Θα ‘χει – δεν θα ‘χει περάσει ένας χρόνος από τη δημοσίευση της είδησης που απέδιδε στο Facebook ρόλο ντετεκτιβικό. Κυρία ρέπουσα στη σύγχρονη τρυφηλότητα –ακριβό σούσι στο Λονδίνο, σέλφι στην αγορά του Kόβεντ Γκάρντεν, φιλιά από τα Harrods–, είχε επιτύχει να συγκεντρώσει εκατοντάδες «Μου αρέσει». Ταυτοχρόνως, είχε καταφέρει να σκάψει τον λάκκο της: διότι η κυρία ήταν αιτούσα για υπαγωγή στον νόμο Κατσέλη για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά, και η τράπεζά της –απέναντι στην οποία κλαιγόταν– μόλις είχε ανακαλύψει την ντόλτσε βίτα της στη Γηραιά Ηπειρο.

Ασφαλώς έσπευσε να κλείσει τον λογαριασμό της. Για εντελώς διαφορετικούς λόγους, επώνυμοι βασιλικού βεληνεκούς, όπως ο Χάρι και η Μέγκαν, άφησαν να διαρρεύσει ότι «δεν προβλέπεται» να χρησιμοποιούν τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης για το νέο ίδρυμά τους, το Archewell, και ότι είναι «ελάχιστα πιθανό» να ενεργοποιήσουν ξανά τους προσωπικούς λογαριασμούς τους – με εκατομμύρια ακολούθους. Το μίσος που εκτοξευόταν συστηματικά εις βάρος τους τούς παρέλυε.

Στην κατά πολύ μικρότερη ελληνική σκηνή, η Εφη Αχτσιόγλου είχε βάλει λουκέτο στο προσωπικό της Twitter μόλις κατέλαβε υπουργικό θώκο, καθώς διάφορα αστέρια του διαδικτύου άρχισαν να βάζουν στόχο την προσωπική της ζωή και τον πρότερο πολιτικό βίο της.

Δεν υπάρχει περίπτωση να διαφωνεί κανείς: τα social media, καιρό τώρα, έχουν μεταβληθεί σε αρένα, άγριο θέαμα, με «αίμα και σπέρμα». Η απήχηση των αναρτήσεων, ειδικά στην πολιτική κονίστρα, θέλει μονομάχους – νικητές (είτε κάποιος είναι πομπός-ομιλούν υποκείμενο είτε δέκτης του μηνύματος) αυτούς που βγάζουν άντερα, που λιώνουν κεφάλια και μειδιούν σατανικά.

Ο βασιλιάς των βίαιων πολιτικών αναρτήσεων, ο πρώην υπουργός Παύλος Πολάκης, έχει το μυστικό και δεν λέει να το προδώσει. Βία απροσχημάτιστη, λεκτική, «ελεεινέ και τρισάθλιε αρχιτραπεζίτη», «λοιμωγμένο σούργελο», «ου να χαθείτε, τσίρκουλα». Αλλά και υποδόρια, χωρίς μάσκα μπροστά σε χειρουργείο, με συντροφικά τραπεζώματα εν μέσω απαγορευτικού.

Κι από την άλλη, τα τρολ και η ανθρωποφαγία τους, το bullying ως ασύμμετρη απειλή. Οι ανώνυμοι χρήστες, κυρίως του Twitter αλλά και εν γένει στα social media, με ψεύτικά άβαταρ υπό ευφάνταστα ονόματα, έχουν κάνει εδώ και χρόνια την εμφάνισή τους, ιδίως μετά τα μνημόνια και την απομάγευση του πολιτικού συστήματος, μετά τους αγανακτισμένους και την τότε ηγεμόνευση του ΣΥΡΙΖΑ. Η εμπροσθοφυλακή των τρολ άφησε πίσω της τους bloggers τύπου Πιτσιρίκος και Old Boy, παράγοντας πολιτική (sic). Ομάδες κομματικών συμφερόντων και πλείστα όσα λόμπι στρατολόγησαν κόσμο για να κάνει τη βρώμικη δουλειά, αυτή που δεν γίνεται κάτω από λαμπερές φωτογραφίες προφίλ. Ο πόλεμος γίνεται πια μέσα από στενά μπούνκερ – γραφειάκια κι από –συνήθως νεαρούς– τυπάκους που αμείβονται πενιχρά, για να γεννάνε ευφάνταστα μιμίδια και χοντροκομμένες ατάκες, ενίοτε και χιούμορ με απίθανους όρους. Και πάντως με την ελπίδα ότι η επιρροή τους θα είναι μεγαλύτερη από αυτή του βήματος της Βουλής, θα ενεργοποιεί αντισυστημικά ανακλαστικά και θα σπέρνει μπανανόφλουδες στην περπατησιά βαρέων ονομάτων.

