Η Ιρλανδία οφείλει να ανακτήσει από την Apple φόρους ύψους 13 δισ. ευρώ, τους οποίους η αμερικανική εταιρεία δεν κατέβαλε μετά από προνομιακή συμφωνία που είχε με το Δουβλίνο και διατηρούνταν σε ισχύ για χρόνια.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή -και συγκεκριμένα η Διεύθυνση Ανταγωνισμού- αποφάνθηκε ότι η Apple ωφελήθηκε από την «επιλεκτική φορολογική μεταχείριση» εκ μέρους της ιρλανδικής κυβέρνησης που έδωσε στην Apple «σημαντικό πλεονέκτημα έναντι άλλων εταιρειών».

Αυτό το πλεονέκτημα η Κομισιόν έκρινε ότι στην πράξη ήταν κρατική βοήθεια της Ιρλανδίας προς την εταιρεία, βοήθεια η οποία απαγορεύεται από τους κανόνες της Ενωσης.

Ετσι η Apple ήταν σε θέση να περνά τα δύο τρίτα των παγκόσμιων εσόδων της μέσα από εταιρείες (στην πράξη εταιρείες-βιτρίνες) που πλήρωναν φόρους ύψους 1% ή και λιγότερο. Η Apple φορολογούνταν για τις πωλήσεις της στην Ευρώπη με 1% το 2003 έως και ποσό που στην πράξη έφτανε το 0,005% το 2014. Με άλλα λόγια, ο φόρος στη δεύτερη περίπτωση ήταν 50 ευρώ ανά 1.000.000 ευρώ πωλήσεων!

Το ποσό των 13 δισ. ευρώ υπολογίζεται από το 2003, δέκα χρόνια πριν από το πρώτο αίτημα της ΕΕ για πληροφορίες πάνω στο ζήτημα, και θα αποδοθεί με τόκο.

Αυτή η πρακτική, αυτή η φορολογική ασυλία δηλαδή που παρείχε η Ιρλανδία στην Apple, παραβιάζει κατά την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τους κανόνες περί αθέμιτου ανταγωνισμού. Το αντάλλαγμα που απολάμβανε το Δουβλίνο για αυτήν την πρακτική ήταν η δημιουργία χιλιάδων θέσεων εργασίας στην Ιρλανδία, την οποία η Apple χρησιμοποιεί σαν βάση των επιχειρήσεών της στην Ευρώπη (σήμερα είναι πάνω από 5.000 οι εργαζόμενοι της εταιρείας στη χώρα).

Και η Apple και η Ιρλανδία επέμειναν στην πάγια θέση τους, υποστηρίζοντας ότι δεν υπάρχει τίποτα το ύποπτο στη διαδικασία ενώ ξεκαθάρισαν ότι θα ασκήσουν έφεση επί της απόφασης.

Δεν άργησε να τοποθετηθεί και η αμερικανική κυβέρνηση επί του θέματος, εκφράζοντας την ανησυχία ότι -αν υλοποιηθεί- η απόφαση της Κομισιόν να επιστραφούν οι φόροι θα επιβαρύνει κυρίως τους αμερικανούς πολίτες. «Ανησυχούμε για μια μονομερή προσέγγιση που απειλεί να υπονομεύσει την πρόοδο που έχουμε πετύχει μαζί με τους Ευρωπαίους για ένα δίκαιο, διεθνές φορολογικό σύστημα» είπε ο Τζος Ερνεστ, ο εκπρόσωπος του αμερικανού προέδρου Μπαράκ Ομπάμα κατά την ενημέρωση των δημοσιογράφων. «Και όταν λέω δίκαιο, εννοώ για τους φορολογούμενους αλλά επίσης και για τις εταιρείες που προσπαθούν να κάνουν δουλειές σε όλον τον κόσμο», πρόσθεσε.

Μία μέρα μετά, άσκησε κριτική και ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Τζακ Λιου. «Η τάση των πρωτοβουλιών της Επιτροπής φαίνεται ότι στοχεύει κατ’ αρχήν αμερικανικές εταιρείες» είπε ο Λιου υποστηρίζοντας ότι η ενέργεια των Βρυξελλών «προκαλεί αβεβαιότητα» και ότι σε τελική ανάλυση «δεν θα είναι καλή για την ευρωπαϊκή οικονομία».

