Υπάρχει, άραγε, μουσική γύρω; Πρέπει να υπάρχει; «Ειδικά σε δύσκολες ημέρες είναι πρωταρχικό συναίσθημα για την ανθρώπινη ψυχή», πιστεύει ο Παναγιώτης Μάργαρης.

Σε αυτή την απάντηση προσθέστε -με τη φαντασία σας- τον ήχο μιας πεπαιδευμένης κλασικής κιθάρας, την φόρα ενός νέου συνθέτη, κάπου στο βάθος μια γυναικεία φωνή και το φως αρκετών κεριών. Ατμόσφαιρα. Μουσική ατμόσφαιρα. Κάπως έτσι ο 45χρονος πλέον κλασικός κιθαρίστας και συνθέτης αποφάσισε να απευθυνθεί στο ήδη πολυπληθές κοινό του (αν κρίνουμε και από την προσωπική ιστοσελίδα του στο Facebook, που αριθμούσε την ώρα που γράφονταν τούτες οι γραμμές 42.673 φίλους!) σε ημέρες χαλεπές. Υπάρχει λοιπόν μουσική και δη ατμοσφαιρική. Βάλσαμο ψυχής, πείτε το. «Εμείς, οι καλλιτέχνες, πρέπει να γινόμαστε πιο δραστήριοι και δημιουργικοί σε τέτοιες εποχές», μου λέει εν μέσω ηχογραφήσεων στο στούντιο και προβών για το πρόγραμμά του (το ατμοσφαιρικό, που λέγαμε και δη με φυσικό ήχο), «Nuevo guitar», στον τρίτο όροφο του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης στην Πειραιώς, σε έναν χώρο για 120 τυχερούς θεατές-ακροατές, που ξεκινάει το Σάββατο 18 Φεβρουαρίου και ήδη έχει εντυπωσιακή προπώληση.

«Από τότε που ξεκίνησε η κρίση νιώθω ότι κι εγώ έχω γίνει πιο δραστήριος και δημιουργικός. Ίσως είναι μια αντίδραση και αυτή. Αντί να καθόμαστε και να κοιτάμε, ξαπλωμένοι και άπραγοι, το ταβάνι. Βέβαια το ζητούμενο για κάθε καλλιτέχνη είναι να νιώθει ο ίδιος καλά με αυτό που κάνει. Μπορείτε να το δείτε και κάπως εγωιστικά αυτό. Όμως αν δεν τα έχει ο ίδιος καλά με τον εαυτό του και την τέχνη του πώς θα το μεταδώσει στους άλλους; Αυτή λοιπόν η μουσική δραστηριότητα και δημιουργία είναι το πιο ισχυρό ψυχοφάρμακο».

Εν προκειμένω στα συστατικά του «ψυχοφαρμάκου» που προτείνει περιλαμβάνονται μπαλάντες και ροκ ύμνοι από το ιδιαίτερα επιτυχημένο άλμπουμ του «Rock my soul», που κυκλοφόρησε πριν από μια πενταετία, κομμάτια και τραγούδια από τον κινηματογράφο, αγαπημένα του τραγούδια από το ελληνικό και διεθνές ρεπερτόριο και συνθέσεις του. Η φωνή, που λέγαμε παραπάνω, είναι η Ζακυνθινιά (συντοπίτισσά του, δηλαδή) Ανδριάνα Λυκούρεση, που «συνδυάζει το κλασικό ηχόχρωμα με μια γήινη χροιά», όπως το θέτει ο ίδιος.

Πώς είχαμε ξεκινήσει; Α ναι. Υπάρχει μουσική; Ναι, λοιπόν. Καλή μουσική; «Σε όλες τις εποχές υπήρχε καλή και κακή μουσική. Σαν μουσικός δεν έχω ταμπού στα ακούσματά μου. Το μοναδικό είδος που δεν ακούω είναι τα νυχτερινά τραγούδια πίστας. Ο τρόπος εκτέλεσής τους και η αισθητική τους δεν μου αρέσει. Έχω ακούσει μελωδίες τους που είναι ωραίες αλλά το θέμα της αισθητικής είναι εμπόδιο». Δεν θα σπεύσει λοιπόν στα καινούργια «φρούτα» πίστας, που πουσάρονται επίμονα – και κακαίσθητα – όπως, ας πούμε, ο Μάκης Δημάκης…

