Με έξι κεφάλαια άνοιξαν τον Φεβρουάριο του 2014 οι συνομιλίες για την επίλυση του Κυπριακού μεταξύ του προέδρου Νίκου Αναστασιάδη και του τουρκοκύπριου ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί. Ο τελευταίος κύκλος της διαπραγμάτευσης άρχισε από τη Δευτέρα, στη Γενεύη. Για να επιτευχθεί συμφωνία, που στη συνέχεια θα επικυρωθεί ή θα απορριφθεί σε δημοψήφισμα, θα πρέπει σε κάθε κεφάλαιο τα σημεία που είναι ακόμα γραμμένα με κόκκινο ή μπλε να γίνουν μαύρα. Τα πρώτα είναι οι Tουρκοκυπριακές θέσεις. Τα δεύτερα, οι Ελληνοκυπριακές.

Αυτήν την στιγμή, έπειτα και από τους δύο εντατικούς γύρους διαπραγματεύσεων στο Μον Πελερέν τον περασμένο Νοέμβριο, τα περισσότερα σημεία είναι ήδη γραμμένα με μαύρο. Δηλαδή, οι συγκλίσεις έγιναν συμφωνία. Αυτό φέρνει αισιοδοξία σε όσους, από τη μία και την άλλη πλευρά, επιθυμούν και βλέπουν θετικά και σύντομα την προοπτική λύσης ενός εκ των πιο πολύπλοκων πολιτικών προβλημάτων στον κόσμο τον τελευταίο μισό αιώνα. Αυτό είναι που επιτρέπει στον Αναστασιάδη και στον Ακιντζί να δηλώνουν ότι έφαγαν το βόδι και πια μόνο η ουρά τους απομένει. Αυτό είναι όμως και το πάτημα των πιο ρεαλιστών, όπως ονομάζονται, για να πουν ότι η ουρά είναι το πιο δύσκολο μέρος του ζώου για να το μαγειρέψεις και να είναι ευκολοχώνευτο από όλους.

Το Protagon, γνωρίζει από έγκυρες πηγές κάθε πλευράς, ότι τα θέματα στα οποία οι μπλε και κόκκινες γραμμές είναι με έντονα ακόμα γράμματα, είναι εκείνο της Μόρφου στο κεφάλαιο του Εδαφικού, και της εκ περιτροπής προεδρίας στο κεφάλαιο της Διακυβέρνησης.

Τουρκοκύπριος αξιωματούχος με τον οποίο συναντηθήκαμε πριν από λίγες εβδομάδες στην κατεχόμενη Λευκωσία και που γνωρίζει κάθε τι που ελέχθη στις κρίσιμες διαπραγματεύσεις από το Μον Πελερέν και μετά, μας είπε υπό την προϋπόθεση τήρησης της ανωνυμίας του, ότι «πλέον κάθε πλευρά έχει από έναν άσο στο μανίκι της ώστε να κλείσουμε τα πέντε κεφάλαια, και να πάμε στην τελική διαπραγμάτευση με τις εγγυήτριες δυνάμεις για να κλείσουμε και το έκτο».

Το έκτο είναι εκείνο της Ασφάλειας και των Εγγυήσεων.

Ο άσος της τουρκοκυπριακής πλευράς είναι η Μόρφου (αν και ο Ακιντζί σχεδόν την έδωσε στο Μον Πελερέν 1, και αυτό εκνεύρισε πολύ την Άγκυρα), και της ελληνοκυπριακής πλευράς η εκ περιτροπής προεδρία.

«Το θέμα δεν είναι εάν θα επιστρέψουν στην Μόρφου κι άλλοι 10.000 από τους 65.000 πρόσφυγες που προτείναμε στην Ελβετία», μας είπε ο τουρκοκύπριος αξιωματούχος, «αλλά ότι οι ελληνοκύπριοι θέλουν να μας βάλουν σε μειονεκτική θέση, θέση αδυναμίας, πριν πάμε σε πολυμερή διάσκεψη για να συζητήσουμε το τελικό θέμα των Εγγυήσεων και της Ασφάλειας».

