Είμαι στην κουζίνα. Την ακούω που μπαίνει στο σπίτι (ερχόμενη εκ νέου άπραγη από το σχολείο που διανύει την πέμπτη μέρα κατάληψης), ρωτάει τον αδελφό της «Η μαμά είναι εδώ;», εκείνος κάτι μουρμουρίζει, βλέπει NBA στο κινητό, και αυτός κατάληψη. Δεν βγάζω άχνα, στήνω αφτί, θα ακολουθηθεί κατά γράμμα το επιβεβλημένο υγειονομικό τελετουργικό;

Σιωπή. Κανένας καθυσηχαστικός ήχος από τη βρύση, happy birthday καπούτ, ούτε καν ένα διεκπεραιωτικό «φστ» από το αντισηπτικό της εισόδου (φευ!), έχει ήδη μπει στο δωμάτιό της, κλείνοντας ερμητικά την πόρτα. Βγαίνω έξω πνέοντας μένεα. «Πόσες φορές πρέπει να σου πω ότι το πρώτο πράγμα που θα κάνεις μόλις μπαίνεις στο σπίτι είναι να πλένεις τα χέρια σου;». Ακολουθεί στιχομυθία σε υψηλούς τόνους, διανθισμένη με χαρακτηρισμούς «υστερική», «υπερβολική» και τα συναφή.

Ως ο υγειονομικός τοποτηρητής/ βιγλάτορας/ «μπάτσος» του σπιτιού (αυτός που επιβάλλει τους κανόνες μιας νέας εσοδείας health literacy, πλένει και σιδερώνει τις μάσκες, έχει έτοιμη για το σχολείο την trendy μαύρη μάσκα, αγοράζει τα μίνι μπουκαλάκια αντισηπτικού, ψεκάζει με ντετόλ τα πόμολα, διενεργεί έρευνες για τα εμβόλια, περνάει από εξονυχιστικό έλεγχο τους επισκέπτες), έχω πλήρη επίγνωση του εφηβικού μένους που προκαλώ. Πρέπει όμως να συνεχίσω απρόσκοπτα το έργο μου, εκτελώντας την υπηρεσία υγειονομικού φρουρού με την ίδια ευσυνειδησία, την ίδια τυπολατρία, τον ίδιο τυφλό φανατισμό.

Η μητρότητα της πανδημίας του 2020 εμπεριέχει αυξημένη ευθύνη, άγχος, ενορχήστρωση εξωτικών logistics, πανικό, οργή, μοναξιά, ανεργία (οι στατιστικές για την επερχόμενη mum-cession δίνουν και παίρνουν, «Η πανδημία θα πάει τις γυναίκες μας δέκα χρόνια πίσω στον εργασιακό χώρο» έγραφε προ ημερών τίτλος στους Νew York Times).

Η επιβάρυνση της ψυχικής υγείας αφορά και τους δύο γονείς (σύμφωνα με έρευνα της American Psychοlogical Association τον Απρίλιο και τον Μάιο του 2020, οι έχοντες παιδιά κάτω των 18 ετών εμφάνισαν πολύ μεγαλύτερο στρες από τους άτεκνους), η μητέρα, όμως, παραδοσιακά απορροφά τους περισσότερους κραδασμούς του σπιτιού. Τώρα καλείται να απορροφήσει τους κραδασμούς σύσσωμου του πλανήτη, να ζυγιαστεί με ατσάλινες φτερούγες πάνω από τη νέα απειλή (και τις παρενέργειές της), να αντέξει τον φόβο, την αβεβαιότητα και να εκπαιδευτεί στις νέες δεξιότητες που απαιτεί η επιβίωση σε συνθήκες βιολογικού τρόμου.

Τον καιρό της Covid-19 η μητρότητα μοιάζει με κινούμενη άμμος. Εκεί που νόμιζες ότι είχες βρει τα πατήματα και τις  ρουτίνες σου, κάνεις ένα μικρό βήμα και καταπίνεσαι από αυτό το φαινομενικά συμπαγές, αλλά στην πραγματικότητα  ρευστό και επικίνδυνο κολλοειδές μείγμα από άμμο, νερό, πηλό και χαμένες βεβαιότητες. Η πανδημία εξελίσσεται, τολμώ να προσθέσω χαιρέκακα, αλλά και αυτοσαρκαστικά, στην απόλυτη «τιμωρία» για τις μαμάδες-control freaks της τελευταίας εικοσαετίας (Generation X, Millennials). Αυτές που είχαν συνηθίσει σε ένα συγκεντρωτικό, εξοντωτικό, υπερπροστατευτικό parenting, με κάθε ρανίδα του χρόνου απόλυτα δομημένη.