«Πάντα υπήρχαν καλλιτέχνες που κρατούσαν τον πήχη ψηλά και άλλοι που έμεναν στα ευτελή. Εκείνο που διαπιστώνω και με λυπεί είναι ότι τα ακούσματα των παιδιών στα σχολεία έχουν γίνει χειρότερα. Τουλάχιστον από τα δικά μας, όταν ήμουν παιδί. Τότε ακούγαμε το «Καλοκαιράκι» των Φατμέ ή το «Πόσο σε θέλω» από τους Τερμίτες. Υπήρχε και ένας οργασμός νέων, ανάλογων, συγκροτημάτων. Πάντως, για να επιστρέψουμε στην ουσία, υπάρχουν και καλά ακούσματα, αλλά πρέπει να τα ψάχνουμε περισσότερο μέσα στο χάος των πληροφοριών. Γιατί κυκλοφορούν χιλιάδες και ο καθένας πρέπει να έχει υπομονή και επιμονή για να βρει ανάμεσά τους το καλό. Πολύ περισσότερο, πάντως, από παλιά. Για να μην πω ότι όλη αυτή η τεχνολογία και το ίντερνετ απομακρύνουν τους ανθρώπους. Ελπίζω ότι κάποτε θα επιστρέψουμε στην επαφή και την επικοινωνία. Ελπίζω. Οι δυσκολίες έκαναν τους ανθρώπους πιο σκληρούς και εγωπαθείς, εγωιστές. Είναι τυχερός όποιος, μέσα σε αυτές τις δυσκολίες, ασχολείται με κάτι που αγαπά πολύ και τον γεμίζει». Όπως η μουσική. Και αυτό έρχεται να απαντήσει δυναμικά στο «Ρέκβιεμ για ένα όνειρο» (από την υποβλητική ταινία του Αρονόφσκι), που με τη σειρά του ταιριάζει γάντι στην εποχή και θα ακούσουμε στις συναυλίες του «Nuevo Guitar».

«Αυτό λέω και στους μαθητές μου», μου εξηγεί ο Παναγιώτης Μάργαρης. «Η κιθάρα και η μουσική εν γένει χρειάζονται μια τρέλα και προσήλωση. Και αγάπη. Να κοιτάς πρώτα το καλλιτεχνικό επίτευγμα και μετά τα οικονομικά στοιχεία. Ο καλλιτέχνης, τους λέω, πρέπει να συνδυάζει το συναίσθημα με τη λογική. Η λογική, για να έχει νόημα και αποτέλεσμα, προϋποθέτει και κοινωνική ευφυΐα. Όπως και το συναίσθημα μπορεί να οδηγήσει, ανεξέλεγκτο, σε λάθη».

«Ακούς κομμάτια που φτάνουν στο Νο1 και δεν καταλαβαίνεις γιατί»

Όχι, δεν έχει ακούσει κάτι, τα τελευταία δύο τρία χρόνια, που να του έχει αρέσει πολύ. «Ακούς κομμάτια που φτάνουν στο Νο 1 σε πωλήσεις και δεν καταλαβαίνεις γιατί. Τα περισσότερα βρίσκω ότι είναι ανέπνευστα», υποστηρίζει. «Δεν είναι σίγουρα τα πράγματα όπως στην δεκαετία του ’90 που ξεκινούσα εγώ. Νιώθω ότι δεν υπάρχει ούτε μελωδία ούτε έμπνευση. Όλοι έχουν εστιάσει στο ρυθμό. Σίγουρα θα υπάρχουν και καλοί, εμπνευσμένοι καλλιτέχνες, αλλά μπορεί να μην έχουν τρόπο να δείξουν τη δουλειά τους, να φανεί, να ακουστεί». Ή να χάνεται στον ορυμαγδό μουσικών πληροφοριών, θα προσέθετα. «Ακόμη και το Διαδίκτυο χρειάζεται χρήματα για να προβληθείς και να φτάσεις σε όσο το δυνατόν περισσότερους ακροατές. Όλα πλέον τείνουν προς το χρήμα. Βέβαια, με το χρήμα σήμερα κάνεις περισσότερα απ’ όσα παλιά».

