Η λέξη είναι από τις πιο πολυφορεμένες των τελευταίων 42 χρόνων. Κάθε 24η Ιουλίου την εκθειάζουν ή την καταριούνται και, πάντως, την αναλύουν πολιτικοί και δημοσιογράφοι, ανάλογα με την επιδίωξη του καθενός. Εδώ και χρόνια (λένε ότι) «έχει κλείσει ο κύκλος της», αλλά μετά διαπιστώνουμε ότι αυτό δεν συμβαίνει: είναι ορθάνοιχτος. Πρόσωπα, κόμματα, νοοτροπίες είναι εδώ. Με την αναπόφευκτη ανανέωση ή απλώς αναπαλαίωση.

Κυρίες και κύριοι, η Μεταπολίτευση είναι (και φέτος) εδώ. Πέρσι δεν το είπαμε αυτό και δεν το είπαμε έτσι, επειδή η χώρα βρισκόταν στη δίνη της «σκληρής και υπερήφανης» διαπραγμάτευσης με τη γνωστή κατάληξη. Φέτος, σε ήρεμα νερά πλέον, επανήλθε ακόμα και η δεξίωση στο Προεδρικό Μέγαρο. Λιτή μεν, αλλά με αρκετά στοιχεία από παλιότερες: οι πολιτικοί αρχηγοί στο γνωστό κιόσκι, τα συνήθη αστειάκια και οι απαραίτητες αμπελοφιλοσοφίες.

Η Μεταπολίτευση δεν τελείωσε, όμως ο κύκλος της συμπληρώθηκε. Εδώ και ένα χρόνο έχουμε πλέον κάτι που δεν υπήρχε στις προηγούμενες επετείους: μια κυβέρνηση από τον παραδοσιακό τρίτο πόλο του πολιτικού μας συστήματος. Από το 1974 έως και το 2015 κυβέρνησαν η Δεξιά (η ΝΔ ως εξέλιξη της προδικτατορικής ΕΡΕ) και από το 1981 το Κέντρο (το ΠΑΣΟΚ, που συσπείρωσε μεγάλο τμήμα της ευρύτερης Αριστεράς). Εναλλάσσονταν στην εξουσία και αποτέλεσαν τον γνωστό δικομματισμό με δυσθεώρητα εκλογικά ποσοστά.

Τον Γενάρη του 2015 η «τάξη» αυτή ανατράπηκε. Στην κυβέρνηση αναδείχτηκε πρώτη φορά ένα κόμμα της παραδοσιακής Αριστεράς με αρχηγό που γεννήθηκε ακριβώς το έτος της (πρώτης) Μεταπολίτευσης, το 1974. Αυτή είναι η ειδοποιός διαφορά της φετινής επετείου. Μετά τη Δεξιά και το (αριστερόστροφο) Κέντρο, ένα κόμμα τη Αριστεράς ασκεί τη διακυβέρνηση. Δεν πρόλαβε ακόμα να εδραιώσει την εξουσία του, δηλαδή να γίνει (και) καθεστωτικό κόμμα, όπως τα δύο που έχουν προηγηθεί, αλλά προς τα εκεί τείνει.

Ο Αλέξης Τσίπρας (λέει ότι) φιλοδοξεί να αφήσει η διακυβέρνησή του «κάτι αριστερό». Oχι στο οικονομικό και κοινωνικό πεδίο, όπου δεν μπορεί λόγω μνημονιακών δεσμεύσεων, αλλά στο θεσμικό πεδίο. Η πρώτη απόπειρα ήταν η αλλαγή του εκλογικού νόμου και ήταν ατυχής. Oχι μόνο επειδή δεν κατάφερε να ψηφιστεί από 200 βουλευτές, ώστε να εφαρμοστεί αμέσως. Η αποτυχία ήταν αλλού. Η επιχειρηθείσα αλλαγή ήταν απλώς πολιτικάντικη (στόχος να δυσχερανθεί ο σχηματισμός κυβέρνησης από το προηγούμενο στις δημοσκοπήσεις αντίπαλο κόμμα), χωρίς εξυγιαντικά στοιχεία, τα οποία θα άφηναν όντως ένα σημαντικό αποτύπωμα: δεν έσπασαν οι μεγάλες περιφέρειες, δεν άλλαξε ο τρόπος εκλογής των βουλευτών κ.α.