Σήμερα, το αύριο δεν έχει, όπως πριν, παιχνίδι στην αμμοδόχο, τζούντο, ωδείο, μπάσκετ, θεατρικό παιχνίδι, πάρτι στον παιδότοπο κ.ο.κ. Σήμερα το αύριο είναι ένα συνονθύλευμα δυνητικών καταστροφών: «Θα κλείσουν τα σχολεία;», «Είχε κρούσμα το διπλανό τμήμα;», «Θα πέσει το Webex;», «Και αν κάνει πυρετό;», «Πώς θα συντονίσω την teleconference με τον δίχρονο να φωνάζει στην κάμερα: “Eίμαι κακός;”».

Από μία άποψη, ίσως αυτό να είναι και ευεργετικό. Η μητρότητα θα πάψει πλέον τρόπο να θυμίζει οργανόγραμμα πολυεθνικής. «Μαμά, με έβαλαν στο δωμάτιο του κορονοϊού!» φώναζε προ ημερών ένας μικρός της Γ΄Δημοτικού γυρνώντας από το σχολείο. «Τι συνέβη;». «Είπα ότι έχω πονόλαιμο για να πάρω καραμέλα».

Η μητρότητα της υγειονομικής κρίσης καλείται σήμερα να συμφιλιωθεί με μια παλαιάς κοπής, σχεδόν οικιακή, οικονομία (π.χ. «Πάω μια φορά για τα χρειώδη στο σουπερμάρκετ»). Αλλά και με τη συνεχή, ψυχοφθόρο και (όπως απεφάνθησαν οι ειδικοί στην καραντίνα) μάταιη αστυνόμευση των ανηλίκων, προκειμένου να αποφευχθεί ο εθισμός τους στην οθόνη.

Η μητέρα της πανδημίας έχει μεταξύ άλλων απολέσει την κοινωνικοποίησή που αντλούσε συχνά από την επαφή με άλλους γονείς. Η μίνι επιδημία μητρικών ομάδων, π.χ. στο What’s Up, βοηθάει αλλά δεν αναπληρώνει το κενό (συχνά δε οι ψηφιακές ομάδες αυτού του τύπου βρίθουν παρεξηγήσεων και χαμηλής υποστάθμης σχολίων). Η μοναξιά αυτή επιδεινώνεται συχνά από την ανεργία, την οικονομική επισφάλεια, την έλλειψη διεξόδων outsourcing (παππούδες, γιαγιάδες, νταντάδες κ.τ.λ.) και, κατά συνέπεια, ελεύθερου χρόνου.

Και βέβαια, είναι τα ίδια τα παιδιά. Με τα κρυμμένα πρόσωπα. Με τα νεύρα (λόγω εγκλεισμού, ανίας, έλλειψης σωματικής δραστηριότητας κ.ο.κ.). Είναι, φυσικά, τα φοβισμένα παιδιά. «Ο γιος μου δεν ήθελε για καιρό να βγει από το σπίτι» μου αναφέρει η μητέρα ενός δεκαπεντάχρονου. «Κάποια στιγμή γύρισε και μου είπε: “Μαμά, δεν θα ήταν πιο ωραία, αν ήταν όλα ψηφιακά και κάναμε τα πάντα από το κρεβάτι μας;”».

Και βέβαια, η πλειοψηφία: τα ατρόμητα. «Αυτό που με πανικοβάλλει περισσότερο σήμερα είναι εκείνο που με συνάρπαζε περισσότερο πριν: o μη φόβος των παιδιών» μου εξομολογείται η μητέρα ενός 12χρονου και μιας 18χρονης που προετοιμάζεται για τις δεύτερες Πανελλαδικές της πανδημίας. «Ο,τι και να πω στη μεγάλη, είναι αδύνατο να τη συγκρατήσω. Αυτό που φοβάμαι περισσότερο είναι μην “κολλήσει” σε μια τόσο κομβική χρονιά για τη ζωή της. Οσο για μένα, είμαι μάνα, το έχω αποδεχτεί ότι κάποια στιγμή θα αρρωστήσω».

Στην πανδημία αναδύθηκαν σαφώς αρκετές νέες συνομοταξίες μανάδων (με αρκετές, δυστυχώς, να αγγίζουν συχνά τα όρια του παραλογισμού, και ενίοτε, υποθέτω, της ψυχοπαθολογίας). Η εργαζόμενη με τα τέσσερα παιδιά που κατάκοπη από τις εργατοώρες στο Zoom και τη λάτρα του σπιτιού αδυνατεί να αντεπεξέλθει και κάποια στιγμή ενδίδει στην συνωμοσιολογία. Η μητέρα που ζητάει από τον παιδίατρο να της δώσει ψευδή βεβαίωση για απαλλαγή από τη μάσκα στο σχολείο (ένας παιδίατρος που γνωρίζω απαίτησε από ένα τέτοιο «κρούσμα» να αλλάξει παιδίατρο). Η μητέρα vigilante που επιτίθεται στις άλλες μανάδες διότι είναι επαίσχυντα πιο χαλαρές στο θέμα του κορονοϊού (συχνά επιδιδόμενη η ίδια στο πιο αδυσώπητο mom shaming).