Υπάρχει λύση; Έχει κάτι να προτείνει ο Παναγιώτης Μάργαρης; «Η μόνη λύση για τον καλλιτέχνη είναι να κοιτάζει ο ίδιος πώς θα στήσει και πώς θα δείξει τη δουλειά του», απαντά επιγραμματικά. Όμως δεν μπορεί αυτή τη στιγμή, κάπου στον κόσμο, σε ένα μικρό δωμάτιο, κάποιο παιδί να γράφει την -σημαντική- μουσική του μέλλοντός μας; «Βέβαια. Έχει πολύ μεγάλο νόημα να γράφει στο δωμάτιό του αυτό το παιδί. Να γράφει εκείνο που έχει και βγαίνει από μέσα του και το κάνει πρώτα απ’ όλα για την ψυχή του. Αυτό το παιδί, θα μου επιτρέψετε να πιστεύω, έχει και ελπίδα να κάνει καριέρα. Παρότι λέγαμε ότι όλα τείνουν προς το χρήμα, η δημιουργία δεν έχει να κάνει τελικά ούτε με το πόσα λεφτά δίνουμε ούτε με το πόσα θα βγάλουμε και πόσο γνωστοί θα γίνουμε. Έχει σημασία τι κάνει εκείνο που δημιουργούμε για μας. Ναι, υπάρχουν παιδιά που το παλεύουν. Και αυτό πρέπει να συνεχίσει να συμβαίνει, αλλιώς καήκαμε».

Θεωρεί ότι ο καθένας μας, από το επάγγελμα που κάνει, πρέπει να βάζει στην εξίσωση της ζωής ιδέες και όση δημιουργία μπορεί για να βγει και ο ίδιος από την κατάθλιψη, που αναντίρρητα υπάρχει γύρω. «Έτσι έχουμε ελπίδα», λέει, «να βγούμε ως χώρα, ως λαός σε κάτι φωτεινό».

Ο ίδιος το ομολογεί: στη διαδικασία της μουσικής εκτέλεσης, άφησε τον τελευταίο καιρό πίσω τη μουσική δημιουργία. «Παρασύρθηκα. Και λέω να επιστρέψω το ταχύτερο. Όταν γράφω μουσική, ξέρετε, η διαδικασία είναι αόρατη και έχει να κάνει με τις εμπειρίες της ζωής, στον ερωτικό τομέα, στον επαγγελματικό, στα ταξίδια. Όλα αυτά είναι που χαρακτηρίζουν τις μουσικές που γράφω. Άλλωστε, πιστεύω ότι μπορεί να είσαι μέσα σε μια άθλια πολυκατοικία στο κέντρο της Αθήνας, δίχως θέα, μέσα στα καυσαέρια και να γράψεις μια υπέροχη μουσική. Και, αντίθετα, να είσαι σε ένα υπέροχο τοπίο στο βουνό, ήρεμος και καθαρός, και να μην έχεις καν έμπνευση. Η δημιουργία και η έμπνευση έχουν να κάνουν, όχι μόνον με την κατάρτιση, αλλά κυρίως με τις εμπειρίες ζωής».

Μου διορθώνει μια ελληνική παρεξήγηση: «Στην Ελλάδα λέμε -ο κόσμος λέει- συνθέτες τους τραγουδοποιούς. Αυτό έχει μεγάλο ενδιαφέρον. Και πιστεύω ότι δεν ισχύει. Είναι μία δραστηριότητα την οποία σέβομαι πολύ αλλά είναι κάτι άλλο. Ο Μίλτος Πασχαλίδης, ας πούμε, ή ο Διονύσης Σαββόπουλος δεν είναι συνθέτες, είναι τραγουδοποιοί. Ο Άστορ Πιατσόλα, ο Ένιο Μορικόνε είναι συνθέτες. Και είναι από τους αγαπημένους μου».

Τι του φταίει πιο πολύ, γύρω; «Οι άνθρωποι έχουν χάσει το συναίσθημά τους», μου λέει στο φινάλε της κουβέντας μας ο Παναγιώτης Μάργαρης, ενώ κάπου πίσω ακούγεται ο ήχος μιας μοναχικής κιθάρας. «Γίνονται πιο ορθολογιστές, τους αφορά όλο και περισσότερο το χρήμα. Χάνεται η πνευματική πλευρά του εαυτού. Έτσι δεν βοηθάς τη δημιουργία. Το συναίσθημα, που υπήρχε πριν το 2000, έδωσε τη θέση του στην ενασχόληση -της νεολαίας κυρίως- με το χρήμα και αυτό έχει άμεσο αντίκτυπο στη μουσική γραφή, στη μουσική δημιουργία. Μπορώ μόνον να ευελπιστώ ότι αυτό θα αλλάξει. Και τότε μπορεί να αλλάξουν πολλά».

 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News