Σύμφωνα με μελέτη που έγινε από τη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Μπέρκλεϊ και το Ινστιτούτο Νευροεπιστημών Helen Wills το 2008 οι εγκέφαλοι των παιδιών που μεγαλώνουν σε αντίξοες και φτωχικές συνθήκες, μπορεί να λειτουργούν διαφορετικά σε σχέση με τους εγκεφάλους των παιδιών που μεγαλώνουν σε εύπορες οικογένειες χωρίς να έχουν υποστεί κάποια μορφή κοινωνικής αδικίας. Η έρευνα που έγινε σε φυσιολογικά εννιάχρονα και δεκάχρονα παιδιά διαφορετικού κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου, συμπέρανε ότι παρουσιάζονται σημαντικές διαφορές στις αντιδράσεις του προμετωπιαίου φλοιού του εγκεφάλου, εύκολα ανιχνεύσιμες με ηλεκτροεγκεφαλογράφημα. Το συγκεκριμένο τμήμα του εγκεφάλου είναι κρίσιμο για την επίλυση προβλημάτων και τη δημιουργικότητα.

Οι παιδίατροι και οι εξελικτικοί ψυχοβιολόγοι που συμμετείχαν στην έρευνα τονίζουν πως με την κατάλληλη εκπαίδευση των φτωχότερων παιδιών οι εγκεφαλικές διαφορές μπορούν να εξαλειφθούν γεγονός που αποδεικνύει ότι σε αντίθεση με ακραίες προκαταλήψεις που παρουσιάζουν τη φτώχεια ως μία από τις συνέπειες χαμηλής διανοητικής ικανότητας, είναι η φτώχεια και άλλες μορφές κοινωνικής στέρησης που ευθύνονται για την ελλειπή ανάπτυξη κάποιων εγκεφαλικών λειτουργιών.

Όπως φαίνεται από αυτήν και από παρόμοιες έρευνες, οι περιβαλλοντικές κοινωνικοοικονομικές συνθήκες έχουν εντονότατες και συχνά τραγικές επιπτώσεις όχι μόνο στη διάθεση, στην πνευματική και ηθική ωρίμανση, αλλά και στην ανάπτυξη των βασικών εγκεφαλικών νευρώνων κατά τη παιδική ηλικία. Εκτός από την έλλειψη χρημάτων που μπορεί να στερήσει σε ένα παιδί προσχολικής και σχολικής ηλικίας, ακόμα και βασικά υλικά αγαθά, ως δύσκολες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες θα μπορούσαν να οριστούν: η πολιτική αστάθεια, η κοινωνική αδικία, η περιθωριοποίηση, ο ρατσισμός, το άγχος κι η ανασφάλεια για το μέλλον σε πολιτικό κι οικονομικό επίπεδο, η απουσία θετικών προτύπων ή πεποιθήσεων, και η βία. Η βία που ξεκινάει από την οικογένεια για να συνεχιστεί στο σχολείο και στις γειτονιές της πόλης και η οποία σε μία ανώριμη πολιτικά κοινωνία αποτελεί -όσο παράξενο κι αν ακούγεται αυτό- μία από τις βασικές μεθόδους κοινωνικοποίησης.

Μία μορφή καθημερινής πίεσης και ψυχικής βίας πηγάζει από τους γονείς, οι οποίοι αν και συνεχώς παραπονιούνται κι οργίζονται για την πολιτική και οικονομική κατάσταση, δεν αναλαμβάνουν υπεύθυνη και έλλογη δράση ώστε να ανατραπούν οι συνθήκες που τους καταπιέζουν. Τα παιδιά και οι έφηβοι απορροφούν το θυμό και την απελπισία των μεγάλων, σταδιακά και δικαιολογημένα χάνουν το σεβασμό προς γονείς, καθηγητές και όσους, ενώ γκρινιάζουν, απέχουν από συντονισμένες κινήσεις που θα έφερναν ουσιαστικές αλλαγές, και χωρίς να ξέρουν τι ακριβώς πρέπει να γίνει, νιώθουν πολύ έντονα την επιθυμία να αντιδράσουν.

Η διαφορά ανάμεσα σε εμάς και τα παιδιά είναι ότι έχουμε -ή θα οφείλαμε να έχουμε- τα επιχειρήματα που υπακούν στην κοινή λογική για το τι είναι σωστό και, κυρίως, εφικτό. Η κοινωνικοποίηση που ένας τριαντάρης ή σαραντάρης έχει ήδη υποστεί, αφενός του δίνει πολλά ερείσματα δικαιολόγησης για το τι (δεν) κάνει, αφετέρου τον αποδυναμώνει από την φυσική παρόρμηση και την ελπίδα ότι τα πράγματα μπορούν όντως ν' αλλάξουν.

