Το τελευταίο διάστημα όλοι μιλάνε και όλοι γράφουν για την Πορτογαλία, τη χώρα των 10,3 εκατομμυρίων κατοίκων, όπου έχει εμβολιαστεί το 98% των πολιτών ηλικίας από 12 ετών και άνω και το 86% του συνολικού πληθυσμού. Πριν από εννέα μήνες «το σύστημα υγείας της Πορτογαλίας ήταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Τα νοσοκομεία στην πρωτεύουσα Λισαβόνα ήταν κατάμεστα και οι αρχές ζητούσαν από τους ανθρώπους να νοσηλεύονται μόνοι τους στα σπίτια τους. Την τελευταία εβδομάδα του Ιανουαρίου σχεδόν δύο χιλιάδες άνθρωποι πέθαναν, καθώς ο ιός εξαπλωνόταν», υπενθυμίζουν οι Μαρκ Σαντόρα και Ράφαελ Μάιντερ των New York Times. Σήμερα, ωστόσο, στη χώρα της Ιβηρικής τα όποια περιοριστικά μέτρα έχουν πρακτικά αρθεί και το πολυπόθητο τείχος ανοσίας αποτελεί πραγματικότητα.

Πολύς λόγος το τελευταίο διάστημα γίνεται και για τον άνθρωπο στον οποίο ανατέθηκε η αρχηγία αυτής της εξαιρετικής δύσκολης και κρίσιμης αποστολής, τον αντιναύαρχο Ενχίκε Γκουβέια ε Μέλο, έναν πρώην κυβερνήτη υποβρυχίων που βρέθηκε στο πηδάλιο του πλοίου, όταν αυτό έμπαζε επικίνδυνα νερά. Ανέλαβε τα καθήκοντά του ως επικεφαλής της εμβολιαστικής εκστρατείας της Πορτογαλίας τον περασμένο Φεβρουάριο και ξεκαθάρισε από την αρχή πως σκόπευε να εκτελέσει την αποστολή του με στρατιωτική νοοτροπία.

Εκστρατεία… εναντίον του ιού

Επιβλητικός, καθότι ψηλός ένα μέτρο και ενενήντα εκατοστά, εμφανιζόταν συστηματικά στην τηλεόραση ντυμένος στρατιωτικά και δεν δίστασε να μιλήσει και αυτός, όπως πάρα πολλοί άλλοι νωρίτερα, για πόλεμο κατά του κορονοϊού και της πανδημίας του. Ομως λόγω της ιδιότητας του δεν έμεινε στην παρομοίωση. «Το πρώτο που πρέπει να κάνουμε είναι να μετατρέψουμε αυτήν την κατάσταση σε πόλεμο», εξήγησε σε συνέντευξη που παραχώρησε αφότου ανέλαβε να φέρει εις πέρας την εμβολιαστική εκστρατεία. 

Επιδιώκοντας να εμπεδώσει η κοινή γνώμη τη στρατιωτική αντίληψή του, συνέστησε ειδικό κλιμάκιο από γιατρούς, μαθηματικούς, αναλυτές και ειδικούς στη στρατηγική, τους οποίους διάλεξε αποκλειστικά από τον στρατό ξηράς, την πολεμική αεροπορία και το πολεμικό ναυτικό. Και στο πλαίσιο της έναρξης του εμβολιαστικού προγράμματος στη χώρα, μαζί με τους γιατρούς και τους νοσηλευτές, έσπευσαν να εμβολιαστούν, μπροστά στις κάμερες, και τα μέλη των ενόπλων δυνάμεων της χώρας. 

Το υποβρύχιο και η στρατηγική

Κάποια στιγμή ο αντιναύαρχος Γκουβέια ε Μέλο ανέφερε πως όταν επιβαίνεις σε ένα υποβρύχιο, βρίσκεται μέσα σε ένα αργό σκάφος που καταδιώκει ταχύτερα σκάφη. «Πρέπει να βρεθείς στην κατάλληλη θέση και να το κάνεις με έξυπνο τρόπο και να αδράξεις την ευκαιρία μόλις παρουσιαστεί», εξήγησε. 

