Θεωρητικά ήταν μια παρουσίαση βιβλίου – όμως το «Μύθοι και αλήθειες για το δημόσιο χρέος 2012-2017» (εκδ. Επίκεντρο) τείνει να αποκτήσει χαρακτήρα πολιτικού οχήματος για τον Βαγγέλη Βενιζέλο.

Ετσι, κατά την άφιξή του στην παρουσίαση, το βράδυ της Τρίτης, στο Μέγαρο «Θ. Καρατζά» της Εθνικής Τράπεζας, στο κέντρο της Αθήνας, ο πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και πρώην υπουργός Οικονομικών φρόντισε να κάνει μια εξόχως πολιτικοοικονομική δήλωση η οποία και διανεμήθηκε στα ΜΜΕ αμέσως:

«Το κόστος που πληρώνει η χώρα για αυτά τα δυόμιση χρόνια, για τις ιδεοληψίες, τα λάθη, τις εμμονές και τους τυχοδιωκτισμούς, είναι πάρα πολύ μεγάλο. Και τώρα όλοι καταλαβαίνουν ότι δεν υπάρχει καμιά συμφωνία. Εχουμε δεσμευτεί σε υπέρμετρα δημοσιονομικά μέτρα μέχρι το 2022, σε ένα πάρα πολύ υψηλό δυσβάσταχτο πρωτογενές πλεόνασμα, πριν βρούμε το νέο σχήμα για το χρέος, μέσω του οποίου θα έπρεπε να έχουμε λιγότερα βάρη και πρωτογενές πλεόνασμα για να βασταχθεί η πραγματική οικονομία, για να έχουμε ανάπτυξη, για να δώσουμε έμφαση στο ΑΕΠ, στον παρονομαστή του κλάσματος.

» Πρόκειται για τη μεγάλη αντίφαση, για το μεγάλο πρωθύστερο και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι δυστυχώς η κυβέρνηση, ούτε σεβάστηκε, ούτε κατάλαβε τι έχει γίνει το 2012 και τώρα ζητά το μικρό συμπλήρωμα του 2012, που το είχαμε και το χάσαμε, και μακάρι, το εύχομαι, να το ξαναβρούμε».

Κατά τα άλλα πάντως, η παρουσία του κ. Βενιζέλου ήταν περισσότερο τεχνική. Παρατηρητές σχολίασαν πως ήταν στιγμές που συνεπαρμένος από τη θητεία του ως υπουργός Οικονομικών ο πρώην πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ έμοιαζε να διδάσκει στο τρίτο έτος των Οικονομικών Επιστημών.

Κι ας είχε για ακροατήριο, στην κατάμεστη αίθουσα μια πολιτική παρέα, την αφρόκρεμα του λεγόμενου ευρωπαϊκού τόξου, από την καθαρόαιμη Δεξιά έως το ΠΑΣΟΚ, το Ποτάμι και την Ωρα Αποφάσεων: Παναγιώτης Πικραμένος, Γιάννης Βαρβιτσιώτης, Δημήτρης Σιούφας, Θεόδωρος Φορτσάκης, Γιάννης Βρούτσης, Χαράλαμπος Αθανασίου, Δημήτρης Σταμάτης, Γιώργος Πατούλης, Χρήστος Πρωτόπαπας, Παρασκευάς Αυγερινός, Λεωνίδας Γρηγοράκος, Μιλτιάδης Παπαϊωάννου, Κώστας Σκανδαλίδης, Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, Παύλος Χρηστίδης, Σπύρος Λυκούδης, Γρηγόρης Ψαριανός, Αννα Διαμαντοπούλου, Γιώργος Φλωρίδης και ο δήμαρχος της Αθήνας Γιώργος Καμίνης – όλοι αυτοί και πολλοί άλλοι έσπευσαν στο υπέροχο κτίριο της οδού Αιόλου για να παραβρεθούν στην παρουσίαση του βιβλίου, και βεβαίως στη συζήτηση που τη συνόδευσε. Μια εαρινή σύναξις του ευρωπαϊκού μπλοκ!