Η κοινωνικοποίηση, βέβαια, μπορεί να είναι μια θετική και απαραίτητη διαδικασία ωρίμανσης που εξασφαλίζει την λειτουργική συμβίωση των διαφορετικών ομάδων που συναποτελούν μια δημοκρατική κοινωνία. Σε πολιτικά ώριμες κοινωνίες, ο κρατικός μηχανισμός συνεργάζεται με τους κοινωνικούς φορείς ώστε να διασφαλίσει τα δικαιώματα των πολιτών, και ότι οποιαδήποτε καταγγελία για παραβίαση των δικαιωμάτων μπορεί να βρει μια νόμιμη οδό για να εκφραστεί, έστω και μέσω γραφειοκρατικών διαδικασιών.

Όλοι γνωρίζουμε ότι στη χώρα μας κάτι τέτοιο δεν ισχύει – και πως θα μπορούσε άλλωστε, όταν ένας βασικός παρα-βιαστής των δικαιωμάτων μας είναι ο ίδιος ο κρατικός μηχανισμός – η επιβίωση του οποίου, μέσω πελατειακών σχέσεων, και διανομής προνομίων σε διάφορες ομάδες, θέτει απέναντί του τους περισσότερους πολίτες. Δεδομένων όλων αυτών, είναι μάλλον παράδοξο που τόσοι ενήλικες, χρησιμοποιώντας τον 'εκλεπτυσμένο' τρόπο σκέψης τους, αδυνατούν να αντιδράσουν ορθολογικά και ώριμα, αλλά αναπαράγουν με την ψήφο τους μια αδιέξοδη κατάσταση, που τους καταδικάζει στο μαρτύριο του Σίσυφου. Τα παιδιά και οι έφηβοι, όμως, που δεν έχουν ακόμα αλλοιωθεί από την διαδικασία ένταξης σε μια δυσλειτουργική κοινωνία, μπορεί να μην διαθέτουν προς το παρόν την ικανότητα να αρθρώσουν έγκυρο πολιτικό λόγο, αλλά νιώθουν επιτακτικά την ανάγκη να αντιδράσουν σε όλη αυτή την αρρώστια.

Χαρακτηριστικό μιας κοινωνίας ανώριμης είναι ο χειρισμός από τους μεγάλους (κόμματα, μερίδα του τύπου, γονείς, καθηγητές) του πιο δυναμικού αλλά ταυτόχρονα ευάλωτου τμήματος της, δηλ. των εφήβων, για να εκφράσουν τη διαμαρτυρία τους απέναντι στην εκάστοτε κυβερνητική πολιτική. Η χειριστική στάση των μεγαλύτερων προς τους νεότερους οδηγεί πλέον σε μια αντιστροφή των ‘παραδοσιακών’ προτύπων συμπεριφοράς. Αν παραδοσιακά θεωρείτο άσχημο ένας μαθητής να αδιαφορεί για τα μαθήματά του επικαλούμενος την οργή του προς την κοινωνία, σήμερα πολλοί ενήλικες σε καίριες θέσεις, θεωρούν επιβεβλημένο οι μαθητές να οργίζονται κατ’ εξακολούθηση με οτιδήποτε και οποιονδήποτε επιχειρεί να ανατρέψει ένα σύστημα από το οποίο δεκαετίες τώρα συντηρούνται οι μεγάλοι. Οι δεκατετράχρονοι κουκουλοφόροι, οι φασκελοδεικτούντες σημαιοφόροι, οι μαθητές που καταστρέφουν τη δημόσια περιουσία, οι φοιτητές που χτίζουν την είσοδο σε αίθουσες και γραφεία, λαμβάνουν τα εύσημα όσων επιδιώκουν την επικράτηση των προσωπικών τους συμφερόντων ή ιδεών, χωρίς όμως οι ίδιοι να εκτίθενται ή να διακινδυνεύουν τη θέση τους -ποιος άραγε από τους Καθηγητές που, μέσω της διαρκούς μετάθεσης των εξετάσεων, διευκόλυνε την παράταση των καταλήψεων, έχασε έστω και ένα μεροκάματο;

Με την τακτική αυτή όχι μόνο εκμεταλλευόμαστε τους νέους προς όφελός μας, αλλά τους διδάσκουμε επίσης ότι τα προβλήματα κι οι διαφωνίες δεν επιλύονται με τον ανοιχτό, δημοκρατικό διάλογο, όπου ο καθένας αναλαμβάνει επώνυμα την ευθύνη της θέσης του, αλλά μέσω σπασμωδικών αντιδράσεων που δεν αλλάζουν τα κακώς κείμενα, κι απλώς υπονομεύουν ή βίαια διαλύουν οποιαδήποτε μορφή ισονομίας κι οργανωμένης κοινωνίας.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News