Είναι ακόμα η υποχόνδρια και αρρωστοφοβική που σε συνθήκες πανδημίας κινδυνεύει να υποτροπιάσει επικίνδυνα (θυμίζω το ζευγάρι στη Σουηδία που κρατούσε μαντρωμένα τα παιδιά για τέσσερις μήνες). Είναι εκείνη που λούζει τα παιδιά της στα φιλιά («Σαν να θέλω να αναπληρώσω για όλες τις  χαμένες αγκαλιές») και η άλλη που φοβάται να παραδεχτεί, ακόμα και στον εαυτό της, ότι μερικές φορές, όταν πάει να την πλησιάσει η δεκάχρονη κόρη της, το σώμα της ζαρώνει, με φόβο και ενοχή. Είναι αυτοσυντήρηση ή μήπως είναι ελαττωματικό το μητρικό φίλτρο;

Υπενθυμίζω, ότι ο ιταλός χρονικογράφος Γκαμπριέλ ντε Μουσίς, δικηγόρος από την Πιατσέντζα της Ιταλίας (14ος αι.) θα αποκαλύψει το φαινόμενο της εγκατάλειψης του παιδιού ακόμα και από τη μητέρα, μεσούντος του Μαύρου Θανάτου: «Μητέρα, πού πήγες;» λέει ένας μικρός, χτυπημένος από τη βουβωνική πανώλη. «Γιατί είσαι τόσο σκληρή μαζί μου όταν μόλις χθες ήσουν τόσο στοργική; Με έθρεψες με το στήθος σου και με κουβάλησες στη μήτρα σου εννέα μήνες».

Πίσω στο 2020, εξυπακούεται ότι πάνω στην πανδημία επικάθονται τα extra bonus παγκόσμια προβλήματα, κομμένα και ραμμένα στην εγχώρια πραγματικότητα. Το μαθησιακό χάος (μεγαλώνουμε τη μαθησιακά χαμένη γενιά;). Οι καταλήψεις (αντιγράφω το αυτοσχέδιο τραγουδάκι που λαθρακούω να σκαρώνουν σε πλατεία της Αττικής παιδιά του γυμνασίου: «Βάλε αλυσίδα στην πόρτα, καρέκλες δεξιά και αριστερά, οι καθηγητές κλαίνε φυσικά και παν στα δικαστήρια»). Ο πολιτισμός σε λουκέτο, με μόνες εναπομείνασες διεξόδους για τα παιδιά το κατακάθι της  ελληνικής τηλεόρασης και του Netflix. «Εχω βγάλει εισιτήρια να πάω με τη κόρη μου (Α’ Λυκείου) στο θέατρο, αλλά τώρα φοβάμαι…» μου λέει μία εργαζόμενη μητέρα.

Υπάρχει και αυτή η άλλη, η υπαρξιακή ανησυχία που διαποτίζει τη μητέρα της πανδημίας· «το σε τι κόσμο, μαμά;» ηχεί πλέον σχεδόν πένθιμα. Σκέφτομαι ότι μπορεί να είναι ακόμη πιο διαβρωτική για τις ηλικιωμένες μητέρες (και γιαγιάδες)  του 2020. Αυτές που είναι κλεισμένες στο σπίτι και αγωνιούν, παροπλισμένες και μόνες.

«Με τρομάζει αυτό που μπορεί να μην έχουμε στο μέλλον» μου λέει η μητέρα δύο εφήβων, ιδιοκτήτρια καταστήματος στο κέντρο της Αθήνας. «Είναι η ώρα για ένα γερό restart» συμπληρώνει, όμως, χωρίς ίχνος ηττοπάθειας. «Πρέπει να  μπούμε μέσα στον εαυτό μας και στη σχέση μας με τα παιδιά μας. Αν δεν το κάνουμε την ώρα της κρίσης, πότε; Πρέπει  να είμαστε γρήγορες, να προσαρμοστούμε, να αποδεχτούμε ότι η ζωή είναι σαν το νερό, πηγαίνει παντού. Και πάνω από όλα, πρέπει να μεγαλώσουμε παιδιά “πολυμορφικά” που θα μπορούν να λύσουν όλα τα προβλήματα. Παιδιά που θα μπορούν να χωρέσουν  παντού, στο ποτήρι, στο φλιτζάνι, στην κανάτα…».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News