Αν κοιτάξεις τη Γη με τα μάτια σου, σου φαίνεται επίπεδη. Ενώ αν τη δεις από μακριά σου φαίνεται σφαιρική. Αν πάλι κοιτάξεις σε επίπεδο νανόμετρων θα δεις μια πολύπλοκη, πολύ ανώμαλη επιφάνεια. Μπορούμε να συμφωνήσουμε ότι είναι θέμα οπτικής . Και για να γίνει κατανοητή η ιδέα του άρθρου, και να βλέπουμε όλοι από την ίδια οπτική, είναι αναγκαίο να εξηγήσουμε τρία πράγματα. Τι είναι το Βlockchain, τι είναι τα Smart Contracts και πώς πραγματοποιείται η σημερινή εκλογική διαδικασία.

Ουκ εν τω πολλώ το ευ οπότε ας τα εξηγήσουμε γρήγορα χωρίς απώλεια πληροφορίας. Τo blockchain είναι ένα εργαλείο που σου επιτρέπει να αποθηκεύεις συναλλαγές και κατ’ επέκταση δεδομένα. Φυσικά, οι δυνατότητές του υπερβαίνουν το παραπάνω, αλλά η βασική του λειτουργία είναι αυτή. Tο blockchain είναι ένα δίκτυο, όπως δίκτυο είναι και το Ιnternet, οπότε για να μπορεί να λειτουργεί χρειάζεται κόμβους (ας πούμε υπολογιστές). Οι κόμβοι αυτοί είναι υπεύθυνοι για να διατηρούν το blockchain δίκτυο στη ζωή, να «υπογράφουν», δηλαδή να επαληθεύουν την εγκυρότητα νέων συναλλαγών, αποφασίζοντας τελικά τι θα γραφτεί στο blockchain και τι όχι. Ο τρόπος που γίνεται αυτό είναι πέρα από τον σκοπό του παρόντος άρθρου. Σημασία έχει πως η λέξη «blockchain» σημαίνει ένα δίκτυο από κόμβους που καθορίζουν τι θα γραφτεί στο blockchain και τι όχι. Ποιος είναι όμως ο τρόπος αποθήκευσης δεδομένων σε αυτό το τεχνολογικό εργαλείο και τι οφέλη μας δίνει σε σχέση με μια παραδοσιακή βάση δεδομένων;

Μια περιγραφική ονομασία του blockchain είναι Immutable Decentralized Open Ledger, ελληνιστί Αμετάβλητο Αποκεντρωμένο Ανοιχτό (λογιστικό) Βιβλίο.

Ας πάρουμε τους όρους έναν έναν.

Καταρχάς, λέμε ότι είναι ένα λογιστικό βιβλίο, ένας τρόπος, όπως εξηγήσαμε παραπάνω, να αποθηκεύεις συναλλαγές. Δεύτερον, είναι ανοιχτό που σημαίνει πως οποιοσδήποτε άνθρωπος, κόμβος του δικτύου ή όχι, έχει την δυνατότητα να βλέπει και να διαβάζει το βιβλίο αυτό. Είναι αποκεντρωμένο, δηλαδή δεν υπάρχει ένα μοναδικό τέτοιο βιβλίο, το οποίο κάποιος έχει στην κατοχή του. Αντιθέτως, κάθε κόμβος του δικτύου διατηρεί και κατέχει ένα αντίγραφο αυτού, το οποίο ενημερώνεται αυτόματα. Τέλος, είναι αμετάβλητο που σημαίνει ότι κανείς, κ α ν έ ν α ς, δεν έχει την δυνατότητα να αλλάξει το περιεχόμενο του. Με μία φράση λοιπόν, το blockchain είναι ένα λογιστικό βιβλίο, που κάθε ένας μπορεί να διαβάσει, δεν είναι μοναδικό, αλλά κάθε κόμβος έχει ένα αντίγραφο και κανείς δεν μπορεί να μεταβάλει το περιεχόμενό του. Η δύναμη του εργαλείου είναι μεγάλη και αν –λέμε αν–, ήδη βλέπεις την εφαρμογή του στην εκλογική διαδικασία, πάμε δυνατά.