Στο Μον Πελερέν 1, η απόσταση μεταξύ των δύο πλευρών στο Εδαφικό ήταν τεράστια. Μετά τον 1ο γύρο των συνομιλιών, και επειδή ο Ακιντζί δέχτηκε να κατεβεί στο 29,2% το ποσοστό εδαφών που οι Τουρκοκύπριοι δέχονται να κρατήσουν, από το 37% που κατέλαβαν μετά την τουρκική εισβολή του 1974, και από το 28,7% που ήταν στο Σχέδιο Ανάν, «η διαφορά μας πια είναι πολύ μικρή», μας είπε μέλος της ευρύτερης διαπραγματευτικής ομάδας.

Κατά την πλευρά Ακιντζί, οι διαπραγματεύσεις στο Μον Πελερέν 2 ναυάγησαν «διότι ο Νίκος Αναστασιάδης προσήλθε και το πρώτο πράγμα που μας είπε ήταν: Ευχαριστώ, από απόψεως ποσοστού επιστροφής εδαφών η διαφορά μας είναι πράγματι πλέον πολύ μικρή, αλλά θέλω κάτι ακόμα. Συγκεκριμένα, να μου πείτε ότι περίπου 85.000 εκτοπισθέντες Ελληνοκύπριοι θα μπορέσουν να επιστρέψουν υπό ελληνοκυπριακή διοίκηση».

Η διαπραγματευτική ομάδα των Τουρκοκυπρίων κατάλαβε αμέσως ότι αυτό σημαίνει «πως πρέπει να δώσουμε την Μόρφου, αλλά και μερικά ακόμα μεγάλα χωριά που είναι κοντά στην διαχωριστική γραμμή».

Δηλαδή, αν βάλεις κοντά το 29,2% (που φέρεται να δέχτηκε ο Ακιντζί) και το προσαρμόσεις έτσι ώστε να μπορέσουν να επιστρέψουν 85.000 πρόσφυγες υπό ελληνοκυπριακή διοίκηση (όπως φέρεται να ζήτησε ο Αναστασιάδης), «αυτό σημαίνει ότι αλλάζουν πολύ τα δεδομένα για μας», μας έλεγαν Τουρκοκύπριοι αξιωματούχοι λίγο μετά το ναυάγιο στην Ελβετία, και προτού τεθεί σε εφαρμογή η νέα προσπάθεια «επανασυγκόλλησης».

Στο σημείο εκείνο, λοιπόν, η πληροφόρηση του Protagon είναι ότι οι Τουρκοκύπριοι αντέδρασαν και αντιπρότειναν να επιστρέψουν 65.000 ελληνοκύπριοι πρόσφυγες. Και ότι στη συνέχεια, «ο Αναστασιάδης έδειξε ότι δέχεται να κατεβεί από τις 85.000 στις 75.000».

Επομένως, με βάση όλα αυτά, η εικόνα έχει ως εξής τώρα:

Στο Εδαφικό, να μειωθεί από το περίπου 37% που κατέχουν οι Τουρκοκύπριοι στο 29,2% (η πρόταση Ακιντζί), στο 28,2% ( η πρόταση Αναστασιάδη)

Στο Πληθυσμιακό, οι Τουρκοκύπριοι φέρεται να μένουν στην επιστροφή 65.000 ελληνοκυπρίων προσφύγων, ενώ η ελληνοκυπριακή πλευρά δεν δείχνει να συζητά οτιδήποτε κάτω από τις 75.000.

Αυτό σημαίνει, μας είπε μέλος της ομάδας Ακιντζί, ότι «αν δεχτούμε την ελληνοκυπριακή προτεινόμενη ρύθμιση, θα είναι αδύνατον να χαράξουμε μια διαχωριστική γραμμή που δεν θα συμπεριλαμβάνει την Μόρφου».

