Βρέθηκα προ ημερών στη Στρώμνιτσα, περίπου 35 χιλιόμετρα από την Ειδομένη. Μια πόλη που αποτελεί ένα χαρακτηριστικό δείγμα της βαλκανικής διαδρομής στον χρόνο. Eνα εύφορο κομμάτι γης, χωρίς κάποιο ιδιαίτερο κάλλος, που άλλαζε χέρια ανάλογα με την έκβαση του κάθε πολέμου, ανάλογα με το κατά πού φυσούσε ο άνεμος της Iστορίας.

Μέχρι τον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο ήταν έδαφος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στη συνέχεια πέρασε στους Βουλγάρους. Στον B’ Βαλκανικό Πόλεμο την περιοχή κατέλαβε η Ελλάδα. Με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου όμως πέρασε ξανά στη Βουλγαρία. Στον A’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το 1919, η Συνθήκη του Νεϊγί την έδωσε στο Βασίλειο των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων. Στον Β’ Παγκόσμιο έγινε ξανά βουλγαρικό έδαφος, για να περάσει μετά στα χέρια της Γιουγκοσλαβίας, ακολουθώντας στη συνέχεια τη διάλυσή της.

Η περιπετειώδης αυτή πορεία δημιουργεί έναν ιστορικό ίλιγγο, καθώς μέσα σε μόλις 32 χρόνια υπήρξαν επτά εναλλαγές εδαφικής κυριαρχίας, έπειτα από αιματηρούς πολέμους, που έχουν αφήσει και σήμερα λίγα ευδιάκριτα σημάδια.

Για παράδειγμα, καθ’ οδόν προς τη Στρώμνιτσα υπάρχει ένα ελληνικό στρατιωτικό νεκροταφείο του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Οχι ξεχασμένο όπως ίσως φαντάζεστε, αλλά φροντισμένο και με δύο, μαραμένα μεν, αλλά σχετικά πρόσφατα, δάφνινα στεφάνια.

Ομως το παρελθόν δεν παρουσιάζεται στην περιοχή τόσο εμφατικά όσο το «μέλλον».

Περνώντας από τους Ευζώνους, στο συνοριακό φυλάκιο της γείτονος, είδα να κυματίζει περήφανα και μια σημαία της Ευρωπαϊκής Ενωσης, εντυπωσιακό καθώς εισερχόμουν σε μια χώρα εκτός ΕΕ.

Ο δρόμος προς τη Στρώμνιτσα ήταν κατά κύριο λόγο μια καινούργια εθνική οδός όπου ανά λίγα χιλιόμετρα υπήρχε το σήμα του έλληνα μεγαλοεργολάβου και μια τεράστια επιγραφή με τη σημαία της ΕΕ. Οχι σαν τα δικά μας συγχρηματοδοτούμενα έργα που υπάρχει η μπλε σημαία κάτω – κάτω και με μικρά γράμματα γράφει ότι το έργο συγχρηματοδοτείται από την ΕΕ. Εκεί, τα γράμματα ήταν μεγάλα και η σημαία σε όλο το ύψος της ταμπέλας. Σαν να ήθελε να πείσει τον εαυτό της και τους άλλους. Σαν να ήθελε να σηματοδοτήσει ότι πρόκειται και εκεί για (εν δυνάμει έστω) επικράτεια της Ενωσης.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στα 35 χιλιόμετρα εκτός της ΕΕ είδα ασύγκριτα περισσότερες ευρωπαϊκές σημαίες απ’ ό,τι στα 35 τελευταία χιλιόμετρα εντός του ελληνικού εδάφους, με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται. Iσως «είναι πολλά τα λεφτά Αρη». Ισως οι γείτονες δίνουν και αυτοί τη μάχη των συμβολισμών τους. Ισως απλώς η ευρωπαϊκή σημαία σηματοδοτεί την ειρήνη και τη σταθερότητα που είναι κρίσιμα ζητούμενα για τη γείτονα μας, συχνά ξεχασμένα για εμάς ως αυτονόητα. Ισως όλα τα παραπάνω και μερικά ακόμα.

Πήγα στη Στρώμνιτσα ως ομιλητής για την ευρωπαϊκή πορεία των Δυτικών Βαλκανίων, σε ένα πολύ ενδιαφέρον σεμινάριο για νέους των δύο χωρών που διοργάνωσε το Mertens Centre for European Studies και το Ιδρυμα Konrad Adenauer.