Τα Smart Contracts ή αλλιώς «έξυπνα συμβόλαια» δεν είναι τίποτα άλλο παρά προγραμματιστικός κώδικας, αλγόριθμοι, που «ζουν» και εκτελούνται επάνω στο blockchain δίκτυο. Φυσικά, όντας κομμάτι του blockchain δικτύου, όταν ένα Smart Contract δημοσιοποιηθεί στο blockchain δεν μπορεί να αλλάξει και είναι ανοιχτό για προβολή σε όλους. Δηλαδή, ο κώδικας που εμπεριέχεται σε ένα Smart Contract είναι αμετάβλητος και διαθέσιμος προς ανάγνωση στον οποιονδήποτε. Έτσι, τα Smart Contracts μπορούν να προγραμματιστούν, ώστε να επιτελούν μια συγκεκριμένη λειτουργία, όπως να αποθηκεύουν δεδομένα ή να εκτελούν συναλλαγές.

Με το blockchain, αλλά και τα Smart Contracts να έχουν διευκρινιστεί και καθώς πλησιάζουμε στην ολοκληρωμένη οπτική του θέματος, ας περιγράψουμε λίγο την διαδικασία των εκλογών.

Σε κάθε εκλογική αναμέτρηση, οι πολίτες πηγαίνουν στα εκλογικά κέντρα, όπου τους δίνεται η επιλογή, μέσω ψηφοδελτίων, να ψηφίσουν ανάμεσα σε ένα αριθμό κομμάτων, ενός λευκού και τη δυνατότητα μιας άκυρης ψήφου. Τα λευκά και τα άκυρα ψηφοδέλτια δεν συγκαταλέγονται στα έγκυρα και άρα δεν καταμετρώνται στη διαδικασία, αυξάνοντας έτσι αναλογικά τα ποσοστά των κομμάτων. Τα λευκά αποτελούν συνειδητή επιλογή του ψηφοφόρου, ενώ τα άκυρα μπορεί να προκύψουν εσκεμμένα ή εν αγνοία του ψηφοφόρου. Στην δεύτερη περίπτωση ο ψηφοφόρος μπορούμε να πούμε ότι «χάνει» την ψήφο του, ενώ ήθελε να συμμετάσχει κανονικά στη διαδικασία. Για τη διεκπεραίωση της διαδικασίας δημιουργούνται εκλογικά τμήματα, τα οποία στελεχώνονται από την εφορευτική επιτροπή και έναν δικαστικό αντιπρόσωπο, άτομα που είναι υπεύθυνα για τη σωστή διεκπεραίωση της διαδικασίας.

Τα εκλογικά αυτά τμήματα, στις ευρωεκλογές του 2019 μετρήθηκαν στο εξαιρετικό νούμερο των 39.061. Έστω λοιπόν για κάθε εκλογικό τμήμα ότι έχουμε εφορευτική επιτροπή των τεσσάρων ατόμων, συν έναν δικαστικό αντιπρόσωπο, και έτσι έχουμε –μόνο για να τρέξει η διαδικασία– 195.305 ανθρώπους. 195.305 άνθρωποι! Σε 39.061 τμήματα… Χρειάζεται μια βαθιά ανάσα για να αντιληφθούμε το μέγεθος της σπατάλης. Και όταν λέμε σπατάλη δεν εννοούμε τα λεφτά που χρειάζονται (που είναι εξωφρενικά πολλά), δεν μιλάμε για το χαρτί που απαιτείται (που είναι εξωφρενικά πολύ), δεν μιλάμε για τις ανθρωποώρες (που είναι εξωφρενικά πολλές), μιλάμε για τη σπατάλη της διαδικασίας αυτής καθ’ αυτής.

