Ο Κύλινδρος του Κύρου, του πρώτου βασιλιά της αρχαίας Περσίας, θεωρείται ο πρώτος χάρτης ανθρωπίνων δικαιωμάτων – αποδεδειγμένα το πιο ευαίσθητο κεφάλαιο της ανθρώπινης συνύπαρξης. Έχει μεταφραστεί και στις έξι επίσημες γλώσσες του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και οι διατάξεις του προσιδιάζουν στα τέσσερα πρώτα άρθρα της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Απλοί άνθρωποι εμείς, δεν λογαριάζαμε ότι θα βρεθούμε ποτέ απέναντι στον Κύρο και τον κύλινδρό του. Κι επειδή δεν είμαστε στο 539 π.Χ., και τα πράγματα είναι απείρως πολυπλοκότερα, δεν υπολογίζαμε νυχτερίδες και παγκολίνους, ιούς, μάσκες εμβόλια. Και υπερμεγέθη διλήμματα, για μέτρα και περιορισμούς, που μπορούν να καταπιούν το ανθρώπινο ανάστημά μας. Κατά κοινή ομολογία, ο ιός προκάλεσε τεράστια υποχώρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις δημοκρατίες του δυτικού κόσμου, τέτοια που δεν ξανάγινε από τον καιρό του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Τα δικαιώματα, όμως, αρχίζουν εκεί όπου τελειώνει το «εγώ» και αρχίζει το «εσύ». Είναι δύσκολο να συλλάβει κανείς το σκεπτικό όσων αρνούνται να φορέσουν μάσκα, εκείνων που δεν θέλουν ούτε να ακούσουν για το απλό πείραμα της μπατονέτας, self test το λένε, και τρέμουν στη θέα της βελόνας του εμβολίου – εργαλείο του Μπιλ Γκέιτς για την καθυπόταξη του πλανήτη. Αλλά πρέπει.

Δεν είναι εύκολο να συλλάβει κανείς το ποσοστό των ανεμβολίαστων υγειονομικών και τη συνύπαρξη μαζί τους στα ελληνικά νοσοκομεία. Εκείνους που με το ανυποψίαστο χέρι τους, τη δήθεν φροντίδα τους, μπορούν ακόμη και να στείλουν στον άλλο κόσμο πρόσωπα δικά μας, αγαπημένα. Κι εδώ τίθεται το μείζον ερώτημα. Αλλά πρέπει;

Η πιο εύκολη σκέψη θα υπαγόρευε το «μακάρι να ήμασταν στην Ιταλία». Τον διακτινισμό αυθωρεί και παραχρήμα από τον «Ευαγγελισμό» ή το Θριάσιο στο καλύτερο νοσοκομείο της Ρώμης ή της Φλωρεντίας, εκεί όπου ο Μάριο Ντράγκι και η ιταλική κυβέρνηση έχουν καταστήσει υποχρεωτικό τον εμβολιασμό για τους υγειονομικούς. Οσοι γιατροί, νοσοκόμοι ή φαρμακοποιοί τον αρνούνται, μετατίθενται σε τομείς όπου δεν προβλέπονται επαφές με ασθενείς και ευάλωτες κατηγορίες.

Εδώ όμως είναι Ελλάδα, αφήστε που και η «φεύγα» από μόνη της ποτέ δεν είναι λύση. Η απόφαση για τον υποχρεωτικό εμβολιασμό των στελεχών της ΕΜΑΚ (όσοι δεν τον επιθυμούν θα αντικαθίστανται από άλλους πυροσβέστες, που έχουν εμβολιαστεί και οι ίδιοι θα μετατίθενται σε άλλες υπηρεσίες) φέρνει εκ νέου στο προσκήνιο, επιτακτικά, μια δύσκολη συζήτηση, που δεν βρίσκει αρχή και τέλος. Το μονοσήμαντο έχει πεθάνει προ πολλού.