Συζητώντας εκεί με πολιτικούς, δημοσιογράφους, πανεπιστημιακούς και φοιτητές είδα στα μάτια των ανθρώπων τη θέληση να γίνουν μέλη της ευρωπαϊκής οικογένειας. Να αισθανθούν μεγαλύτερη ασφάλεια σε μια γειτονιά που έχει μεγάλη παράδοση εθνικών συγχωνεύσεων και εδαφικών ανακατατάξεων. Που «παράγει περισσότερη Ιστορία από όση μπορεί να καταναλώσει», όπως φέρεται να έχει πει ο Τσόρτσιλ.

Ελάχιστες από τις ερωτήσεις που μου ετέθησαν αφορούσαν στο παρελθόν. Στους περισσότερους συνομιλητές μου, υπήρχε μια υποβόσκουσα αγωνία αλλά και μια συγκρατημένη προσδοκία για το αύριο. Και σχεδόν πάντα ο επίλογος ήταν για τα ψώνια που θέλουν να κάνουν στην αγορά της Θεσσαλονίκης ή τα μπάνια στη Χαλκιδική.

Στις συζητήσεις μεταξύ των φοιτητών έβλεπες τη διαφορά τού να μιλάς εκ του ασφαλούς επικρίνοντας τις αδυναμίες των ευρωπαϊκών θεσμών και του να μη ζεις κάτω από την ευρωπαϊκή ομπρέλα. Την αδημονία του να περιμένεις έξω, στη γεωπολιτική βροχή προσδοκώντας να σου κάνουν σήμα έστω να στριμωχτείς στον προθάλαμο, όπου τουλάχιστον δεν θα πολυβρέχεσαι.

Η αλήθεια είναι ότι οι φοιτητές που συμμετείχαν από τη χώρα μας είναι παιδιά όχι απλά της ΕΕ, αλλά του ευρώ. Δεν έχουν βιώσει κάτι άλλο από το παρελθόν, παρά μόνον ίσως από κάποιες νοσταλγικές συζητήσεις στα γιορτινά τραπέζια με τους θείους για τότε που οι εφημερίδες έκαναν εκατό δραχμές. Είναι λογικό να θεωρούν όλα τα θετικά της Ευρώπης δεδομένα και να μην μπορούν εύκολα να φανταστούν την απουσία της. Θεωρούν απλό το ότι κάνουν Erasmus και δωρεάν ή φτηνά μεταπτυχιακά και οι σπουδές τους αναγνωρίζονται αυτομάτως, ή ότι τα μισά χρήματα για σχεδόν κάθε έργο υποδομής το έχει βάλει κάποιος άλλος. Οτι η χώρα έχει μια ισότιμη φωνή. Οτι στη δύσκολη στιγμή της οικονομικής κρίσης είχαμε εταίρους που, και για δικό τους έστω καλό, δεν μας άφησαν να βουλιάξουμε και να βρεθούμε σε μια μέρα στον μέσο όρο ΑΕΠ που έχουν όλοι οι γείτονες μας, ή ίσως και κάτω από αυτό.

Και ταυτόχρονα αισθάνονται ασφυξία από τις δυσλειτουργίες και τις αδυναμίες της ΕΕ. Δυσανασχετούν που όλα δεν είναι ιδανικά. Αυτό ίσως εξηγούσε και το ότι κάποιοι αντιμετώπιζαν λίγο απαξιωτικά τον ασθμαίνοντα φιλοευρωπαϊσμό των γειτόνων μας.

Ελπίζω ότι συζητώντας μαζί τους κατάλαβαν πώς είναι να είσαι μικρός, μόνος και σε μια ξεχασμένη γωνία των Βαλκανίων με τους γεωπολιτικούς παίκτες που διαγκωνίζονται στην περιοχή να θέλουν απλά να σε κάνουν προτεκτοράτο τους ή και να σε διαλύσουν εις τα εξ ων συνετέθης.

Ξαναπερνώντας τα σύνορα, στον δρόμο της επιστροφής, κοίταζα τις σημαίες και σκεφτόμουν ότι ίσως πρέπει να βρεθείς εκτός της Eνωσης για να την αγαπήσεις περισσότερο, αισθανόμενος την απουσία της.

Είναι στην ανθρώπινη φύση να προσαρμόζεται, να συνηθίζει και να τα θεωρεί όλα δεδομένα. Να συνειδητοποιεί την αξία μετά την απώλεια, ειδικά όταν είναι μη αναστρέψιμη.

Αυτή η ανθρώπινη αδυναμία, όμως, μπορεί να επιφέρει και πολιτικά αποτελέσματα τα οποία είναι σκόπιμο να συνειδητοποιήσουμε πριν πάμε στις κάλπες της 26ης Μαΐου.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News