Στην αχανή κοινότητα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, αποτελούμενη από δισεκατομμύρια χρήστες, ίσως και το μισό του παγκόσμιου πληθυσμού, ουδείς γλιτώνει από την ίντριγκα, τις επιθέσεις, τους διαδικτυακούς εισαγγελείς. Καυτές συζητήσεις επί παντός επιστητού χωρίζουν οικογένειες, μεταλλάσσουν φίλους που δεν μιλιούνται πια, σπέρνουν ζιζάνια σε σχέσεις ζωής, πλην όμως πολιτικά ετερώνυμες. Δεν χρειάζεται να είναι κανείς δημόσιο πρόσωπο για να φάει τα μούτρα του στα social media. Η δημοσιοποίηση της προσωπικής άποψής του αρκεί, η προφορική αμεσότητα στις πλατφόρμες δελεάζει επικινδύνως.

Συν τοις άλλοις, οι χρήστες πληρώνουν το τίμημα σε χαμένες ώρες ύπνου και παραγωγικού χρόνου, χειρότερη διάθεση, αυξημένα επίπεδα στρες και χαμηλής αυτοεκτίμησης (μέσω συγκρίσεων με «φίλους»), ακόμη και αίσθημα απομόνωσης, και απόπειρες εκφοβισμού – οι κοινωνικές έρευνες βοούν. Αλλά εμείς, εσείς, αυτοί, εκεί… Με το φως της οθόνης να φέγγει μέσα στο σκοτάδι και το δάχτυλο κολλημένο στο scroll down.

Το facebook και η Μπεκατώρου

Ισως θα ήταν μια κάποια λύση να μπει λουκέτο σε προσωπικούς λογαριασμούς – διατείνονται πολλοί. Να απαρνηθεί κανείς τις πλατφόρμες και να ζήσει τη ζωούλα του, τη γήινη εκδοχή της. Είναι, αν μη τι άλλο, στοιχειώδης συνθήκη αυτοσυντήρησης, αυτοπροστασίας. Κανείς και ποτέ δεν έπαθε τίποτα, χωρίς πλατφόρμες στη ζωή του, τόσος κόσμος εξάλλου αρνείται πεισματικά να μπει για λόγους αρχής σε αυτό το Σύμπαν – όπου συγχέεται εξοργιστικά το δημόσιο με το ιδιωτικό, όπου κυριαρχούν η μπουρδολογία και η κοινοτοπία. (Οντως, τι πλήξη ώρες ώρες!)

Αλίμονο… Τα social media και η δημόσια ζωή είναι πια συγκοινωνούντα δοχεία. Στην Ισλανδία, το facebook αξιοποιήθηκε ως άλλη Εκκλησία του Δήμου, ενόσω η χώρα κατήρτιζε το νέο Σύνταγμά της. Κάθε εβδομάδα, μετά τη σύνταξη ενός εκάστου άρθρου, το Συντακτικό Συμβούλιο «ανέβαζε» το σχέδιο στην ιστοσελίδα του στο διαδίκτυο, δίνοντας τη δυνατότητα στους πολίτες να σχολιάσουν και να καταθέσουν τις δικές τους προτάσεις ή να συζητήσουν με άλλους χρήστες – συγκλονιστικά πράγματα.

