Είναι μια ιστορία βρετανικής υπερηφάνειας. Η κινηματογραφική διήγηση μιας ήττας που μετατράπηκε σε επική στιγμή εθνικής ανάτασης. Ενας ηττημένος στρατός εκατοντάδων χιλιάδων. Μπροστά η θάλασσα και πίσω «κυνηγοί» οι νικητές Γερμανοί. Διέξοδος καμία.

Ο βρετανός σκηνοθέτης Κρίστοφερ Νόλαν ολοκλήρωσε ένα σχέδιο πάνω στο οποίο εργαζόταν από παιδί: με υπερηφάνεια εξ ολοκλήρου βρετανική αποδίδει στη μεγάλη οθόνη την υποχώρηση και τη διάσωση του Βρετανικού Εκστρατευτικού Σώματος που βρέθηκε εγκλωβισμένο στις ακτές της Δουνκέρκης μετά την απρόσμενα γρήγορα κατάρρευση του μετώπου και την προέλαση των Γερμανών τον Μάιο του 1940.

Στην ταινία ο τρόμος και ο πανικός της μάχης είναι συνέχεια παρόντες, όπως και η απόγνωση, ο φόβος, η αίσθηση της απώλειας. Αλλά αποδίδονται και μεταφέρονται στον θεατή κυρίως μέσω του ήχου και της εντυπωσιακής μουσικής την οποία έγραψε για την ταινία του Νόλαν ο γνωστός γερμανός συνθέτης Χανς Ζίμερ. Οι ήχοι του συνοδεύουν αυτή την απίστευτη πορεία είτε προς τη σφαγή είτε προς τη σωτηρία. Οι ήχοι της μάχης κόβουν την ανάσα: από τον ανατριχιαστικό συριγμό των Στούκας ως τις εκρήξεις των βομβών και τους ήχους των σειρήνων.

Αλλά η σκληρότητα του πολέμου παρουσιάζεται με βρετανική ψυχρότητα, σχεδόν χωρίς αίμα. Οι σοκαριστικά βίαιες σκηνές της απόβασης στη Νορμανδία στη «Διάσωση του Στρατιώτη Ράιαν» του Στίβεν Σπίλμπεργκ εδώ είναι απούσες. Στη «Δουνκέρκη» του Νόλαν οι σφαίρες και οι βόμβες χτυπούν τον θεατή περισσότερο μέσω του ήχου παρά με σκηνές θανάτου που σχεδόν λείπουν.

Ακόμα και τα σκοτεινά χρώματα συνεισφέρουν σε αυτή την ψυχρή αναπαράσταση της μάχης. Στην ταινία οι Γερμανοί είναι απρόσωποι. Είναι μόνον μηχανές, αεροπλάνα που ορμούν για να σκορπίσουν τον θάνατο τους Βρετανούς, αλλά ηττώνται σε όλες τις μονομαχίες από τα Σπιτφάιρ της RAF.

Ο ίδιος ο Νόλαν δεν την αντιμετώπισε σαν πολεμική ταινία αλλά «περισσότερο ως μια ιστορία επιβίωσης σε πολεμικό πλαίσιο». Μια ενδιαφέρουσα παράμετρος είναι ότι ο Νόλαν, δημιουργός ως σήμερα ταινιών φαντασίας όπως τα «Interstellar», «Inception» και «Batman» αναλαμβάνει για πρώτη φορά να μεταφέρει ένα ιστορικό θέμα στον κινηματογράφο.

Η διάσημη φράση του Τσόρτσιλ – φόρος τιμής στους πιλότους της RAF – «ποτέ τόσο πολλοί δεν όφειλαν τόσο πολλά σε τόσο λίγους» είναι πανταχού παρούσα. Ολη η διήγηση στηρίζεται σε αυτή την προπαγανδιστική γραμμή που χαράχτηκε το 1940 από τον βρετανό πρωθυπουργό: η Δουνκέρκη δεν είναι μια ιστορία φυγής αλλά νίκης, είναι η πρώτη πράξη ενός θριάμβου που πρόκειται να ακολουθήσει.

Οι Γάλλοι γκρινιάζουν για το σενάριο: η κυνική υποχώρηση των Βρετανών στέρησε από τους Συμμάχους κάθε πιθανότητα αντεπίθεσης και προκάλεσε την κατάρρευση του ηθικού στις τάξεις του γαλλικού στρατού, λένε. Ηταν επίσης η αυτοθυσία των γάλλων στρατιωτών – κάτι που αναγνωρίζεται από τον Νόλαν – εκείνη που προσέφερε στους Βρετανούς τη δυνατότητα να ξεφύγουν.

Οι Γάλλοι είχαν μάθει να αντιμετωπίζουν αυτό το κομμάτι του παρελθόντος τους με ελαφρότητα ίσως και αδιαφορία, αλλά η εποχή Μακρόν φαίνεται πως τους άνοιξε την όρεξη για μεγαλεία ανάλογα με εκείνα των Βρετανών. Εργο μάλλον δύσκολο καθώς η επιτυχία της «Δουνκέρκης» του Νόλαν φαίνεται ότι θα διαιωνίσει τη βρετανική εκδοχή της ιστορίας. Οι ήρωες είναι όλοι Βρετανοί, όπως και οι εξαιρετικοί ηθοποιοί που ερμηνεύουν τους ρόλους τους: Μαρκ Ρέιλανς, Κίλιαν Μέρφι, Φίον Γουάιτχεντ, Κένεθ Μπράνα και Τομ Χάρντι.

Η επιχείρηση που περιγράφεται ήταν πράγματι κολοσσιαία: οι Βρετανοί κατάφεραν να μετατρέψουν ένα πλήθος από πλοιάρια, γιοτ και καΐκια σε έναν στόλο που με τάξη και κυρίως αυταπάρνηση κατόρθωσε να μεταφέρει στην άλλη πλευρά της Μάγχης 338.000 στρατιώτες (εκ των οποίων 115.000 Γάλλοι οι οποίοι όμως επιβιβάστηκαν μόνο τις τελευταίες ημέρες της επιχείρησης). Δεν διασώθηκαν όλοι: 90.000 είτε έχασαν τη ζωή τους είχε αιχμαλωτίστηκαν από τους Γερμανούς.

Ενα πρώιμο Brexit, μία αποχώρηση η οποία όμως δεν εγκατέλειψε την Ευρώπη στην τύχη της. Διότι έγινε με την υπόσχεση της μεγάλης επιστροφής…

* Η ταινία «Δουνκέρκη» του Κρίστοφερ Νόλαν προβάλλεται στους κινηματογράφους από την 21η Ιουλίου. Στην Ελλάδα έχει προγραμματιστεί να κάνει πρεμιέρα στις 24 Αυγούστου.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News