Το διάγραμμα από την έκθεση της ΕΕ, που φαίνεται πιο πάνω, δείχνει πώς η εταιρεία κατάφερνε να αποφεύγει τη φορολογία. Τα έσοδα από τις πωλήσεις στην Ευρώπη καταγράφονταν στην Ιρλανδία, όπου εδρεύει η Apple Sales International. Στη συνέχεια γίνονταν πληρωμές στην Apple Inc, που εδρεύει στις ΗΠΑ, για την χρηματοδότηση της έρευνας και τεχνολογίας (R&D) της εταιρείας (αυτό εξασφαλίζει την απαλλαγή από την φορολογία). Το όφελος ήταν διπλό: ο φόρος στην Ιρλανδία ήταν από ελάχιστους έως μηδενικός (έφτασε και το 0,005%) ενώ, από την άλλη, τα έσοδα που υποτίθεται ότι πήγαιναν στα κεντρικά ήταν στα χαρτιά. Το «head office» που εμφανιζόταν σαν ο παραλήπτης των χρημάτων είναι στην πράξη ένα γραφείο-βιτρίνα μέσα στην εταιρεία που δεν εδρεύει πουθενά και δεν έχει ούτε προσωπικό.

Προειδοποιήσεις της Apple

Η απόφαση της Κομισιόν είναι το αποτέλεσμα μίας μεγάλης έρευνας που κράτησε τρία χρόνια και αποτυπώθηκε σε πόρισμα 130 σελίδων από την επίτροπο για τον Ανταγωνισμό Μαργκρέτε Βεστάγκερ, η οποία μάλιστα, για να αποφύγει τις διαρροές, έδωσε στα άλλα μέρη της υπόθεσης την έκθεση μόλις μία ημέρα -και όχι δύο εβδομάδες- πριν από τις επίσημες ανακοινώσεις.

Ηδη πριν από την ανακοίνωση της απόφασης, οι εκτιμήσεις μιλούσαν για ποσά που μπορούσαν να φτάσουν μέχρι και 17 δισ. ευρώ – τόσα είναι, με τους τόκους, τα ποσά που γλίτωσε η Apple χάρη στις ανέσεις που της παρείχε η Ιρλανδία, άρα τόσα τα χρήματα που «εκπλάπησαν» από τα ταμεία μιας χώρας της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Το ποσό είναι γύρω στο 10% των αποθεμάτων της εταιρείας σε ρευστό τα οποία είναι πάνω από 200 δισ. ευρώ, μεγαλύτερα από το ΑΕΠ της Ελλάδας.

Η Apple πάντως έσπευσε να προειδοποιήσει ότι η απόφαση ενδέχεται να έχει αρνητικές επιπτώσεις στα οικονομικά της μεγέθη, αλλά και στις θέσεις εργασίας που διατηρεί στην ΕΕ. «Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποδύθηκε σε προσπάθεια να ξαναγράψει την ιστορία της παρουσίας της Apple στην Ευρώπη, να αγνοήσει τη φορολογική νομοθεσία της Ιρλανδίας και να ανατρέψει το διεθνές φορολογικό σύστημα», αναφέρει η εταιρεία. Προσθέτει ότι το ζήτημα δεν είναι πόσους φόρους πληρώνει η Apple αλλά ποια κυβέρνηση εισπράττει αυτά τα χρήματα. «Τηρούμε τους νόμους και πληρώνουμε όλους τους φόρους μας όπου λειτουργούμε», αναφέρει η εταιρεία.

Η υπόθεση «όπου όλα είναι μεγάλα»

Αν τελικά φτάσει η υπόθεση στο σημείο της καταβολής των προστίμων -γιατί και η Apple και η Ιρλανδία σκοπεύουν να ασκήσουν έφεση κατά της διαδικασίας και να προσφύγουν στα ευρωπαϊκά δικαστήρια- θα είναι μία από τις μεγαλύτερες υποθέσεις φοροαποφυγής και παρέμβασης από την ΕΕ σε εταιρείες που ανάγουν την αποφυγή καταβολής φόρων σχεδόν σε επιστήμη.

Πέρα από το οικονομικό υπάρχει και το πολιτικό ζήτημα. Οι ΗΠΑ είχαν κινηθεί παρασκηνιακά αλλά και φανερά κατά της απόφασης και της διαδικασίας της έρευνας όπως υλοποιούταν από την Ευρωπαϊκή επιτροπή. Κατηγόρησαν την ΕΕ για προστατευτισμό και για υπέρβαση αρμοδιοτήτων: η Κομισιόν γίνεται «μία υπερεθνική φορολογική αρχή» επιχειρηματολογούσαν από το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών. Γινόταν λόγος ακόμη και για… ζήλια για την επιτυχία των αμερικανικών εταιρειών, γράφουν οι Financial Times.