Στον ίδιο αυτή η ευκαιρία παρουσιάστηκε τον περασμένο Ιούλιο, όταν ήρθε αντιμέτωπος, δίχως τη συνοδεία του, με ένα πλήθος αρνητών των εμβολίων που έφραζαν την είσοδο ενός εμβολιαστικού κέντρου. Κάποιοι τον αποκάλεσαν «δολοφόνο», εκείνος περίμενε τις κάμερες και απάντησε ψύχραιμα πως «ο δολοφόνος είναι ο ιός» αλλά και όλοι όσοι «ζουν ωσάν να βρισκόμαστε στον 13ο αιώνα δίχως να αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα», συμπληρώνουν οι δημοσιογράφοι των New York Times. «Αποπειράθηκα να επικοινωνώ με τρόπο αληθινό και ειλικρινή για όλες τις αμφιβολίες και όλα τα ζητήματα», εξήγησε ο άνθρωπος που δικαιούται τα εύσημα για το εμβολιαστικό θαύμα της Πορτογαλίας. 

Δεδομένης, οπότε, της εξαιρετικής επιτυχίας της Πορτογαλίας όλος ο κόσμος διερωτάται σήμερα ποιο υπήρξε το μυστικό της. Ερωτηθείς ο αντιναύαρχος τι μπορούν να κάνουν οι χώρες με χαμηλή εμβολιαστική κάλυψη (όπως η Ελλάδα) απάντησε αμέσως πως «πρέπει να βρουν ανθρώπους που δεν είναι πολιτικοί».

Η ευθύνη της επιλογής

Η απάντηση του πορτογάλου στρατιωτικού, παρότι φαινομενικά ανώδυνη, απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή. Τουλάχιστον αυτό υποστηρίζει ο Τζιανλούκα Μερκούρι της Corriere della Sera. Γιατί εάν η πιο επιτυχημένη εμβολιαστική εκστρατεία κατά του κορονοϊού στον κόσμο, παρουσιάζεται καταρχάς ως μία «απολιτική» επιτυχία, οι λαϊκιστές ανά την υφήλιο θα μπορούσαν να την αξιοποιήσουν για αρχίσουν να βάλλουν εκ νέου κατά της πολιτικής και των εκπροσώπων της, υπέρ μίας υποτιθέμενης κοινής λογικής την οποία θα μπορούσαν να εκφράζουν καλύτερα οι στρατιωτικοί λόγου χάρη.

Ο ιταλός δημοσιογράφος αναγνωρίζει πως έχοντας φέρει εις πέρας την αποστολή του και με το παραπάνω, ο αντιναύαρχος Γκουβέια ε Μέλο έχει κάθε δικαίωμα να καυχιέται. «Αλλά η αλήθεια είναι ότι επικεφαλής της ειδικής ομάδας τον έθεσαν οι πολιτικοί, μια αριστερή μειοψηφική κυβέρνηση στην περίπτωση της Πορτογαλίας, όχι πολύ ισχυρή στο κοινοβούλιο, αλλά απόλυτα ικανή να σκεφτεί, σε μία δραματική στιγμή, πώς θα μπορούσε να τονωθεί η εμβολιαστική εκστρατεία», σημειώνει ο Μερκούρι, κάνοντας λόγο για μία πολιτική που ξέρει πότε να «παραχωρεί τη θέση της στους ειδικούς» αλλά και για μία πολιτική που «αναλαμβάνει την ευθύνη της επιλογής αυτών των ειδικών και της λήψης των τελικών αποφάσεων». 

