Ανήσυχος, ίσως πιο αισιόδοξος, και σίγουρα «εντυπωσιασμένος». Μ’ αυτά τα συναισθήματα επέστρεψε από τη Λέσβο στην Αθήνα, ο  Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, Αντόνιο Γκουτέρες, κλείνοντας μια τετραήμερη επίσκεψη στην χώρα μας. «Είμαι εντυπωσιασμένος από το έργο, τη συμπεριφορά, και την αλληλεγγύη που έχουν επιδείξει οι άνθρωποι στο νησί», δήλωσε σε συνέντευξη Τύπου, τη Δευτέρα στο κτίριο της ΕΣΗΕΑ, ο  Γκουτέρες, συνοδευόμενος από την επικεφαλής του τομέα Επικοινωνίας και Ενημέρωσης και εκπρόσωπο Τύπου του ύπατου αρμοστή, Μελίσα Φλέμινγκ, τον βοηθό ύπατου αρμοστή (Επιχειρησιακού Τομέα), Τζορτζ Όκοθ – Όμπο, και τον διευθυντή του περιφερειακού γραφείου Ευρώπης της Υ.Α. και περιφερειακό συντονιστή για την προσφυγική κρίση, Βίνσεντ Κοσέτελ. Λίγο πριν ο Γκουτέρες -«όχι Γκουτιέρες γιατί δεν είμαι Ισπανός»- βρισκόταν στο Μέγαρο Μαξίμου. «Διακρίνω έναν ανθρωπιστικό χαρακτήρα στην ελληνική κυβέρνηση και τον πρωθυπουργό, με τον οποίο, μάλιστα, έχουμε κοινές ανησυχίες», δήλωσε ο ίδιος.

Οι κοινές ανησυχίες του πρωθυπουργού, Αλέξη Τσίπρα, και του Ύπατου Αρμοστή -ο οποίος έχει, επίσης, διατελέσει πρωθυπουργός της χώρας του, Πορτογαλίας, από το 1995 έως το 2002- αφορούν στην εφαρμογή του προγράμματος μετεγκατάστασης 160.000 προσφύγων μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το οποίο έχει ήδη τεθεί σε εφαρμογή. Το άγχος των δύο, όπως μας αποκάλυψε ο Γκουτέρες, είναι να μην εφαρμοστεί το πρόγραμμα με μια τεχνοκρατική προσέγγιση, αλλά να γίνει με ανθρώπινο χαρακτήρα. «Δεν θα λέμε ‘εσύ πας Σουηδία, εσύ πας Γερμανία, εσύ πας Ισπανία’», εξήγησε, «αλλά θα πρέπει να υπάρχει ένας διάλογος και να συλλέγονται οι πληροφορίες και οι προτιμήσεις των προσφύγων, στοιχεία τα οποία θα συνθέτουν το λογισμικό του μηχανισμού αναδιανομής». 

Προτού βρεθεί στο Μέγαρο Μαξίμου, ο Γκουτέρες, ο οποίος φέτος συμπληρώνει τον δέκατο και τελευταίο του χρόνο ως Ύπατου Αρμοστή του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, επισκέφθηκε τη Λέσβο για την αποτίμηση της διαμονής των προσφύγων και της ανθρωπιστικής δράσης στο νησί. Γνωρίζαμε, ήδη, ότι το Σάββατο συναντήθηκε με τον δήμαρχο του νησιού, Σπύρο Γαληνό, ότι συζήτησαν για τον συντονισμό των διαφορετικών οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στο νησί, ότι ο πρώτος έδωσε τα συγχαρητήριά του για την ψυχραιμία και αποτελεσματικότητα των τοπικών αρχών στην διαχείριση της ανθρώπινης κρίσης, ενώ ο δεύτερος ανταπέδωσε τις ευχαριστίες, ζητώντας στήριξη για την υποψηφιότητα της Μυτιλήνης ως Πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης για το 2021.