Το τερατούργημα που έχουμε δημιουργήσει είναι ένα δίκτυο 39.061 κόμβων (εκλογικά τμήματα) που ανάγεται σε ένα δίκτυο 195.305 ανθρώπων (εφορευτική συν δικαστικοί). Θεωρούμε, ή μάλλον ελπίζουμε, ότι η διαδικασία σε ένα τέτοιο δίκτυο ανθρώπων διεκπεραιώνεται σωστά, με διαφάνεια και ειλικρίνεια. Εδώ πέντε ανθρώπους αν τους βάλεις να αντιγράψουν πιστά ένα κέικ σοκολάτας θα κάνουν κάποιο λάθος, πώς έχουμε την αφέλεια ότι δεν θα γίνει κάποιο λάθος όταν μιλάμε για αυτά τα νούμερα; Και αναφέρω μόνο το «εν αγνοία» λάθος. Το «εν γνώσει» είναι άλλη ιστορία. Δηλαδή, η εκ προθέσεως διαστρέβλωση των αποτελεσμάτων. Ένας σταυρός εδώ, ένας σταυρός εκεί, ένα ψηφοδέλτιο που έλειπε από τη στοίβα που δώσαμε στον πολίτη, έλα μωρέ αυτά γίνονται! Πώς να ελέγξεις αυτό το ασύλληπτα περίπλοκο ανθρώπινο δίκτυο; Δεν γίνεται. Και γι’ αυτό γίνονται λάθη. Εν γνώσει και εν αγνοία.

Ερχόμενοι στην ουσία του άρθρου, πώς θα μετατρέψουμε την δύστροπη εκλογική διαδικασία σε κάτι σύγχρονο με την χρήση του blockchain, βελτιώνοντας σημαντικά την κατάσταση; Αρχικά είπαμε ότι για την υλοποίηση και τη διατήρηση ενός blockchain δικτύου χρειαζόμαστε κόμβους. Απλοϊκά, πριν, ορίσαμε τους κόμβους ως «υπολογιστές», αλλά φυσικά μιλάμε για οντότητες πίσω από τους υπολογιστές. Αυτοί οι κόμβοι, όπως εξηγήσαμε διατηρούν τις κόπιες του λογιστικού βιβλίου (ledger), υπογράφουν τις συναλλαγές (εισροές δεδομένων) και κατά συνέπεια καθορίζουν αν μια συναλλαγή θα γραφτεί ή όχι στο blockchain. Ποιοι λοιπόν θα μπορούσαν να είναι οι κόμβοι στο δικό μας εκλογικό-blockchain;

Αυτοί που είναι αρμόδιοι για τη σωστή διεκπεραίωση της διαδικασίας. Για παράδειγμα, ένας κόμβος θα μπορούσε να ανήκει στον Αρειο Πάγο, ένας στην Αστυνομία, ένας σε ένα ανώτατο τεχνολογικό ίδρυμα, ένας σε κάθε κόμμα, και άλλοι 10 κόμβοι σε τυχαία επιλεγμένους πολίτες, που πληρούν κάποιες βασικές προϋποθέσεις. Φυσικά, τα παραπάνω αποτελούν παράδειγμα και για τον ορισμό των κόμβων θα χρειαστεί ειδική έρευνα. Το νόημα είναι ότι το blockchain δίκτυο θα στηθεί και θα «ζει» με κόμβους που θα είναι υπεύθυνοι για τη σωστή, μη διαβλητή, διαδικασία. Και μόνο όταν υπάρχει ομοφωνία (consensus) των κόμβων θα περνάει μια συναλλαγή (ψήφος) στο blockchain δίκτυο.

Αφού λοιπόν ορίσαμε τους κόμβους, ας προχωρήσουμε συγκεκριμένα στη διενέργεια της ψηφοφορίας. Πώς θα ψηφίζει ο πολίτης; Ο πολίτης θα εισέρχεται από το σπίτι του, τον υπολογιστή ή το κινητό του, σε μια ασφαλή, εύκολη στη χρήση, υπέροχη ιστοσελίδα και θα «ρίχνει» την ψήφο του.

Τέλος, πώς θα καταμετρούνται οι ψήφοι; Εδώ έρχονται τα Smart Contracts.