Ο κ. Βενιζέλος λοιπόν, με εξαίρεση τη δήλωση κατά την είσοδό του, ήταν politically correct. Αντιθέτως αυτός που «δάγκωσε» πολιτικά σε μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση που συντόνισε ο δημοσιογράφος Παντελής Καψής, ήταν ο πρώην διοικητής της Τραπέζης  της Ελλάδος Γιώργος Προβόπουλος (την εποχή Καραμανλή και του πρώτου μνημονίου). Τόνισε μεταξύ άλλων ο κ. Προβόπουλος ότι «η χώρα εισέρχεται σε ένα είδος αναμορφωτηρίου τα επόμενα χρόνια». Παράλληλα τάχθηκε υπέρ των προτάσεων ΔΝΤ και ζήτησε να ανοίξει εκ νέου το Ασφαλιστικό.

Ο έτερος των ομιλητών, ο πρώην υπουργός Οικονομικών Γκίκας Χαρδούβελης, είπε την «ατάκα» της βραδιάς:

«Εμείς στρώσαμε τον καναπέ το 2012 και τώρα υπάρχουν τα μέτρα εκείνα και οι πολιτικές που μπορεί να μας οδηγήσουν σε ρύθμιση του χρέους». Αναφερόμενος στον ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος προφανώς κάθεται στον καναπέ, είπε: «ευτυχώς δεν τα κατέστρεψαν όλα»…

Ο κ. Βενιζέλος εμφανίστηκε στη συνέχεια και αφού «θεσμικά» χαιρέτισε τον πρώην Πρωθυπουργό κ. Πικραμένο, τον πρώην Πρόεδρο της Βουλής κ. Σιούφα και αναφέρθηκε (όχι ονομαστικά, λόγω του αριθμού) στους δεκάδες βουλευτές, πολιτικά στελέχη και ακαδημαϊκούς είπε μια κι έξω:

«Η ρύθμιση του χρέους είναι η δίοδος για να εξέλθει η χώρα από το μνημόνιο». Με την καθαρή αυτή θέση ο κ. Βενιζέλος μπροστά σ΄ένα πυκνό ακροατήριο – 500 και πλέον ατόμων – ευχήθηκε στο όνομα της χώρας να υπάρξει σύντομα και περιορίστηκε να πεί για τον ΣΥΡΙΖΑ: «Τώρα αντιλήφθηκε τι σήμαινε η αναδιάρθρωση του δημοσίου χρέους το 2012 και επιστρέφει στις λύσεις που του στρώσαμε. Πάλι καλά…» .

Οπως είχε εξηγήσει ο κ. Χαρδούβελης ,παρουσιάζοντας το βιβλίο, «το PSI είχε 10 φορές μεγαλύτερο όφελος από τα βραχυπρόθεσμα μέτρα σταθεροποίησης των επιτοκίων ένα μέτρο που εφαρμόζεται τώρα από τον ΕSM για την Ελλάδα».

Ο κ. Βενιζέλος πήγε ένα βήμα πιο πέρα. Και έθεσε ο ίδιος το ερώτημα:

-Τι πρέπει να γίνει τώρα για το χρέος;

Απαντώντας, προσδιόρισε με σαφήνεια τα βήματα που πρέπει να κάνει η κυβέρνηση για να έχουμε και μια καθαρή λύση για το χρέος και, όπως είπε, αυτό πρέπει να γίνει στο επόμενο Eurogroup.

Τα σημεία κλειδιά κατά τον κ. Βενιζέλο, είναι:
1. Πρέπει να συνταχθεί μελέτη βιωσιμότητας του χρέους από το ΔΝΤ αλλά να έχει ταυτόχρονα τη “σφραγίδα” του ΕΣΜ
2. Πρέπει να γίνει απεικόνιση του δημοσίου χρέους σε παρούσα αξία και να δούμε χρονιά χρονιά το ύψος των τοκοχρεωλυσίων
3. Να συμφωνηθεί μια προληπτική πιστωτική γραμμή η οποία θα μας «προστατεύει» ότι θα βγούμε στις αγορές έτσι ώστε να επιτύχουμε λογικά επιτόκια
4. Πρέπει να ρυθμιστούν οι τόκοι της περιόδου 2022 – 2023 – 2024 και να γίνει παρέμβαση στο σύνολο των επίσημων δανείων.

