Το ερώτημα έχει τεθεί πολλές φορές: έχουν σήμερα κάποιο νόημα οι εορτασμοί των εθνικών επετείων; Κι αν έχουν, ποιο είναι αυτό;

Γιατί γίνονται οι μαθητικές και στρατιωτικές παρελάσεις; Για να βγαίνουν οι υπουργοί Παιδείας και να διαπιστώνουν «την υπερηφάνεια της μαθητιώσας νεολαίας»; Και οι Πρόεδροι της Δημοκρατίας να εξαίρουν «το φρόνημα των Ενόπλων Δυνάμεων» και την «ομοψυχία του ελληνικού λαού»;

Μπορεί να έχουν  κι αυτά κάποιο νόημα. Όμως, εντασσόμενα στην επετειακή ρουτίνα, είναι μικρή η αξία τους. Αντίθετα, οι εθνικές επέτειοι προσφέρονται για αναστοχασμό. Και, επιπλέον, είτε για την επαναπόκτηση, αν έχει χαθεί, είτε για την ενίσχυση, αν υπάρχει, της εθνικής αυτογνωσίας. Αυτό σημαίνει απάντηση στο  ερώτημα «από πού ήρθαμε και πώς, προς τα πού πάμε και πώς» ως έθνος, ως κοινωνία και ως πολίτες.

Ορισμένες, απλώς ενδεικτικές, σκέψεις:

1. Οι εθνικές επέτειοι συνοδεύονται από μύθους, οι οποίοι δεν συμβάλλουν στην αυτογνωσία. Η Ελλάδα , σε αντίθεση με τη διαδεδομένη αντίληψη, δεν έδωσε ποτέ νικηφόρους αγώνες μόνη της. Η ηρωική φύση του Ελληνα δεν ήταν ποτέ αρκετή. Η Επανάσταση του 1821 δεν θα είχε αίσια κατάληξη και ο εξαετής αγώνας των υπόδουλων Ελλήνων θα πήγαινε στράφι, αν ο στόλος των Μεγάλων Δυνάμεων (Αγγλία, Ρωσία, Γαλλία), των οποίων τα συμφέροντα συγκρούονταν με εκείνα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας,  δεν κατανικούσε τον τουρκικό στην ναυμαχία του Ναυαρίνου. Στα πιο επίκαιρα, η απελευθέρωση της Ελλάδας από τη ναζιστική μπότα ήρθε μετά την ήττα του Χίτλερ στο ρωσικό μέτωπο και χάρη στην αντοχή των πιλότων της βρετανικής RAF, που ισοπέδωσαν τις γερμανικές πόλεις (στο τέλος με συμμετοχή των Αμερικανών).

Εχουν αυτά κάποια αντιστοίχιση με το σήμερα; Βασικό δίδαγμα: καμιά χώρα-πόσο μάλλον μια μικρή και οικονομικά αδύναμη- δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα στους σημερινούς «πολέμους» χωρίς τις κατάλληλες συμμαχίες. Το κατάλαβε (και) ο Τσίπρας, ο οποίος δεν πρόλαβε να… αλλάξει την Ευρώπη.  Από το «go back» έπεσε στην ανάγκη της Μέρκελ και εσχάτως γοητεύθηκε (και) από τον Τράμπ.

2. Οι ηγεσίες δεν δικαιούνται να παραμυθιάζουν τους λαούς. Με το ξέσπασμα του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου ο Τσόρτσιλ «υποσχέθηκε» στους Βρετανούς «αίμα, δάκρυα, μόχθο  και ιδρώτα». Εντάξει, ας μην υπερβάλλουμε, δεν βρισκόμαστε σε τέτοια κατάσταση. Όμως, οι σημερινοί δικοί μας ηγέτες δεν δικαιούνται να κατασκευάζουν «ιστορίες επιτυχίες» και να αναγγέλλουν «έξοδο από την κρίση», ενώ γνωρίζουν ότι άλλη είναι η πραγματικότητα. Όπως είναι άλλο να προσπαθείς να εμφυσήσεις αισιοδοξία και άλλο να παραπλανάς συνειδητά τους πολίτες. Το πρώτο επιβάλλεται, το δεύτερο απαγορεύεται.

3. Οι λαοί δεν είναι άμοιροι ευθυνών, οι ψηφοφόροι δεν είναι αθώοι. Η σημερινή κρίση δεν ήρθε ουρανοκατέβατη. Είναι αποτέλεσμα συγκεκριμένων επιλογών και ηγεσιών, τις οποίες οι ψηφοφόροι επέλεξαν. Η μεγάλη πλειοψηφία στήριξε το καθεστώς της Μεταπολίτευσης επί 40 χρόνια. Το 2015 πολλοί από αυτούς έτρεξαν να βρουν άλλη στέγη, την οποία σήμερα -τρία χρόνια μετά- εξίσου πολλοί ετοιμάζονται να εγκαταλείψουν. Η αλλαγή είναι συστατικό στοιχείο της εξέλιξης, αρκεί να μην οφείλεται σε καιροσκοπισμό.

Εν κατακλείδι: αν οι εθνικές επέτειοι εξαντλούνται σε παρελάσεις και πομπώδεις λόγους, δεν έχουν να προσφέρουν τίποτα το ιδιαίτερο. Αν αποτελούν αφορμή για να ξεπεραστούν μύθοι και να ασκηθούμε περισσότερο στις αρετές της εθνικής αυτογνωσίας και της ειλικρίνειας, ίσως να φτάσουμε κάποτε στη συνειδητοποίηση αυτού που έγραψε ο ποιητής: εθνικό είναι το αληθές.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News