Στο εκλογικό-blockchain θα υπάρχει ένα Smart Contract για κάθε εκλογική αναμέτρηση, ένα για βουλευτικές εκλογές, ένα για ευρωεκλογές, περιφερειακές.. καταλάβατε. Τα Smart Contracts θα είναι προγραμματισμένα να καταχωρούν την ψήφο του πολίτη, να διασφαλίζουν την μοναδικότητα της ψήφου, για παράδειγμα με τον αριθμό δελτίου ταυτότητας, και φυσικά να προστατεύουν οποιαδήποτε πληροφορία είναι ευαίσθητη, με σκοπό να διατηρηθεί η μυστικότητα της ψήφου. Όταν λοιπόν ο πολίτης θα εισέρχεται στην ιστοσελίδα και θα «ρίχνει» την ψήφο, στο πίσω μέρος θα καλείται το ανάλογο Smart Contract και θα προχωράει η διαδικασία.

Τα παραπάνω περιγράφουν σε ένα υψηλό επίπεδο την διαδικασία των blockchain-εκλογών.

Με αυτόν τον τρόπο λοιπόν τι πετυχαίνουμε; Αρχικά, είμαστε σίγουροι ότι το εκλογικό αποτέλεσμα δεν μπορεί να αλλάξει με τίποτα (αμετάβλητο – immutable), θα είναι αυτό ακριβώς που «έριξαν» οι πολίτες. Μειώνεται επίσης δραματικά η πιθανότητα κάποιου «εν αγνοία» λάθους καθώς το μεγαλύτερο κομμάτι της διαδικασίας θα γίνεται αυτοματοποιημένα.

Δεν θέλουμε τεχνολογία για την τεχνολογία, ούτε τέχνη για την τέχνη. Τα θέλουμε όταν έχουν νόημα

H πληροφορία που εισάγεται στο blockchain θα ελέγχεται από τους κόμβους (αποκεντρωμένο – decentralized), που όπως είπαμε θα είναι προσεκτικά επιλεγμένοι, ξεκινώντας από την δικαιοσύνη μέχρι απλούς πολίτες, εξαφανίζοντας έτσι το «εν γνώση» λάθος. Όλοι οι πολίτες θα έχουν την δυνατότητα, μετά το πέρας της διαδικασίας, να ανασύρουν το αποτέλεσμα από τα σπίτια τους (ανοιχτό βιβλίο – open ledger) και αν θέλουν, μπορούν να κάνουν την καταμέτρηση και μόνοι τους, χωρίς να βασίζονται στο κάθε κανάλι και την κάθε εταιρεία στατιστικής. Δεν θα είναι δυνατό για κάποιον να διαλέξει άκυρο εν αγνοία του, οπότε πολίτες που πράγματι κατά λάθος «έχαναν» την ψήφο τους, θα εκλείψουν. Επίσης, δεν θα βάζουμε σε υπηρεσία 195.305 έλληνες πολίτες, δεν θα καταστρέφουμε ένα δάσος για το χαρτί, δεν θα σπαταλάμε τα λεφτά μας και δεν θα βασιζόμαστε σε ένα δύστροπο δίκτυο για το εκλογικό αποτέλεσμα.

Αυτά είναι τα πράγματα, απλά, όχι απλοϊκά. Προβλέποντας κάποιες σεβαστές ενστάσεις στα παραπάνω θα προσπαθήσω να απαντήσω σε υποθετικές ερωτήσεις.

«Σωστά ρε Νικόλα, αλλά τι θα γίνει με αυτούς που δεν έχουν υπολογιστή, σμάρτφον και Ιντερνετ;»

Πρώτον, ο ρυθμός των ανθρώπων που έχουν πρόσβαση στο Ιντερνετ έχει αυξηθεί δραματικά. Δεύτερον, οποιοσδήποτε δεν έχει πρόσβαση στο Ιντερνετ, κατά πάσα πιθανότητα θα έχει ο φίλος του ή ο γείτονάς του ή ο φίλος-γείτονάς του. Τρίτον, θα είχε πολύ ενδιαφέρον μια έρευνα που θα καταμετρήσει πόσοι πολίτες δεν θα ψηφίσουν ελέω μη παροχής Ιντερνετ (ωιμέ!) και πόσοι δεν ψηφίζουν τώρα γιατί βαριούνται να σηκωθούν από τον υπολογιστή και το κινητό τους, δηλαδή από το Ιντερνετ. Τέταρτον, έστω ότι θέλουμε να πιάσουμε τη μερίδα του πληθυσμού που δεν έχει πρόσβαση στο Ιντερνετ, κάτι που είναι όντως σημαντικό για τη δημοκρατία. Ωραία, αντί για 39.061 εκλογικά τμήματα ας έχουμε ένα σημαντικά μικρότερο αριθμό από εκλογικά-ιντερνετικά-τμήματα που θα πηγαίνουν οι φίλοι συμπολίτες να ψηφίσουν με την βοήθεια ειδικών.