Εμπόδιο στην ανάπτυξη…

Η κριτική που ασκήθηκε από τους ομιλητές για τις μέχρι τώρα συζητήσεις για την αξιολόγηση και το χρέος είναι ότι οι δανειστές πίεσαν και η Ελλάδα αποδέχθηκε τα υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα (3,5% του ΑΕΠ) ως και το 2022 ένα γεγονός που θα αποτελεί εμπόδιο στην επιστροφή σε υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης που έχει ανάγκη η χώρα.

Επίσης επισημάνθηκε ότι ένα από τα προβλήματα με την περιπέτεια της τελευταίας διετίας – «πάλι καλά, δεν καταστραφήκαμε» είπε ο κ. Χαρδούβελης – είναι το γεγονός ότι κατά τη διαπραγμάτευση εγκαταλείφθηκε η «ρήτρα ανάπτυξης» που υπήρχε στο δεύτερο μνημόνιο και πρόβλεπε μεγαλύτερη δημοσιονομική προσαρμογή όταν η χώρα είχε υψηλό ρυθμό ανάπτυξης και μικρότερη όταν ήταν στάσιμη ή βρισκόταν σε ύφεση.

Η «ρήτρα ΑΕΠ» ίσως όμως αποτελεί μια λύση για το ύψος των ετήσιων πληρωμών για την εξυπηρέτηση του χρέους στο άμεσο μέλλον.

Εν κατακλείδι ο κ. Βενιζέλος τόνισε με έμφαση:

«Στηρίζουμε την αναδιάρθρωση του χρέους – το PSI, το PSI plus του 2012 και χαιρετίζουμε την παρέμβαση που επιδιώκεται τώρα για την ελάφρυνση του ελληνικού χρέους. Πάλι καλά».

Περί “εθνικο-λαικισμού”

Σε πολιτικό επίπεδο, ο πρώην πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ τόνισε ότι «τη χώρα ταλαιπώρησαν αφάνταστα οι πολιτικές της πρώτης διετίας  (των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ). Και την έξοδο από την κρίση εμποδίζουν οι παρεμβάσεις του εθνικολαϊκισμού. Η χειρότερη είναι αυτή που συνδέεται με την εθνική ασφάλεια, η δεύτερη είναι η δημοσιονομική. Πρέπει να καταρριφθούν οι πολιτικοί μύθοι, να ξεκινήσουμε με την αλήθεια των αριθμών για το χρέος. Χθες στο Eurogroup δεν έκλεισε καν η αξιολόγηση, δεν αποφασίστηκε η εκταμίευση της δόσης, ας ελπίσουμε ότι αυτό θα γίνει στις 15 Ιουνίου» σημείωσε. Για να υπενθυμίσει ότι «το 2012 πήραμε εφάπαξ δόση 75 δισ. ευρώ σε μια ημέρα για να οργανώσουμε την επέμβαση στο χρέος και να προχωρήσουμε στο β’ πρόγραμμα. Ετσι αποφύγαμε την άτακτη χρεοκοπία».

Ενα απόσπασμα περί «στήριξης και τιμωρίας»

Ενα απόσπασμα από το βιβλίο του πρώην αντιπροέδρου λέει πολύ περισσότερα απ΄όσα όλοι γνωρίζουμε μέχρι σήμερα για την υπόθεση των μνημονίων και της κρίσης χρέους.