Η μάχη της νομικής επιστήμης

Ακόμη και οι συνταγματολόγοι δεν τα βρίσκουν μεταξύ τους. Ο, εκ των επιφανεστέρων, Αντώνης Μανιτάκης, θεωρεί την απόφαση για τον υποχρεωτικό εμβολιασμό των στελεχών της ΕΜΑΚ «απολύτως σύμφωνη με τους νόμους και το Σύνταγμα της χώρας» (Πρώτο Πρόγραμμα, ΕΡΤ). «Για ορισμένες κατηγορίες προσώπων, όπως είναι το υγειονομικό προσωπικό ή οι δάσκαλοι, είναι δυνατόν να προβλεφθεί ο εξαναγκαστικός ή ο πειθαναγκαστικός εμβολιασμός, για προφανείς λόγους, δηλαδή όταν πρόκειται για πανδημία. Αυτή η “υποχρεωτικότητα” του εμβολιασμού έχει συνταγματικά ερείσματα για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας».

Οι όποιες κυρώσεις για τους αρνητές δεν μπορούν βεβαίως να φτάσουν ως την απόλυση. Μπορούν όμως να φθάσουν ως τον απόσυρσή τους από το πεδίο της μάχης. Αυτή που θα ήταν αντισυνταγματική –σύμφωνα πάντα με τον καθηγητή–, θα ήταν μια γενική, νομοθετική ή υπουργική απόφαση που θα υποχρέωνε όλο τον πληθυσμό χωρίς εξαίρεση να εμβολιαστεί. «Αλλωστε δεν προβλέπεται κάτι τέτοιο, ούτε το διανοούνται οι κυβερνήσεις της Ευρώπης».

Οχι, λένε άλλοι συνταγματολόγοι. Ρίξτε μια ματιά στο Syntagmawatch.gr. Σε άρθρο του με τίτλο «Ο υποχρεωτικός εμβολιασμός των υπαλλήλων της ΕΜΑΚ απαιτεί τυπικό νόμο και υπουργική απόφαση», ο Χαράλαμπος Τσιλιώτης, επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, παραδέχεται μεν τον εμβολιασμό ως πολύ σημαντική υπόθεση, βλέπει όμως τη διαταγή του Αρχηγού του Πυροσβεστικού Σώματος «όχι μόνο πολλαπλώς παράνομη ως αντίθετη στον νόμο και κατά παράβαση ουσιώδους τύπου της διαδικασίας, αλλά και αντισυνταγματική και αντίθετη στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου».

Γιατί; Επειδή «επιβάλλει παρέμβαση στην άσκηση θεμελιώδους δικαιώματος, ήτοι του δικαιώματος στον ψυχοσωματικό αυτοπροσδιορισμό στο πλαίσιο του δικαιώματος στην υγεία, που προστατεύεται ως δημόσιο υποκειμενικό (αμυντικό) δικαίωμα από το Σύνταγμα και την ΕΣΔΑ».

Ποτέ άλλοτε στα δικαστικά χρονικά

Ισως θα ήταν μια πυξίδα σε αυτή τη χαοτική συζήτηση, η νομολογία, οι αποφάσεις των αρμόδιων δικαστηρίων. Αλλά κι αυτά προσκρούουν στον βράχο του πρωτόγνωρου. Αποφάσεις υπάρχουν μόνον για τον κλασικό εμβολιασμό, και δη τα εμβόλια στα παιδιά.

Η πλέον πρόσφατη του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, τον Απρίλιο του 2021 (Vavřička and Others v. the Czech Republic [GC] – 47621/13, 3867/14, 73094/14 et al.), απαντά στην προσφυγή ενός τσέχου γονέα, αντίδραση στο πρόστιμο που του επιβλήθηκε για τον μη εμβολιασμό του παιδιού του. Προσφυγή που εν ολίγοις απερρίφθη, καθώς το Δικαστήριο στάθηκε στο πλευρό της δημόσιας υγείας. Ο,τι ακριβώς έκανε και το δικό μας ΣτΕ (Δ’ Τμήμα 7μ 2387/2020), όταν κλήθηκε να εξετάσει το 2020 προσφυγή γονέων για διαγραφή του ανεμβολίαστου νηπίου τους από δημοτικό παιδικό σταθμό.

Ακόμη όμως και όταν η έννοια της δικαίωσης μπαίνει στο κάδρο, παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον το σκεπτικό της. Μόλις τον τρέχοντα Μάιο, το Συμβούλιο της Επικρατείας, έκρινε ότι για τυχόν βλάβες που μπορούν να προκληθούν από εμβολιασμό (και ανεξαρτήτως του αν έχουν όλα γίνει νομίμως), οι παθόντες θα πρέπει να αποζημιώνονται από το ελληνικό Δημόσιο.