«Ωραία αυτά που μας λες, και πώς θα ξέρουμε ότι αυτός που μπήκε να ψηφίσει από το σπίτι του είναι πραγματικά αυτός που λέει ότι είναι;»

Πολύ καλή ερώτηση. Το θέμα αυτό στο χώρο της τεχνολογίας το έχουμε λύσει. Εταιρείες όπως η Revolut και η Ν26 (ηλεκτρονικές τράπεζες) έχουν υιοθετήσει το Online Customer Onboarding, τον τρόπο δηλαδή να κάνουν 100% ταυτοποίηση μέσω ίντερνετ, ενώ η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος δουλεύει, ήδη, σε αυτό και θα το λανσάρει στο επόμενο διάστημα. Και μιλάμε για Τράπεζες, που είναι υποχρεωμένες να κάνουν ολοκληρωμένο και σκληρό KYC (Know Your Customer). Το KYC για όσους δεν γνωρίζουν είναι αυτή η υπέροχη διαδικασία που μας ζητούν οι Τράπεζες για να γίνουμε πελάτες τους, όπου φτιάχνουμε έναν ωραίο φάκελο με μπόλικα χαρτιά και πηγαίνουμε στο κατάστημα για να δώσουμε ταυτότητα, λογαριασμούς ΔΕΚΟ, λογαριασμούς κινητών, εκκαθαριστικό, τη λίστα από το σουπερμάρκετ και την απόδειξη από τα τελευταία μπουζούκια που χαρήκαμε την Πρωτοχρονιά ακούγοντας Ρέμο στο «Αθηνών Αρένα». Αυτά έχουν τελειώσει, καθώς με μια κάμερα και ένα έγγραφο στο χέρι (ταυτότητα, διαβατήριο) μπορεί ο υπολογιστής να αναγνωρίζει με την μαγεία που λέγεται computer vision, ή αλλιώς όραση υπολογιστών, αν είσαι αυτός που λες ότι είσαι.

Συνεπώς, υπάρχει η δυνατότητα για πλήρη online ταυτοποίηση και είναι κάτι που συμβαίνει, σήμερα, από Τράπεζες.

«Έχεις δίκιο, αλλά πώς θα ξέρει ο πολίτης ότι η διαδικασία που γίνεται από πίσω είναι πράγματι η σωστή;»

Σημαντική ένσταση, είπαμε όμως ότι το blockchain είναι ανοιχτό να το διαβάσει ο κάθε πολίτης, ανεξάρτητα από το αν είναι κόμβος ή όχι. Είπαμε επίσης, ότι ο κώδικας που εκτελούν τα Smart Contracts είναι και αυτός ανοιχτός, οπότε οποιοσδήποτε θέλει μπορεί να τον διαβάσει και να διαπιστώσει μόνος του αν γίνεται σωστά η διαδικασία και αν η λογική που εφαρμόζεται είναι η ορθή.

Blockchain λοιπόν, στην εκλογική διαδικασία; Δεν πιστεύω ότι είναι εύκολο. Πιστεύω ότι είναι μια λύση. Η δημοκρατία είναι από τις σημαντικότερες κατακτήσεις του ανθρώπινου είδους και της ανθρώπινης διανόησης. Όπως κάποιοι εργάστηκαν σκληρά για να την σκεφτούν έτσι και εμείς πρέπει να εργαστούμε σκληρά για να την διατηρήσουμε. Δεν θέλουμε τεχνολογία για την τεχνολογία, ούτε τέχνη για την τέχνη. Τα θέλουμε όταν έχουν νόημα.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News