Γράφει λοιπόν μεταξύ πολλών άλλων ο κ. Βενιζέλος:

Προφανώς και το πρώτο πρόγραμμα προσαρμογής είχε τεράστια σχεδιαστικά λάθη. Το θεμελιώδες λάθος ήταν ο συνδυασμός «στήριξης και τιμωρίας» της Ελλάδας και των άλλων χωρών που εντάχθηκαν σε παρόμοια προγράμματα. Η επιλογή αυτή των εταίρων μας είχε και εξακολουθεί να έχει πρωτίστως ιδεολογικά χαρακτηριστικά, καθώς εκπηγάζει από τον συνδυασμό μιας δημοσιονομικά συντηρητικής και μιας οικονομικά νεοφιλελεύθερης αντίληψης που οδηγεί στο να επιβληθούν προκυκλικά προγράμματα προσαρμογής στις δημοσιονομικά προβληματικές χώρες. Δηλαδή, προγράμματα που επιβάλλουν ταχύρρυθμη μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος υπό συνθήκες ύφεσης, με συνέπεια ακόμη βαθύτερη και μάλιστα σωρευτική ύφεση.

Στην περίπτωση της Ελλάδας – που ήταν η πρώτη στη σειρά χώρα και χρησιμοποιήθηκε δυστυχώς ως πειραματόζωο – αυτό προσέλαβε ακραία μορφή, καθώς, υπό την απειλή της χρεοκοπίας και της απόλυτης εκμηδένισης εισοδημάτων (ιδίως συντάξεων) και περιουσιών (κινητών και ακινήτων), την άνοιξη του 2010, επιβλήθηκε ένα πρόγραμμα:
-Περιορισμένης έκτασης, καθώς τα 110 δισ. ευρώ εθεωρούντο τότε πάρα πολλά και κανείς δεν ήταν διατεθειμένος να δώσει περισσότερα, και μάλιστα 240 δισ. ευρώ που δόθηκαν τον Οκτώβριο του 2011.
-Εντυπωσιακά βραχυπρόθεσμου χαρακτήρα που προέβλεπε επάνοδο στις αγορές ήδη από το 2011.
-Υψηλού κόστους δανεισμού και από την Ευρωζώνη και από το ΔΝΤ.
– Χωρίς πρόβλεψη για μείωση του δημοσίου χρέους και χωρίς πραγματική μέριμνα για τη βιωσιμότητά του, χωρίς ολοκληρωμένο μηχανισμό προστασίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος από τον κίνδυνο απόσυρσης καταθέσεων.

Αυτός ο προφανώς εσφαλμένος σχεδιασμός δεν έγινε όμως μόνο από το ΔΝΤ, αλλά και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και από την ΕΚΤ και επικυρώθηκε από τις κυβερνήσεις των κρατών-μελών της Ευρωζώνης που διαθέτουν τις κεντρικές τους τράπεζες και άλλους – υποτίθεται – μηχανισμούς οικονομικού, δημοσιονομικού και χρηματοπιστωτικού σχεδιασμού. Μάλιστα, η ΕΚΤ ήταν αυτή που μέχρι τον Ιούλιο του 2011 αντιδρούσε με δραματικούς τόνους σε κάθε ιδέα μείωσης του ελληνικού δημοσίου χρέους θεωρώντας την «έγκλημα καθοσιώσεως» σε βάρος του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος και της δανειοληπτικής ικανότητας των κρατών-μελών της Ευρωζώνης. Ας μη βλέπουμε τις τωρινές δυναμικές παρεμβάσεις της ΕΚΤ. Ας θυμηθούμε πώς αντιδρούσε έως τα μέσα του 2011.

Χωρίς …ανάσα

Δεν αφέθηκε στην Ελλάδα κανένα περιθώριο αναπνοής, με εξαίρεση την πολύ μικρή περίοδο Ιουνίου – Σεπτεμβρίου 2010. Ο ίδιος ο δημόσιος λόγος των θεσμικών μας εταίρων υπονόμευσε συνεπώς πολύ γρήγορα την αποτελεσματικότητα του προγράμματος και επιδείνωσε το υφεσιακό αποτέλεσμά του. Αυτό δεν αποσιωπά, βέβαια, ούτε μειώνει τις εσωτερικές ευθύνες για έλλειψη εμμονής, αποφασιστικότητας, συναίνεσης και στήριξης που κατανέμονται μεταξύ της τότε κυβέρνησης και της τότε «αντιμνημονιακής» αντιπολίτευσης. Το τραγικό είναι ότι τώρα αυτό επαναλαμβάνεται με οξύ τρόπο για καθαρά εσωτερική χρήση, παρότι κανείς δεν τολμά να πει στα σοβαρά ότι υπάρχει εναλλακτική λύση. Αντιθέτως, με απεριόριστο πολιτικό θράσος κάποιοι περιφέρουν τη διγλωσσία τους διεθνώς δίνοντας εξετάσεις αμερικανικής και ευρωπαϊκής νομιμοφροσύνης.

