Ο κόμης Αλμαβίβα ήταν ένας εξαιρετικά επίμονος άνθρωπος. Κι αυτό αποδείχτηκε όταν ερωτεύτηκε την όμορφη Ροζίνα, η οποία ζούσε έγκλειστη στο σπίτι του προστάτη και υποψήφιου συζύγου της, του υπέργηρου Ντον Μπάρτολο. Για τον κόμη όμως, ακριβώς λόγω του χαρακτήρα του, αυτό δεν υπήρξε πρόβλημα αλλά πρόκληση. Μεγάλη πρόκληση. Επιστρατεύοντας ευφυΐα, καθώς και άφθονο χρήμα, αλλά και με τη βοήθεια του πανέξυπνου Φίγκαρο -κουρέα της περιοχής – ο Αλμαβίβα κατορθώνει να υπερπηδήσει όλα τα εμπόδια, να κατακτήσει ολοκληρωτικά το αντικείμενο του πόθου του και να την παντρευτεί.

Αυτή, με λίγα λόγια, είναι η υπόθεση ενός από τα δημοφιλέστερα έργα όπερας στον κόσμο. Happy end; Φαινομενικά, ναι. Στο βάθος μπορεί και όχι. Αυτή την κάπως σκοτεινή πλευρά, μιας κατά τα άλλα κωμικής δημιουργίας, αναλαμβάνει να φέρει στην επιφάνεια ο σκηνοθέτης της παράστασης που ανεβάζει η Εθνική Λυρική Σκηνή, ο Φραντσέσκο Μικέλι. Χωρίς να ξενίσει.

Αλλωστε, κάποιοι το ξέρουμε καλά: κάτω από το πέπλο του χιούμορ δεν παραφυλάει συχνά η πίκρα;

Η άποψη του Μικέλι, η απόπειρα του να «διαβαστεί» το έργο μέσα από μια νέα διάσταση, είναι πρωτοποριακή. Η συγκεκριμένη και ιδιαίτερα μελωδική όπερα, είναι κάπως σαν τα Χριστούγεννα: στερεοτυπικά χαρούμενη, λαοφιλής και κεφάτη. Εξόχως διασκεδαστική. Διότι, ο θεατής τη «βλέπει» μέσα από τα μάτια των ανδρών πρωταγωνιστών κι όχι από την πλευρά της Ροζίνα, η οποία, σύμφωνα με την άποψη του σκηνοθέτη, «θέλει να ερωτευτεί για να δει μέσα της όλο τον κόσμο που βρίσκεται εκεί έξω, σε μια βουβή αγωνία για την υπαρξιακή αναγνώριση και ολοκλήρωσή της».

Η φρέσκια, διαφορετική και σίγουρα πιο σύγχρονη αντιμετώπιση έρχεται τη στιγμή που ο «Κουρέας της Σεβίλλης» κλείνει τα 200 χρόνια παρουσίας. Σαν δώρο γενεθλίων στην ιστορία του έργου. Στη μουσική. Και στο ρόλο της γυναίκας. Μιας νέας γυναίκας με όνειρα για τη ζωή Σε αυτό το συνταρακτικό κάλεσμα ο Μικέλι αποφάσισε να ανταποκριθεί. Με σθένος και τόλμη.

Την επαφή με το σήμερα την αποκαλύπτει με την πρώτη ματιά το σκηνικό που έχει στηθεί στο θέατρο Ολύμπια της Εθνικής Λυρικής Σκηνής: αφαιρετικό, μίνιμαλ, με ένα τεράστιο πάνελ με λάμπες led (που αλλάζουν χρώματα κατά τη διάρκεια της παράστασης, ενώ παράλληλα λειτουργούν και ως επιφάνεια προβολής εικόνων), καθώς κι ένα μαύρο σπίτι. «Παρατηρήσατε ότι το σπίτι αλλάζει διαστάσεις όσο κυλάει το έργο; Είναι η προσωπική φυλακή της Ροζίνα, ο κόσμος της. Ο εγκλεισμός της. Ακόμη και στο τέλος που αλλάζει το χρώμα του εξωτερικού του σπιτιού, η ηρωίδα εξακολουθεί να παραμένει μέσα σε αυτό. Συνειδητοποιεί ότι για εκείνη η πραγματικότητα εξακολουθεί να ορίζεται από τις ίδιες δυνάμεις», εξομολογείται στο Protagon ο τενόρος Νίκος Στεφάνου που ερμηνεύει το ρόλο του διεκδικητικού Κόμη Αλμαβίβα.

Tην ίδια στιγμή από το φουαγιέ περνούν οι μονωδοί ντυμένοι με τα εντυπωσιακά κωμικά κοστούμια που έχει επιμεληθεί ο Τζανλούκα Φαλάσκι. Τόσο επίκαιρα που ο σατανικός Ντον Μπαζίλιο (βοηθός του Ντον Μπάρτολο), εμφανίζεται στη σκηνή ως φουσκωτή κόπια του Μέριλιν Μάνσον. Η Ροζίνα, από την άλλη, φορά κάτι που φέρνει στο μυαλό εκείνα τα υπερμεγέθη ροζ, ζαχαρωμένα, αποκριάτικα στολίδια από χαρτί, κάνοντάς την να μοιάζει με τούρτα, ενώ ο Ντον Μπάρτολο περιφέρεται με ένα ψυχεδελικό κοστούμι της δεκαετίας του ‘70 σαν υπερήλικας Οστιν Πάουερ.

