Το γεγονός ότι πέρυσι ο ρυθμός ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας ήταν αξιοπρεπής, η ανεργία μειώθηκε και τα κέρδη αυξήθηκαν, σίγουρα δεν θα πρέπει να οδηγήσει στο εφησυχασμό. Αυτό, τουλάχιστον, υποστηρίζει ο Economist, αφιερώνοντας το εξώφυλλο του τελευταίου τεύχους του αλλά και το κύριο άρθρο του στη «slowbalisation», τη διαδικασία που σταδιακά καταλαμβάνει τη θέση της «globalisation», της διαβόητης παγκοσμιοποίησης.

«Οι σημερινές εμπορικές εντάσεις επιδεινώνουν μια μεταβολή η οποία άρχισε να εκδηλώνεται από τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008-09 κι έπειτα. Οι διασυνοριακές επενδύσεις, το εμπόριο, τα τραπεζικά δάνεια και οι αλυσίδες εφοδιασμού έχουν συρρικνωθεί σε σχέση με το παγκόσμιο ΑΕΠ. Η παγκοσμιοποίηση έχει δώσει τη θέση της σε μια νέα εποχή βραδύτητας. Υιοθετώντας έναν όρο που συνέθεσε ένας ολλανδός συγγραφέας, την αποκαλούμε “slowbalisation”», σημειώνουν οι δημοσιογράφοι του εβδομαδιαίου βρετανικού περιοδικού.

Ξεκινούν την ανάλυσή τους από τη χρυσή εποχή της παγκοσμιοποίησης, την εικοσαετία 1990 – 2010, περίοδο κατά την οποία το παγκόσμιο εμπόριο σημείωσε εντυπωσιακή ανάπτυξη, χάρη στη δραστική μείωση του κόστους μεταφοράς των εμπορευμάτων και των τηλεπικοινωνιών ενώ σημαντικό ρόλο διαδραμάτισαν επίσης η κατάργηση των δασμών και η φιλελευθεροποίηση του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος.

Σήμερα, ωστόσο, το κόστος μεταφοράς έχει σταματήσει να μειώνεται και οι πολυεθνικές ανακάλυψαν «ότι η παγκόσμια εξάπλωση κοστίζει χρήματα και πως οι τοπικοί ανταγωνιστές συχνά τις κατασπαράζουν. Η επιχειρηματικότητα μετατοπίζεται (από τα αγαθά) προς τις υπηρεσίες, οι οποίες είναι πιο δύσκολο να εξαχθούν: τα ψαλίδια μπορούν να εξαχθούν μέσα σε κοντέινερ, οι κομμωτές όχι». 

Την ίδια ώρα οι Κινέζοι γίνονται ολοένα πιο αυτάρκεις, μειώνοντας τις εισαγωγές τους, ενώ οι εμπορικοί πόλεμοι που έχουν ξεσπάσει έχουν ως συνέπεια τον επανακαθορισμό των κανόνων του παγκόσμιου εμπορίου. «Η αρχή σύμφωνα με την οποία οι επενδυτές και οι εταιρείες θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ισότιμα ανεξάρτητα από την εθνικότητά τους» δεν έχει πλέον καμιά ισχύ. 

Οι γεωπολιτικές εντάσεις πλήττουν τη βιομηχανία της τεχνολογίας, οι κανόνες διασφάλισης της ιδιωτικότητας και προστασίας των προσωπικών δεδομένων κατακερματίζονται και οι φορολογικές πολιτικές ανά την υφήλιο γίνονται ολοένα πιο «πατριωτικές», με τους Αμερικανούς να δίνουν κίνητρα για τον επαναπατρισμό κεφαλαίων και τους Ευρωπαίους να έχουν βάλει στο στόχαστρό τους κολοσσούς της Σίλικον Βάλεϊ. 

ΗΠΑ και ΕΕ προβαίνουν στη λήψη μέτρων για τον αρτιότερο έλεγχο των ξένων επενδύσεων και η Κίνα, παρά τις δηλώσεις περί του αντιθέτου, εμφανίζεται κάθε άλλο παρά έτοιμη να επιτρέψει σε ξένες εταιρείες να εισέλθουν στην κινεζική αγορά με ίσους και δίκαιους όρους ανταγωνισμού. Ως αποτέλεσμα πέρυσι οι κινεζικές επενδύσεις στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ μειώθηκαν κατά 73% ενώ κατά 20% μειώθηκε και η παγκόσμια αξία των διασυνοριακών επενδύσεων των πολυεθνικών εταιρειών. Άμεση, οπότε, συνέπεια της αποκαλούμενης «slowbalisation» θα είναι η σύσφιξη των εμπορικών σχέσεων μεταξύ των μελών των όποιων περιφερειακών οικονομικών μπλοκ.