Και στη συνέχεια, μπήκε στο ψητό:

«Εάν δεχόμασταν (στο Μον Πελερέν), θα έπρεπε να παραδεχτούμε ότι δίνουμε την Μόρφου σήμερα. Εμείς κρατάμε όμως την Μόρφου στη τσέπη ως διαπραγματευτικό χαρτί. Και λέμε στην άλλη πλευρά: Πείτε μας τώρα ότι δέχεστε για το κεφάλαιο Ασφάλεια & Εγγυήσεις  να ισχύσει ό,τι προέβλεπε το Σχέδιο Ανάν το 2004, και σας δίνουμε αμέσως την Μόρφου».

Για να το πούμε πιο λιανά, όλο αυτό σημαίνει ότι το θέμα της επιστροφής της Μόρφου δεν έχει κλείσει, και θα’ ναι στο τραπέζι ως διαπραγματευτικό χαρτί εκείνων που τώρα την κατέχουν.

Τι θέλουν για να την δώσουν, και να ικανοποιηθούν τα εδαφικά και πληθυσμιακά αιτήματα των Ελληνοκυπρίων; Την εκ περιτροπής προεδρία στο κεφάλαιο της Διακυβέρνησης. Δηλαδή, πέντε χρόνια ελληνοκύπριο πρόεδρο του νέου ομόσπονδου κράτους, τα επόμενα πέντε τουρκοκύπριο και ούτω καθεξής.

Οι δικές μας πληροφορίες είναι ότι, όπως προέβλεπε εξαρχής και το Πλαίσιο Διαπραγματεύσεων που συμφωνήθηκε τον Φεβρουάριο του 2014, όλα τα θέματα (πλέον, αυτά που έμειναν) θα συζητηθούν ως αλληλοεξαρτώμενα. Οι Τουρκοκύπριοι μας κατέστησαν σαφές ότι μετά το ναυάγιο στο Μον Πελερέν ήθελαν να πάνε σε πολυμερή διάσκεψη, κυρίως με τα δύο αυτά θέματα ανοικτά «ώστε να καθίσουμε κάτω και με τις εγγυήτριες δυνάμεις, και να βρούμε την οριστική λύση».

Το θέμα των Εγγυήσεων και της Ασφάλειας, λένε οι Τουρκοκύπριοι, δεν μπορεί να αποκοπεί από την «φόρμουλα των αλληλοεξαρτώμενων θεμάτων, κατά παράβαση της Κοινής Δήλωσης του Φεβρουαρίου 2014». Το θέλουν πακέτο με τα υπόλοιπα που εκκρεμούν, και σε αυτό προβλέπεται ότι θα δοθεί μάχη.

Τώρα, το στοιχείο που προβληματίζει Αθήνα και Λευκωσία, και που ίσως να σχετίζεται και με την απόφαση του Ερντογάν να μην παραστεί, μέχρι στιγμής τουλάχιστον, στην Διάσκεψη της Γενεύης μεταξύ των Εγγυητριών Δυνάμεων, είναι η πίεση που ασκείται από την Αγκυρα (επί του παρόντος με διπλωματικές, μόνο, «υπενθυμίσεις») για την αναμενόμενη εντός των ημερών απόφαση του ελληνικού Ανωτάτου Δικαστηρίου για την τύχη των οκτώ τούρκων αξιωματικών που ζήτησαν πολιτικό άσυλο μετά το πραξικόπημα του περασμένου Ιουλίου.

Οι οκτώ τούρκοι αξιωματικοί

Ο Άρειος Πάγος θα συνέλθει στις 10, 11 και 13 Ιανουαρίου – μέσα στο κρίσιμο ξεκίνημα των συνομιλιών για το Κυπριακό στη Γενεύη. Δυτικοευρωπαϊκές διπλωματικές πηγές στην Αθήνα και στη Λευκωσία, αλλά και πολιτικά στελέχη που υποστηρίζουν τις προσπάθειες Ακιντζί στα κατεχόμενα της Κύπρου, είπαν στο Protagon ότι «αυτή τη στιγμή το μυαλό του Ερντογάν είναι μόνο στο ελληνικό δικαστήριο». Με πολύ ευθύ δε τρόπο, η Άγκυρα αφήνει να γίνει σαφές πως ενδεχόμενη αποδοχή του αιτήματος των 8 στρατιωτικών, που ο Ερντογάν θεωρεί προδότες και θέλει να τους δικάσει, μια χορήγηση ασύλου από την Ελλάδα αναπόφευκτα θα ρίξει μεγάλη σκιά στις συνομιλίες της Γενεύης για το Κυπριακό. Παρόλο που οι πιο ψύχραιμοι πιστεύουν ότι ο τούρκος πρόεδρος «είναι αρκετά έξυπνος να μην επιχειρήσει να συνδέσει τα δύο αυτά θέματα», δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο, σε περίπτωση που τους χορηγήσει άσυλο η Ελλάδα, ευσχήμως να οδηγήσει την διαπραγμάτευση σε προσωρινό αδιέξοδο.