Να θέσει επικεφαλής της εμβολιαστικής εκστρατείας έναν στρατιωτικό επέλεξε και ο ιταλός πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι. Πλήρως εμβολιασμένο στην Ιταλία είναι το 79,6% των πολιτών άνω των δώδεκα ετών και αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον υποστράτηγο Φραντσέσκο Φιλιουόλο, ο οποίος επίσης φορούσε πάντα τη στολή του, δίχως, ωστόσο, να ποζάρει στρατιωτικά και να προβαίνει σε λαϊκιστικές δηλώσεις, αναφέρει κάπως αυστηρά, αν όχι δηκτικά, ο δημοσιογράφος της Corriere. Αναγνωρίζει, ωστόσο, τελικά πως τόσο ο στρατηγός Φιλιουόλο όσο και ο αντιναύαρχος Γκουβέια ε Μέλο αποτελούν «προϊόντα ορθής πολιτικής».

Η ορθή πολιτική

Οπότε, τον πρώτο λόγο, εξακολουθεί να τον έχει η ορθή πολιτική, δηλαδή αυτή που ξέρει πώς και αναλαμβάνει την ευθύνη να καθοδηγεί τον κόσμο. «Επειτα από πέντε χρόνια αντιελιτίστικης ρητορικής» φαίνεται πως «τελικά ο κόσμος θέλει να καθοδηγείται», υποστηρίζει σε άρθρο του και ο Τζάναν Γκανές των Financial Times. 

Μέτρα, όπως, το υποχρεωτικό πιστοποιητικό υγείας, δεν προκάλεσαν εξεγέρσεις ούτε στην Ιταλία ούτε και στη Γαλλία, όπου ο Εμανουέλ Μακρόν δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλής τον τελευταίο καιρό. Ούτε καν στην Αμερική δεν βγήκαν στους δρόμους οι αρνητές των εμβολίων, όπου πριν από έναν μήνα ο πρόεδρος Μπάιντεν δεν δίστασε να δηλώσει πως «η υπομονή μας εξαντλείται και η άρνηση εμβολιασμού έχει κοστίσει σε όλους μας», απευθυνόμενος όχι σε «μια σέχτα επιβιωτιστών (survivalists) της Μοντάνα» αλλά σε περίπου ογδόντα εκατομμύρια ανεμβολίαστους Αμερικανούς. 

Οι λαϊκιστές, εξηγεί ο Γκανές, δεν αντιλήφθηκαν ποτέ πως «το μίσος για εκείνους που βρίσκονται στην κυβέρνηση δεν είναι συνώνυμο τους μίσους για την κυβέρνηση. Αν μη τι άλλο, ο λαϊκισμός ήταν μία κραυγή εναντίον της αποτυχίας των ελίτ να χρησιμοποιήσουν τις δυνάμεις τους: ενάντια στη μετανάστευση, τη βιομηχανική παρακμή και άλλες κοινωνικές αλλαγές».  

Κυρίαρχο ζητούμενο η προστασία

Στο πλαίσιο της πανδημίας οι λαϊκιστές ηγέτες όλου του κόσμου δεν μπόρεσαν να αντιληφθούν, και αυτή ήταν η μεγάλη τους αποτυχία, ότι ενώπιον μιας υγειονομικής κρίσης, η πλειονότητα των πολιτών αναζητά καταρχάς προστασία. Για αυτό αποδέχτηκε τα λοκντάουν αρχικά και στη συνέχεια τα εμβόλια και τώρα τα όποια πιστοποιητικά. 

«Ο κόσμος έχει ήδη παράσχει ένα παράδειγμα όσον αφορά αυτό που θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε πεφωτισμένη υπακοή. Φανταστείτε να σας έλεγαν το 2016, ότι θα υποστηριζόταν ευρέως ένα λοκντάουν άνευ προηγουμένου εν καιρώ ειρήνης, που επιβλήθηκε από μία αόρατη τάξη ειδικών. Σε σχέση με καταναγκασμό τέτοιου μεγέθους, η υποχρεωτικότητα εμβολιασμού είναι laissez-faire», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Γκανές.