Κοιτάζω τις σημειώσεις μου την ώρα που ο σκηνοθέτης κάνει ένα μικρό διάλειμμα στην πρόβα. Ο «Κουρέας της Σεβίλλης» έχει παρουσιαστεί συνολικά από την Εθνική Λυρική Σκηνή τριάντα επτά φορές, με την πρώτη παράσταση να γίνεται στις 11 Μαρτίου του 1942, καταμεσής στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και την τελευταία το 2010 πάλι στο ιστορικό πλέον θέατρο Ολύμπια. «Πρόκειται για μια όπερα πολύ αγαπητή στο κοινό», λέει δίπλα μου ο Νίκος Στεφάνου, ο οποίος είχε συμμετάσχει με πρωταγωνιστικό ρόλο και σε προηγούμενες παραγωγές του Κουρέα της Σεβίλης από την ΕΛΣ . «Ποιος δεν έχει ακούσει την άρια του Φίγκαρο και ποιος δεν έχει μαγευτεί από τις μελωδίες του Ροσίνι. Τη μουσική αυτού του έργου την ακούς παντού, ακόμα και σε διαφημίσεις, ενώ είναι ιδιαίτερα δημοφιλής και στα μικρά παιδιά», συμπληρώνει την ώρα που οι νότες ξεφεύγουν από τη σκηνή και πλημμυρίζουν το φουαγιέ.

«Σας ξενίζει ο νεωτερισμός με τον οποίο προσεγγίζεται το έργο;» τον ρωτώ. Χαμογελά και μου απαντάει «Όχι, διότι οι βασικοί του άξονες δεν επηρεάζονται. Εξακολουθεί να παραμένει μια όαση μουσικού αυτοσχεδιασμού και  ζωντάνιας. Μπορεί να απέχουν τα σκηνικά και τα κοστούμια από την κλασική εικόνα που έχουμε στο μυαλό μας για την όπερα. Αυτή της άφταστης πολυτέλειας. Αλλά ακριβώς λόγω αυτού του μινιμαλισμού η μουσική και το νόημα του έργου φτάνουν πιο δυνατά στο κοινό. Και, πιστέψτε με, παρά τη φαινομενικά λιτή σκηνογραφική απόδοση, υπάρχει πολύς κόπος πίσω από το στήσιμο της παράστασης».

Ο Φίγκαρο (ο βαρύτονος Διονύσης Σούρμπης) ανεβαίνει στη σκηνή με λευκό αστραφτερό κοστούμι και σκανδαλιάρικη διάθεση. Με την ίδια σπιρτάδα που διατηρεί ο ρόλος από την πρώτη παγκόσμια πρεμιέρα του έργου του Ροσίνι στις 20 Φεβρουαρίου του 1816 στο θέατρο Αρζεντίνα της Ρώμης. Λέγεται ότι την ίδια βραδιά ήταν εκεί οι οργισμένοι οπαδοί ενός άλλου συνθέτη, του Τζοβάνι Παϊζιέλο, που είχε συνθέσει μια όπερα με τον ίδιο τίτλο και πάνω στο ίδιο θέμα. Η ιδιοφυία του Ροσίνι όμως υπήρξε καταλυτική: το ίδιο κοινό την επόμενη της πρεμιέρας ενθουσιασμένο κατέκλυσε πάλι το θέατρο προκειμένου να αποθεώσει τον Ροσίνι. Και να σκεφτεί κανείς ότι Ο «Κουρέας της Σεβίλλης» γράφτηκε μέσα σε τρεις εβδομάδες, δηλαδή σε χρόνο ρεκόρ. Διαβάζω ξανά τις σημειώσεις μου κι ανακαλύπτω μερικές ακόμη ιστορικές λεπτομέρειες: στην Ελλάδα η πρώτη παράσταση αυτής της όπερας αναφέρεται στο Σαν Τζάκομο της Κέρκυρας το 1833, ενώ στοιχεία  υπάρχουν για μια παράσταση – παρωδία στην Αθήνα το 1837, καθώς και για μια παρουσίαση της όπερας στο Φάληρο το 1889.

Γυρνώ το βλέμμα μου στη σκηνή, κλείνοντας τη χαραμάδα του χρόνου,  την ώρα που οι τεχνικοί σπρώχνουν το μαύρο σπίτι. Μέσα του τραγουδά, ξεδιπλώνοντας τη μοναδική της φωνή, η υψίφωνος Βασιλική Καραγιάννη ερμηνεύοντας τη Ροζίνα. Τη γυναίκα που θα λειτουργήσει ως μέτρο για να κρίνει ο θεατής κάθε χαρακτήρα στο έργο. Τα συναισθήματά της, τόσο στο ονειρικό πρώτο μέρος, όσο και στην κυνική, ρεαλιστική και λίγο γκόθικ δεύτερη πράξη θα χρωματίσουν όλους τους πρωταγωνιστές. Ανεξίτηλα.

INFO:

Τζοακίνο Ροσσίνι – Ο κουρέας της Σεβίλλης

Μουσική διεύθυνση: Μίλτος Λογιάδης (13, 14, 17, 19, 20, 21, 28/2),
Κωνσταντίνος Δημηνάκης (24, 26, 27/2)
Σκηνοθεσία: Φραντσέσκο Μικέλι

ΠΡΕΜΙΕΡΑ 13 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2016
13, 14, 17, 19, 20, 21, 24, 26, 27, 28 Φεβρουαρίου 2016

Θέατρο Ολύμπια
Ώρα έναρξης: 20.00

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News