Οι σύμβουλοι της Επικρατείας δικαίωσαν μητέρα που έχασε την κόρη της από πανεγκεφαλίτιδα, σπανιότατη νόσο (1:1.000.000 δόσεων εμβολίου) – ανεπιθύμητη παρενέργεια του τριδύναμου εμβολίου MMR ΙΙ, κατά της ιλαράς, της παρωτίτιδας και της ερυθράς. Το κοριτσάκι της είχε μείνει μάλιστα επί εννέα έτη «φυτό».

Νόμιμη η πράξη εμβολιασμού, δεν χωρεί αμφιβολία, καθώς έγινε για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας. Πλην όμως, υπέρμετρη η θυσία για την οικογένεια αυτή, στο όνομα του κοινού καλού. Δεν πρέπει να φέρει μόνη της το βάρος μιας τόσο σημαντικής απώλειας – έκρινε με απλά λόγια το ανώτατο Δικαστήριο. Και πρέπει να το μοιραστούμε: ανοίξτε τον δημόσιο κορβανά.

Η Covid-19 και το βουνό του ΣτΕ

Στη σκιά της πανδημίας, το ΣτΕ θα πρέπει τώρα να ανεβεί ένα λόφο και να κατεβεί ένα βουνό, το οποίο και θα ενταχθεί στον εθνικό χάρτη, ως σημείο αναφοράς. Σύμφωνα με πληροφορίες του Protagon, θα υπάρξει σχετική απόφαση τους καλοκαιρινούς μήνες.

Ποιος είναι ο λόφος; Οι προσφυγές. Γιατί στο Συμβούλιο της Επικρατείας προσπαθούν να βρουν το δίκιο τους εστιάτορες, αισθητικοί, εκκλησιαστικά σωματεία, φορείς που αντιτέθηκαν στο μέτρο για τις πορείες, ιδιώτες, μεταξύ άλλων γονείς – αρνητές της μάσκας.

Κι αν βάλουμε στην άκρη εκείνους που πιστεύουν ότι «διατάζει ο Εωσφόρος», τους συνωμοσιολόγους, τους γραφικούς, θα δούμε ευκρινώς το βουνό. Υπάρχουν ή δεν υπάρχουν επιστημονικές απόψεις που να στοιχειοθετούν, και να τεκμηριώνουν, τον κίνδυνο της δημόσιας υγείας; Υπάρχει ή δεν υπάρχει επαρκής, στέρεη, γερή επιστημονική βάση για όσους περιορισμούς έχουν επιβληθεί;

Βουνό είναι και η περίφημη «αρχή της αναλογικότητας». Είναι αναγκαία δηλαδή στη μορφή που συναντώνται τα μέτρα, ή μήπως υπάρχει υπέρβαση ορίου; Μήπως με άλλα, λιγότερο επιβαρυντικά για τα δικαιώματα μέτρα, θα γινόταν δουλειά; Μήπως με κάποια πιο έξυπνα, πιο απλά, πιο αλλιώτικα, θα είχαμε το ίδιο αποτέλεσμα χωρίς να ανοίξει ρουθούνι;

Αυτή είναι και η βασική προβληματική, αυτή είναι η ουσία του ζητήματος που καλείται να κρίνει το ΣτΕ , με εργαλεία το Σύνταγμα και την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Εχει ασφαλώς σημασία τι λέει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και τι οι εθνικές Επιτροπές. Τι λένε οι ειδικοί. Κριτήριο είναι η σοβαρότητα του κινδύνου. Στο ένα ζύγι μπαίνει η αγανάκτηση, η καταπίεση, στο απέναντι η απειλή. Διασταλτικά, το δίλημμα των γιατρών του Μπέργκαμο στις γεμάτες Εντατικές, για το ποιος θα ζήσει και ποιος θα φύγει για πάντα.

Ο χάρτης των δικαιωμάτων δεν θα είναι ποτέ πια ίδιος. Για να επιβιώσουν όμως αυτά, θα πρέπει πάνω από όλα να αντέξουν στην κρίση. Και στο θανατικό της εποχής.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News