, γιατί σχεδόν όλοι οι ψυχαναλυτές που τιμούν την επιστήμη τους είναι διατεθειμένοι να κάνουν ψυχαναλύσεις σε χαμηλό κόστος (οι ενδιαφερόμενοι ας πάρουν πληροφορίες από τον ιστότοπο της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας) όσο στο κλίμα αβεβαιότητας και επικείμενης καταστροφής που εγκλωβίζει τους ανθρώπους στη θεώρηση μιας μικρής φέτας του παρόντος. Ενώ τώρα είναι η στιγμή για την ανα-θεώρηση όλης τους της ζωής και της διαλεκτικής πάλης του συντηρητισμού και του μοντερνισμού μέσα τους για την ανάδειξη ενός νέου σχεδίου ζωής.

Τελικά μέσα μας, μέσα στον ψυχισμό μας, είμαστε συντηρητικοί ή αναζητούμε τον μοντερνισμό;

– Θα έλεγα ότι σε μία πρώτη θεώρηση ο ανθρώπινος ψυχισμός μοιάζει να είναι μια συντηρητική μηχανή αφού έχει την τάση να επαναλάβει ικανοποιητικές εμπειρίες και δυστυχώς (και λυπάμαι που δεν μπορώ τώρα να σας το αναπτύξω) και τραυματικές εμπειρίες. Όμως, επειδή αυτή η μηχανή τροφοδοτείται συνεχώς από την ενέργεια που η ζωντανή σάρκα μας παράγει, και επειδή όλες οι προϋπάρχουσες λύσεις πάντοτε αφήνουν ένα υπόλειμμα ανικανοποίητου, θεωρώ ότι ο ψυχισμός είναι από τη φύση του υποχρεωμένος συνεχώς να παράγει νέες λύσεις, νέα γνώση. Είναι κατ΄ ανάγκην μοντέρνος.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News