Ο πρόεδρος Ομπάμα ήρθε σε επαφή με το κοινό με ευφάνταστες μεθόδους επικοινωνίας που εμπεριείχαν άμεση διάδραση, μέσα και από το Reddit (το οποίο επίσης ανήκει στα social media). Εκμεταλλευόμενος τον σχεδιασμό του, έκανε διάλογο με τον κόσμο, προωθώντας βεβαίως τη δική του πολιτική ατζέντα.

Λογαριασμοί και προφίλ γίνονται ενίοτε επαγγελματικά διαβατήρια, μονάδες εντατικής θεραπείας για επιχειρήσεις – μέσω αυτών προσπαθούν να κρατήσουν ζωντανό το ενδιαφέρον του τουριστικού κοινού οι αεροπορικές εταιρείες εν μέσω πανδημίας.

Συνιστούν πηγές ενημέρωσης (ναι, δεν διακινούνται μόνο fake news στους κόλπους τους), υγιούς ανταλλαγής πληροφοριών. Συντροφιά τις ώρες που κανείς δεν μπορεί να σηκώσει το ακουστικό, μια πολύτιμη πραγματικότητα που ενώνει παιδικούς φίλους χωρίς κοινή ζωή πια. Πεδίο γνωριμιών, αλλά και κλειδαρότρυπα. Προσωπικό στίγμα, αλλά και απόδειξη σε πολλές περιπτώσεις ότι ο βασιλιάς είναι γυμνός. Δεν είναι εύκολο να κλείσεις την πόρτα στα social media…

Είναι πολλοί αυτοί που στέκονται κριτικά, αποστασιοποιημένα, απέναντι σε όσα λαμβάνουν χώρα στα καφενεία του Παγκόσμιου Ιστού.

Στο facebook, η ολυμπιονίκης της ιστιοπλοΐας Σοφία Μπεκατώρου είδε να σηκώνεται κύμα συμπαράστασης μετά τη δημόσια έκθεση μιας τόσο τραυματικής εμπειρίας, όπως ο βιασμός. Η διεθνής πολίστρια Μάνια Μπίκοφ και η κολυμβήτρια τεχνικής κολύμβησης Ραμπέα Ιατρίδου μετέτρεψαν την ίδια πλατφόρμα σε δωμάτιο εξομολόγησης.

Δεν θαυμάζουν όλοι οι χρήστες τους επίδοξους αγκιτάτορες και ινστρούχτορες της πολιτικής διαδικτυακής ζωής. Είναι πολλοί αυτοί που στέκονται κριτικά, αποστασιοποιημένα, απέναντι σε όσα λαμβάνουν χώρα στα καφενεία του Παγκόσμιου Ιστού. Με πλήρη επίγνωση ότι όλο και κάποιος αλγόριθμος δρα σε βάρος τους, στον βωμό του μάρκετινγκ. Είναι αρκετοί εκείνοι που δεν υποκύπτουν στην απειλή του «publish or perish» – «δημοσίευσε ή φρόντισε να εξαφανιστείς», εκείνοι δηλαδή που αντιστέκονται στους εξουθενωτικούς ρυθμούς των αναρτήσεων επειδή τάχατες είναι ιδιαιτέρως ενεργοί κι έχουν το «κοινό» τους.

Κακά τα ψέματα, είναι σημαντικό το ποσοστό των χρηστών που έχει υπόψη του τη βασικότερη πληροφορία της ύπαρξης σε μια πλατφόρμα: το 99,75% της ικανοποίησης από τη ζωή ενός ατόμου δεν έχει καμία σχέση με τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Και διατηρεί το θάρρος της προσωπικής υπογραφής του. Τα ψευδώνυμα ανήκουν, και πρέπει να συνεχίσουν να ανήκουν, στον λογοτεχνικό κόσμο και τις εφημερίδες. Η «κυρα-Μάρθα» (Γρηγόριος Ξενόπουλος), «Η Μπολσεβίκα» (Γεώργιος Ζωϊτόπουλος) κι ο «Απλός αναγνώστης» (Λίνος Πολίτης) θα μείνουν άλλωστε στην ιστορία, όχι επειδή «ξερνούσαν», αλλά επειδή «κεντούσαν».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News