Αυτό δεν σημαίνει πως θα σημειωθεί επιδείνωση του βιοτικού επιπέδου. Οι ηπειρωτικές αγορές είναι αρκετά μεγάλες ώστε να συνεχίσουν να αναπτύσσονται και δεδομένου ότι από το 1990 έως σήμερα 1,2 δισ. άνθρωποι βρήκαν διέξοδο από την ακραία φτώχεια σε παγκόσμιο επίπεδο, δεν υπάρχει κανένας λόγος ανησυχίας για ενδεχόμενη αύξηση του αριθμού των άπορων όλου του κόσμου. Οι καταναλωτές της Δύσης θα συνεχίσουν να αποκομίζουν σημαντικά οφέλη από το εμπόριο και σε ορισμένες περιπτώσεις, η βαθύτερη ολοκλήρωση θα πραγματοποιηθεί σε περιφερειακό, αντί για παγκόσμιο, επίπεδο.

Αλλά η «slowbalisation» έχει δύο βασικά μειονεκτήματα. Καταρχάς δημιουργεί νέα προβλήματα. Σε αντίθεση με την περίοδο 1990 – 2010 κατά την οποία οι περισσότερες αναπτυσσόμενες χώρες πραγματοποίησαν σημαντικά βήματα προόδου με στόχο να προσεγγίσουν τα πλουσιότερα κράτη του κόσμου, η πορεία τους προς την ευημερία στο απώτερο μέλλον θα είναι ακόμα πιο δύσκολη. Θα πρέπει επίσης να αντιμετωπιστούν οι εντάσεις που προκύπτουν από το γεγονός ότι τα νέα περιφερειακά, λιγότερο παγκόσμια, μοντέλα εμπορικών συναλλαγών θα πρέπει να συνυπάρξουν με ένα παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα εντός του οποίου καίριο ρόλο διαδραματίζουν η Wall Street και η ομοσπονδιακή τράπεζα των ΗΠΑ.

Το πιο ανησυχητικό, ωστόσο, είναι η πρόβλεψη πως η «slowbalisation» δεν θα συμβάλει στην επίλυση των προβλημάτων που δημιούργησε η παγκοσμιοποίηση. Γιατί «η αυτοματοποίηση συνεπάγεται ότι δεν θα αυξηθούν οι θέσεις εργασίας εργατοτεχνιτών. Οι εταιρείες θα προσλαμβάνουν ανειδίκευτους εργάτες στις φθηνότερες περιοχές κάθε περιφέρειας. Η κλιματική αλλαγή, το μεταναστευτικό και η φοροδιαφυγή θα είναι ακόμα πιο δύσκολο να αντιμετωπιστούν δίχως παγκόσμια συνεργασία. Και αντί να περιορίσει την Κίνα, η “slowbalisation“ θα συμβάλει στο να εξασφαλίσει την περιφερειακή της ηγεμονία ταχύτερα».

Η παγκοσμιοποίηση έκανε τον κόσμο καλύτερο για όλους σχεδόν. Αλλά δεν έκανε το παραμικρό για να περιορίσει το κόστος. Τα προβλήματα που παραμέλησε να επιλύσει η παγκόσμια διασυνδεδεμένη κοινότητα διογκώθηκαν στα μάτια των απλών πολιτών, τόσο πολύ ώστε έφτασαν στο σημείο να ξεχάσουν τα οφέλη της παγκόσμιας τάξης πραγμάτων όπως αυτή διαμορφώθηκε από το 1990 έως το ξέσπασμα της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης. Αλλά αυτό που διακρίνεται ήδη στην ορίζοντα δεν πρόκειται να αποτελέσει πανάκεια. «Η “slowbalisation” θα είναι χειρότερη και λιγότερο σταθερή από ό,τι προηγήθηκε. Στο τέλος απλά και μόνο θα αναζωπυρώσει τη δυσφορία», προειδοποιούν οι Βρετανοί. 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News