Στην ουσία του το ζήτημα επαναφέρει την διαμάχη για το ποιος βάζει τα πλαίσια και τους κανόνες για την λειτουργία εταιρειών αυτού του τύπου που δραστηριοποιούνται σε όλο τον κόσμο και -κατά τα φαινόμενα- δεν πληρώνουν πουθενά όσα θα έπρεπε. Η ασπίδα τους είναι ένα πλέγμα εταιρειών και διευκολύνσεων που πολλές φορές είναι στην πράξη νόμιμα αλλά στην ουσία τους δύσκολα δικαιολογούνται για άλλους λόγους πέρα από το κέρδος.

Η Apple δεν ήταν η μόνη με παρόμοια ευνοϊκή μεταχείριση, αλλά και η Ιρλανδία δεν είναι η πρώτη χώρα της Ένωσης η οποία γίνεται στόχος έρευνας των ευρωπαϊκών υπηρεσιών. Η Κομισιόν ερευνά συμφωνίες του Λουξεμβούργου με την McDonald’s και την Amazon ενώ στο παρελθόν είχαν κριθεί παράνομες συμφωνίες με τη Fiat και τα Starbucks από το Λουξεμβούργο και την Ολλανδία.

Από την πλευρά της η κυβέρνηση της Ιρλανδίας υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει τίποτα το ύποπτο ή παράνομο στις συμφωνίες με την Apple και ότι θα υπερασπιστεί την υπόθεση και στα δικαστήρια.

Η χρονική συγκυρία για την απόφαση είναι δύσκολη, σε κάθε περίπτωση, για την Apple που προγραμματίζει στις 7 Σεπτεμβρίου την παρουσίαση της νέας εκδοχής του iPhone και της νέας έκδοσης του Apple Watch, δύο προϊόντων που τους τελευταίους μήνες δεν καταγράφουν τις πωλήσεις που θα ήθελε η εταιρεία.

Τιμ Κουκ: «δεν υπάρχει νομική ή πραγματική βάση»

Η απάντηση της εταιρείας ήρθε μέσω επιστολής που ανήρτησε στην ιστοσελίδα της ο διευθύνων σύμβουλος, Τιμ Κουκ, στην οποία υποστηρίζει, μεταξύ άλλων, πως «δεν υπάρχει νομική ή πραγματική βάση» σχετικά με την κατηγορία πως υπήρχε ευνοϊκή μεταχείριση από την Ιρλανδία προς την Apple.

Αξιολογεί μάλιστα την κίνηση της Επιτροπής ως πρωτοφανή και αναφέρεσαι στις σοβαρές, ευρείες επιπτώσεις που θα έχει. Κατά τον Κουκ, η έκθεση της Επιτροπής προτείνει την αντικατάσταση της ιρλανδικής φορολογικής νομοθεσίας με μια νομοθεσία που η Επιτροπή θεωρεί πως θα έπρεπε να ισχύει. Καταλήγει τονίζοντας πως η εταιρεία θα συνεχίσει να επενδύει στην Ιρλανδία, εξυπηρετώντας τους πελάτες της με το ίδιο πάθος και αμείωτη αφοσίωση.

Eπίσημη τουρκική πρόταση: «Ας έρθει η Apple σε εμάς!»

Επίσημη πρόσκληση στην εταιρeία -και πρόκληση ενάντια στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή- έκανε ο αναπληρωτής πρωθυπουργός της Τουρκίας, Μεχμέτ Σιμσέκ. Από το Τwitter κάλεσε την Apple να φύγει από την Ιρλανδία και να μεταφερθεί στην Τουρκία. Ο τούρκος αναπληρωτής πρωθυπουργός είπε πως η Apple πρέπει να μεταφέρει την έδρα της στην Τουρκία «πιο γενναιόδωρα φορολογικά κίνητρα» και συμπλήρωσε πως με την κίνηση αυτή η Apple, «δεν θα χρειάζεται να μπλέκεται με την ευρωπαϊκή γραφειοκρατία».

Apple should move to Turkey. Happy to provide more generous tax incentives. Won’t have to deal with EU bureaucracyhttps://t.co/9ceOnauGi0

— Mehmet Simsek (@memetsimsek) August 30, 2016

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News