Από τον ίδιο μάθαμε τί είδε: μια ανθρωπιστική κρίση την οποία δεν αντέχει να σηκώσει από μόνη της η χώρα, κατοίκους, ομάδες εθελοντών και Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις που κάνουν τα πάντα για να μοιραστούν το βάρος και να διαφυλάξουν την αξιοπρέπεια των ανθρώπων που ζητούν βοήθεια, και εικόνες που είναι αδύνατο να μην σοκάρουν. «Σάπιες βάρκες που έχουν κατασκευαστεί όσο πιο φτηνά γίνεται, ώστε να κάνουν ένα μόνο ταξίδι, να πεθαίνουν οι μισοί επιβάτες καθ’ οδόν κι ύστερα να εγκαταλείπονται ως σκουπίδια», περιέγραφε ο ίδιος σαν να τις έβλεπε μπροστά του εκείνη την ώρα.

Την Κυριακή ταξίδεψε και στα βόρεια του νησιού, από τη Σκάλα Συκαμινιάς μέχρι τον Μόλυβο, εκεί που συνήθως καταφτάνουν από τα παράλια της Τουρκίας όσοι επιβιώνουν. «Βλέποντας τις παραλίες όπου ξεβράζονται οι πρόσφυγες σου φαίνεται ασύλληπτο το ότι επιλέγουν να κάνουν αυτό το ταξίδι και δεν καταφεύγουν σ’ άλλους τρόπους», σχολίασε ο Γκουτέρες. Εννοούσε ότι υπάρχουν ασφαλείς και νόμιμες δίοδοι, οι οποίες θα’ πρεπε να προσφέρονται σ’ όσους έχουν ανάγκη. Σαν ποια; «Η χορήγηση βίζας, το σύστημα της οικογενειακής επανένωσης και τα προγράμματα μετεγκατάστασης προσφύγων από τις γειτονικές χώρες στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης», απάντησε, επισημαίνοντας παρ’ όλα αυτά, ότι για όσους δεν δικαιούνται την χορήγηση ασύλου θα πρέπει να προβλέπεται ο επαναπατρισμός στις χώρες προέλευσης.

Κάπως έτσι βρήκε την ευκαιρία ένας δημοσιογράφος να θέσει το ζήτημα του Δουβλίνου ΙΙ, του αμφιλεγόμενου κανονισμού που έχει παγιδέψει τις χώρες εισόδου, όπως η Ελλάδα και η Ιταλία, και τότε ο Γκουτέρες αρκέστηκε στην δήλωση ότι «για την ώρα, η επαναπροώθηση ανθρώπων στην Ελλάδα δεν βγάζει κανένα νόημα». Η ερώτηση που φάνηκε να τον εξιτάρει περισσότερο προήλθε από την Kontra News: Πιστεύετε ότι θα έπρεπε να δέχεται η Ευρωπαϊκή Ένωση πρόσφυγες απευθείας από τις χώρες της Μέσης Ανατολής, όπως την Ιορδανία και τον Λίβανο; «Μ’ ενθουσιασμό απαντώ ναι! Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα έπρεπε να δέχεται πρόσφυγες από αυτές τις χώρες ώστε να σώζονται εκ των προτέρων ανθρώπινες ζωές». Φυσικά, για την ώρα, μια τέτοια επιθυμία ούτε είναι στα σχέδια της Ένωσης ούτε βρίσκεται κοντά στην πραγματικότητα. Πάνε μόνο λίγες εβδομάδες από τότε που επετεύχθη, ύστερα από πολλούς μήνες διαπραγμάτευσης, και όχι ομόφωνα, η συμφωνία ανάμεσα στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την υποχρεωτική ανακατανομή 160.000 προσφύγων και μεταναστών στο εσωτερικό της Ένωσης, ενώ η εφαρμογή του προγράμματος ξεκίνησε με μόλις 19 πρόσφυγες από την Ερυθραία που πέταξαν από την Ιταλία στην Σουηδία.

Είναι έτοιμη η ελληνική κυβέρνηση για το σύστημα μετεγκατάστασης των προσφύγων; «Πρόκειται για έναν νέο, πρωτοποριακό μηχανισμό, δεν έχει ξαναδοκιμαστεί ποτέ στην ευρωπαϊκή ιστορία», απάντησε ο Γκουτέρες. «Κανένας δεν είναι έτοιμος».

*Η Μαρίσσα Δημοπούλου είναι δημοσιογράφος. 

Προηγούμενα άρθρα της Μαρίσσας Δημοπούλου 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News