Το φεστιβάλ Les Dionysies (Τα Διονύσια), που διεξάγεται στη Σορβόνη αυτές τις ημέρες, όπως δηλώνει και το όνομά του, είναι αφιερωμένο σε παραστάσεις αρχαίας ελληνικής τραγωδίας.

Τη Δευτέρα ο ελληνιστής Φιλίπ Μπρινέ θα ανέβαζε τις «Ικέτιδες», το πρώτο έργο μιας χαμένης σήμερα τριλογίας του Αισχύλου για τον μύθο των Δαναΐδων, των 50 γυναικών που σκότωσαν (εκτός από μία) τους άνδρες τους.

Αυτό τουλάχιστον περιλαμβανόταν στο πρόγραμμα, γιατί πριν από την παράσταση μια ομάδα περίπου 50 μελών οργανώσεων κατά της ρατσιστικής μεταχείρισης των μαύρων επενέβη και διαμαρτυρήθηκε για μια, όπως έλεγαν, ρατσιστική παράσταση.

Η αιτία; Το σκούρο μακιγιάζ των ηθοποιών και οι μάσκες που φορούσαν οι Δαναΐδες. Οι διαμαρτυρόμενοι λένε ότι τα πρόσωπα είναι σαν τα πρόσωπα blackface, δηλαδή την επιτηδευμένα μαύρη βαφή για το πρόσωπο που χρησιμοποιούσαν στις ΗΠΑ για να ειρωνευτούν τους Αφροαμερικανούς. Τελικά η παράσταση ακυρώθηκε.

Ο Μπρινέ (Γάλλος από πατέρα και Ιάπωνας από μητέρα) δεν είναι ξένος με τον χώρο της τραγωδίας. Εδώ και 25 χρόνια προσπαθεί με τον θίασό του να αποκαταστήσει την τραγωδία στην αυθεντική της μορφή. Δεν μεταφράζει μόνο, αλλά προσπαθεί να αναπαραστήσει φωνητικά, ακουστικά και μουσικά την αρχαία τραγωδία.

Μιλώντας στον Monde ο σκηνοθέτης αποδίδει τη φασαρία σε μία φωτογραφία που είχε ανέβει στο σάιτ της Σορβόνης και που στη συνέχεια αποσύρθηκε (είναι αυτή που φαίνεται πιο πάνω). Εδειχνε μία από τις Δαναΐδες με σκούρο πρόσωπο. «Την είχα μακιγιάρει με ένα χάλκινο χρώμα», λέει μάλλον απογοητευμένος ο σκηνοθέτης. Και προσθέτει: «Δεν το κάναμε για πρόκληση».

Εξηγεί ακόμη ότι πάντα θέλει να αναδεικνύει τη σημασία της Αφρικής μέσα στην ελληνική κληρονομιά, κάτι που δεν έκαναν οι παλαιότεροι ελληνιστές. Οι Δαναΐδες, εξάλλου, όπως λέει και ο μύθος, είχαν μεγαλώσει στην Αίγυπτο.

Ο Λουί-Ζορζ Ταν, πρόεδρος του CRAN, μίας από τις ομάδες που διαμαρτυρήθηκαν για την παράσταση, διατυπώνει στον Monde την απορία του για τη στάση του καθηγητή και σκηνοθέτη. Λέει ότι τον γνωρίζει εδώ και καιρό, είχε παρακολουθήσει τα μαθήματά του και δηλώνει ότι δεν αμφιβάλλει για τις προθέσεις του. Αλλά γιατί δεν θέλει να απαντήσει ούτε μέσω των κοινωνικών δικτύων, αναρωτιέται. «Τα σφάλματα είναι ανθρώπινα, το ότι επιμένουμε είναι διαβολικό», παρατηρεί.

«Δεν υπάρχει καλό και κακό blackface, όπως δεν υπάρχει και καλός ή κακός ρατσισμός», λέει ακόμη ο Ταν. «Υπάρχει όμως συνειδητό και ασυνείδητο blackface. Ο ρατσισμός δεν είναι ιδεολογία μόνο της ακροδεξιάς».

Οι καιροί αλλάζουν όπως και τα σύμβολά τους, παρατηρεί κάπως πικρά ο Monde. Η μάσκα των αρχαίων ηθοποιών ήταν οργανικό τμήμα της θεατρικής παράστασης. Τα έντονα χαρακτηριστικά δεν απέδιδαν μόνο την αίσθηση του τραγικού, αλλά είχαν και πρακτική σημασία καθώς έπρεπε να φαίνονται από μακριά. Σήμερα είναι πλέον αφορμή για πολεμική.

Τι απάντηση μπορούν να  δώσουν τα πανεπιστήμια σε αυτές τις καταστάσεις; Η Σορβόνη, τουλάχιστον, στάθηκε ομόψυχα στο πλευρό των συντελεστών της παράστασης  μιλώντας για «απόλυτη παρανόηση» και πώς όλα αυτά δεν έχουν καμία σχέση με το blackface.

Ο Μπρινέ κάνει μια ευρύτερη σκέψη για τα περιστατικά: «Είμαστε μπροστά σε μια μορφή ριζοσπαστικοποίησης που ανοίγει ένα πολύ επικίνδυνο χάσμα  για την ελευθερία της έκφρασης. Θα ήθελα να δουν την παράσταση όσοι διαμαρτύρονται και να κρίνουν μετά, αλλά αυτοί είναι λογοκριτές που αποφάσισαν εκ των προτέρων.

» Δεν μπορούμε να αποκοπούμε από την Αφρική. Είμαστε βαθιά Αφρικανοί – αυτό διηγείται ο Ηρόδοτος. Αυτοί οι άνθρωποι απλώς θέλουν να μας αποκόψουν».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News