Γενικά, τα πολυμέτωπα ανοίγματα της Τουρκίας, και δη της συγκεκριμένης Τουρκίας του Ερντογάν, προβληματίζουν ακόμα και εκείνους που με σταθερότητα λένε ότι «τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή για να κλείσει το Κυπριακό» και έχουν εργαστεί σκληρά και μεθοδευμένα για να φτάσουμε ως εδώ. Θεωρούν τον τούρκο πρόεδρο απρόβλεπτο, και δεν έχουν εμπιστοσύνη ότι θα τηρήσει ακόμα και όσα τύχει να συμφωνηθούν.

Από την άλλη, οι Τουρκοκύπριοι με τους οποίους συνομιλήσαμε εμείς σε ένα μικρό οδοιπορικό στη κατεχόμενη Κύπρο, μπορεί να επιμένουν ότι «για λόγους ασφάλειας θέλουμε να παραμείνει ένα κομμάτι του τουρκικού στρατού και η αποχώρηση να γίνει σταδιακά όταν αποδείξουν οι δύο κοινότητες ότι μπορούν να ζήσουν αρμονικά μαζί», αλλά ταυτόχρονα λένε κατηγορηματικά ότι «περίπτωση προσάρτησής μας στην Τουρκία δεν υπάρχει».

Ο Σαμί Οζουλσού, διευθυντής ραδιοτηλεοπτικού σταθμού, καθώς και της εφημερίδας Γενί Ντουζέν στη βόρεια Κύπρο, μας είπε ότι η Τουρκία έχει σπείρει δύο αντιφατικά μηνύματα στους Τουρκοκύπριους. Στον Ακιντζί λέει «προχώρα, είμαι μαζί σου», αλλά και στους εθνικιστές που δεν θέλουν την λύση και έχουν την πλειοψηφία στην λεγόμενη κυβέρνηση στα κατεχόμενα, λέει ακριβώς το ίδιο.

Τη μέρα που συναντηθήκαμε επισκέφτηκε τα κατεχόμενα ο τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου. Είδε τον Ακιντζί, τον οποίο διαβεβαίωσε ότι η Αγκυρα είναι στο πλευρό του. Είδε και τους αρχηγούς των εκεί κομμάτων που αντιδρούν στη λύση, και δεν ξέρουμε τι τους είπε.

Είδε όμως και ένα πολύ ενδιαφέρον πρόσωπο. Τον διευθυντή του λεγόμενου Ισλαμικού Σχολείου. Του πρώτου που άνοιξε στην κατεχόμενη Κύπρο, με πρωτοβουλία και πλήρη επιχορήγηση από την Τουρκία, όπου τέτοια σχολεία, δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, φέρεται πως είναι το μεγάλο καμάρι του Ερντογάν.

Στην κατεχόμενη Κύπρο όμως, η πλειοψηφία των Τουρκοκυπρίων δεν καλοδέχτηκε το πρώτο τέτοιο σχολείο που λειτούργησε, παρά το γεγονός ότι η ζήτηση για εγγραφές ήταν τέτοια που στους 5 πήραν μόνο τον έναν. Οι Τουρκοκύπριοι είναι πιο κοσμικοί, δεν είναι φανατικοί στο θρήσκευμα, και δεν είδαν με καλό μάτι ένα σχολείο που θεωρούν ότι θα λειτουργούσε και ως προσηλυτιστικό. Μερικοί πολίτες προσέφυγαν στη Δικαιοσύνη, και το Δικαστήριο εξέδωσε απόφαση εναντίον της λειτουργίας αυτού του αμιγώς θρησκευτικού σχολείου. Η απόφαση προκάλεσε αντιδράσεις και συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας μιας μερίδας πιστών, εναντίον του δικαστηρίου. Το σκεπτικό τους είναι ότι η απόφαση παραβιάζει βασικές ανθρώπινες ελευθερίες.