Τα μεγάλα όμως αυτά ζητήματα δεν περιμέναμε να μας τα πει τον Ιανουάριο του 2013 ο κ. Blanchard ή ο εκπρόσωπος Τύπου του ΔΝΤ. Αυτά τα ζητήματα ήταν το διαρκές και σκληρό πεδίο των διαπραγματεύσεων με την τρόικα, τις ηγεσίες των θεσμών που μετέχουν σε αυτήν, τις κυβερνήσεις της Ευρωζώνης και ιδίως τη γερμανική και άλλες κυβερνήσεις, όπως των ΗΠΑ.

Για να αλλάξουμε αυτά τα αρνητικά δεδομένα δέχθηκα να αναλάβω τον Ιούνιο του 2011 τα επώδυνα και επικίνδυνα καθήκοντα του υπουργού Οικονομικών. Ψηφίσαμε στις 29 Ιουνίου 2011 το νέο μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής για να μπορέσουμε να πάμε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 21ης Ιουλίου 2011, οπότε και έγιναν δεκτές κρίσιμες νέες παραδοχές:
l Το κούρεμα του χρέους, έστω με τη μορφή του πρώτου PSI στο επίπεδο του 21%.
l Η μείωση των επιτοκίων του πρώτου δανείου που είχε ήδη τεθεί στη σύνοδο κορυφής του Μαρτίου.
l Η ανάγκη δέσμης μέτρων αναπτυξιακής στήριξης της ελληνικής οικονομίας.

Ακριβώς δε λόγω της διάψευσης των μακροοικονομικών προβλέψεων της τρόικας και της βαθύτερης ύφεσης οδηγηθήκαμε στη μεγάλη σύγκρουση των τελευταίων ημερών του Αυγούστου-πρώτων ημερών του Σεπτεμβρίου 2011, όταν η τρόικα αποχώρησε από το γραφείο μου και κάποιοι με κατηγορούσαν γιατί έθεσα τόσο έντονα το ζήτημα της ύφεσης και των εσφαλμένων προβλέψεων όχι μόνο του ΔΝΤ, αλλά όλων των θεσμικών μας εταίρων.

Αυτή όμως η σύγκρουση είναι που μας επέτρεψε να πάμε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 26ης/27ης Οκτωβρίου 2011 που έθεσε τη βάση του δεύτερου προγράμματος το οποίο οριστικοποιήθηκε, μετά από δύσκολες και σκληρές διαπραγματεύσεις με τους εταίρους μας και τον διεθνή ιδιωτικό τομέα, στο Eurogroup της 21ης Φεβρουαρίου με το νέο δάνειο από το EFSF 130 δισ. ευρώ (σύνολο 240 δισ. ευρώ) με καλύτερα επιτόκια και όρους πληρωμής.

-Μείωση των επιτοκίων του πρώτου δανείου.
-Επιμήκυνση της μέσης διαρκείας και μείωση του μέσου κόστους του ελληνικού δημοσίου χρέους.
-Κούρεμα του δημοσίου χρέους κατά 53,5% της ονομαστικής αξίας του κατεχόμενου από τον διεθνή ιδιωτικό τομέα τμήματός του με το PSI, δηλαδή μείωση κατά 106 δισ. ευρώ, κατά 50 μονάδες του ΑΕΠ.
-Δέσμευση για την κάλυψη των χρηματοδοτικών αναγκών της Ελλάδας μέχρι την επάνοδό της στις αγορές.
-Ανακεφαλαιοποίηση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος ώστε να υπάρχει μοχλός ανάκαμψης της πραγματικής οικονομίας”.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News