Τι χρειάζεται για να αποτελέσει ένα συνταγματικό κράτος παράδειγμα στην αντιμετώπιση μιας πανδημίας; Μια σώφρονα κυβέρνηση που ακούει τους ειδικούς και μια συνταγματική δομή που έχει με μεγάλη προσοχή ρυθμίσει την αντίδραση του κράτους σε μια τέτοια έκτακτη περίσταση.

Η Ελλάδα συχνά βρισκόταν κατά την τελευταία δεκαετία στις πρώτες σελίδες των διεθνών ειδήσεων. Ήταν το επίκεντρο της πιο βαθιάς οικονομικής κρίσης που γνώρισε η Ευρωζώνη ενώ καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής της δεκαετίας το Σύνταγμα συχνά κατηγορούνταν για τον οικονομικό μαρασμό: εθεωρείτο φλύαρο και αντιπαραγωγικό, περισσότερο αποτέλεσμα του θεσμικού άγχους που προέκυψε από την εμπειρία της επταετούς δικτατορίας παρά προϊόν ενός καινοτόμου, φιλικού προς την επιχειρηματικότητα και πιο ευέλικτου συνταγματικού σχεδιασμού. Παρά την κριτική όμως το, ελληνικό Σύνταγμα άντεξε τις πιέσεις και όχι μόνο ξεπέρασε τη δοκιμασία της οικονομικής κρίσης χωρίς σοβαρές αναταράξεις αλλά και έθεσε τις προϋποθέσεις για ένα πολύ αποτελεσματικό πλαίσιο αντιμετώπισης των αναγκαίων μέτρων περιορισμού της κυκλοφορίας.

Καθώς οι κυβερνήσεις ανά τον κόσμο υιοθετούν τέτοια περιοριστικά μέτρα, με τον μισό παγκόσμιο πληθυσμό να βρίσκεται σε καθεστώς lockdown, έχει ανοίξει μια διεθνής συζήτηση για τη συνταγματικότητα αυτών των αυστηρών και άνευ προηγουμένου περιορισμών. Στο Ηνωμένο Βασίλειο για παράδειγμα, η σχετική συζήτηση αφορά στη σχέση νέων ρυθμίσεων με ένα πολύ παλαιότερο νομικό καθεστώς που μας πηγαίνει πίσω έως και το 1984. Σε χώρες όμως με κωδικοποιημένο σύνταγμα, όπως η Ελλάδα, το όλο ζήτημα αφορά στη σχέση των μέτρων για την αντιμετώπιση του κορονοϊού με το ιεραρχικά ανώτερο Σύνταγμα.

Το ελληνικό Σύνταγμα, αφενός μεν μέσω της ερμηνευτικής δήλωσης του άρθρου 5 για τον περιορισμό της κυκλοφορίας για «λήψη μέτρων που επιβάλλονται για την προστασία της δημόσιας υγείας ή της υγείας ασθενών» αφετέρου μέσω της δυνατότητας έκδοσης πράξεων νομοθετικού περιεχομένου σε (εν τέλει δικαστικά μη ελέγξιμες) «έκτακτες περιπτώσεις εξαιρετικά επείγουσας και απρόβλεπτης ανάγκης» δίνει τα ουσιαστικά, διαδικαστικά και τεχνικά εργαλεία αντιμετώπισης μιας πρωτόγνωρης πανδημίας.

Ακόμα και αν οι διατάξεις αυτές δε μπορούν να αξιώσουν παγκόσμια συνταγματική μοναδικότητα, είναι σημαντικό ότι δεν χάθηκε πολύτιμος χρόνος για την ανεύρεση νομικής βάσης, όπως συνέβη στο Ηνωμένο Βασίλειο και δεν υπήρξε καν η υποψία παρέκκλισης από τις συνταγματικές μας αξίες. Η χρήση των σχετικών διατάξεων από την ελληνική κυβέρνηση ήταν υποδειγματική, σώφρων και αποτελεσματική, δίνοντας μάλιστα τη δυνατότητα της ταχύτατης λήψης νέων μέτρων όταν αυτό απαιτήθηκε με βάση την εξουσιοδότηση του άρθρου 68 Παρ 3 της ΠΝΠ της 20ης Μαρτίου η οποία αφορούσε στην ενεργοποίηση με κοινή υπουργική απόφαση περιορισμών της κυκλοφορίας. Αυτή η αίσθηση συντονισμένης κρατικής δράσης ίσως ανοίγει για πρώτη φορά το δρόμο στην ανάδυση μιας νέας, μοντέρνας εκδοχής συνταγματισμού, που δε θα αποτρέπει απλώς την κρατική αυθαιρεσία αλλά και θα διευκολύνει την κυβέρνηση στην προώθηση του κοινού καλού.

Συνεπώς, ένα από τα πιο συχνά κατηγορούμενα Συντάγματα τα πήγε πολύ καλά σε μια νέου τύπου κρίση, όχι απλώς αντέχοντας αλλά και δείχνοντας τον δρόμο για την αποτελεσματική αντιμετώπιση δύσκολων προκλήσεων. Σε ένα ταγκό όμως χρειάζονται δύο: η ελληνική κυβέρνηση έκανε σοφή χρήση των εξουσιών αλλά και των διαδικαστικών δυνατοτήτων που της δίνει το Σύνταγμα. Χάρη στην αποτελεσματική κυβερνητική δράση και στον σώφρονα συνταγματικό σχεδιασμό, η Ελλάδα έχει κατορθώσει να καταστήσει επίπεδη την επιδημική καμπύλη. Το πρώην μαύρο πρόβατο της Ευρωζώνης, είναι τώρα το ευρωπαϊκό παράδειγμα αποτελεσματικής αντιμετώπισης της πανδημίας χωρίς παρεκκλίσεις από τη συνταγματική τάξη και την προστασία θεμελιωδών δικαιωμάτων.

---

Το κείμενο αποτελείται από τα κύρια σημεία της παρέμβασης του Π. Δουδωνή, Λέκτορα του Κολεγίου Όριελ του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης στην ιστοσελίδα της Ένωσης Συνταγματολόγων του Ηνωμένου Βασιλείου. Αναλυτικά το κείμενο στα αγγλικά εδώ.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News