Ο Σαμί Οζουλσού λέει ότι «η Τουρκία που φυλακίζει συγγραφείς, είναι η τελευταία που μπορεί να μιλήσει για παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων». Δεν θεωρεί ότι αναγκαστικά τα σχολεία αυτά καλλιεργούν φανατισμό, «αλλά είναι θρησκευτικά σχολεία και αυτό είναι μη αποδεκτό από την συντριπτική πλειοψηφία των τουρκοκυπρίων που είναι πιο κοσμικοί».

Στα θρησκευτικά σχολεία, Ιλαχιάζ όπως τα λένε, φοιτούν κυρίως τούρκοι έποικοι.

«Αυτό κάνει το κόμμα του Ερντογάν στη Κύπρο», μας λέει ο τουρκοκύπριος δημοσιογράφος-εκδότης. «Αλλάζει την κοινωνία μέρα με την μέρα».

Και καταλήγει, επιστρέφοντας στο θέμα του Κυπριακού: «Για να είμαι ειλικρινής, εγώ δεν εμπιστεύομαι το AKP (κόμμα Ερντογάν), τον ίδιο τον πρόεδρο, και την Τουρκία. Γι’ αυτό και δεν είμαι βέβαιος αν ο Ακιντζί μπορεί να νοιώθει σίγουρος ότι η Τουρκία θα τον στηρίξει στις διαπραγματεύσεις για την επίλυση του Κυπριακού».

Συναντηθήκαμε με τον κ. Οζουλσού λίγες μέρες μετά την διακοπή των συνομιλιών του Μον Πελερέν στη λεγόμενη «Νεκρή Ζώνη» της Λευκωσίας στο «Σπίτι της Συνεργασίας», όπου Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι συναντώνται κάθε μέρα και συζητούν ανοικτά για το χθες, το σήμερα και το αύριο του τόπου τους.

Το «Σπίτι» είναι απέναντι από το αποικιοκρατικής αρχιτεκτονικής, ιστορικό ξενοδοχείο Λήδρα Παλλάς, οι τοίχοι του οποίου είναι ακόμα διάτρητοι από σφαίρες των αντιμαχόμενων πλευρών στον πόλεμο του ’74, και που χρησιμεύει πια ως κατάλυμα για τους ΟΗΕδες και κατά καιρούς ως χώρο συναντήσεων και διαπραγματεύσεων με ορίζοντα τη λύση.

Το ραντεβού μας ήταν για τις 11 το πρωί. Εκείνος ήρθε από τον βορρά, εγώ από τον νότο. Στη Νεκρή Ζώνη, όπου ήταν το «Σπίτι»,  ήταν «Ώρα Κύπρου», των ελεύθερων περιοχών. Από εκεί που ήρθε ο Σαμί, ή ώρα ήταν 10. Μία ώρα πίσω. Ώρα Τουρκίας, που επέβαλε στα κατεχόμενα να συμπλεύσουν, για οικονομικούς, λέει, λόγους, με το δικό της Ηλιοστάσιο. Νωρίτερα το ίδιο πρωινό, που συναντήθηκα με τουρκοκύπριο αξιωματούχο και μιλήσαμε για τα όσα διημείφθησαν στις διαπραγματεύσεις στο Μον Πελερέν, έφτασα στο δικό μας φυλάκιο στις 9 παρά τέταρτο. Περπάτησα ως το Τουρκοκυπριακό, εκατόν πενήντα μέτρα, και η ώρα ήταν κιόλας 8 παρά δεκατρία!

Τόση είναι η σχιζοφρένεια στο νησί. Τόση και η απόσταση ανάμεσα στη λύση και στη μη λύση.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News