Τώρα ο κ. Τσίπρας θέλει να παρουσιάσει την πρόταση για τη συνταγματική αναθεώρηση, επιδιώκοντας να σηματοδοτήσει αυτό που ο ίδιος έχει αποκαλέσει Νέα Μεταπολίτευση. Τα υλικά, όμως, που θα χρησιμοποιήσει δεν είναι νέα: αλλαγή (ίσως) του τρόπου εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας, αλλαγή του νόμου περί ευθύνης υπουργών, συχνότερα δημοψηφίσματα και τα παρόμοια. Αυτά, όμως, έγιναν και από προηγούμενες κυβερνήσεις και, όταν έγιναν, συγκέντρωσαν ευρείες πλειοψηφίες. Δεν είναι, όμως, ικανές να σηματοδοτήσουν τη Νέα Μεταπολίτευση.

Η πρώτη φορά άσκηση κυβερνητικής πολιτικής από ένα αριστερό κόμμα χρειάζεται κάτι άλλο, για να αφήσει αποτύπωμα και να μην τη θυμόμαστε ως μια παρένθεση. Τι μπορεί να είναι αυτό; Ισως αυτό που περιέγραψε ο κ. Τσίπρας στην πρόσφατη τηλεοπτική συνέντευξή του (ΣΚΑΪ): «Αριστερή πολιτική σήμερα είναι δουλειές, επενδύσεις, αύξηση του ΑΕΠ και δίκαιη μοιρασιά του. Αυτό είναι αριστερή πολιτική. Εγώ δεν καταλαβαίνω κάτι διαφορετικό».

Είναι αναμφισβήτητα η ουσία της πολιτικής σήμερα. Δεν ξέρω αν είναι αριστερή πολιτική, σίγουρα είναι πολιτική με βάση τον ορθό λόγο. Και εδώ που τα λέμε πάντα αυτή ήταν η ορθή πολιτική, δεν είναι σημερινή έμπνευση. Με τη διαφορά ότι σήμερα, στην Ελλάδα της θηριώδους ανεργίας, της νέας μετανάστευσης και της συρρίκνωσης των εισοδημάτων, αποκτά άλλη διάσταση.

Αυτή η πολιτική θα μπορούσε όντως να σηματοδοτήσει τη Νέα Μεταπολίτευση. Πόσες πιθανότητες υπάρχουν να επιτευχθεί;

Η απάντηση στο ερώτημα εμπεριέχει δύο θεμελιώδεις προϋποθέσεις:

Πρώτον, οι σημερινοί κυβερνώντες να έχουν ενστερνιστεί όσα σηματοδοτεί η φράση αυτή του κ. Τσίπρα. Και πρώτα-πρώτα ο ίδιος. Δηλαδή, να μην είναι άλλη μια κουβέντα της στιγμής, που θα την πάρει ο αέρας. Εν κατακλείδι να τελειώσει η περίοδος των ιδεοληψιών ή (κατά Τσίπραν) των αυταπατών. Και

Δεύτερον, να έχει η παρούσα κυβέρνηση την αναγκαία γνώση και ικανότητα, εννοείται και τα πρόσωπα, που θα κάνουν εφαρμοσμένη πολιτική τις διακηρύξεις αυτού του τύπου.
Η πιο λογική απάντηση σε όλα αυτά είναι ότι δεν υπάρχουν σήμερα αυτές οι προϋποθέσεις. Μακάρι να διαψευστούμε στη συνέχεια. Και μακάρι να ανατραπεί εν προκειμένω το αξίωμα «το παρελθόν δείχνει το μέλλον».

Διαφορετικά, η Νέα Μεταπολίτευση, που φαντασιώνεται ο κ. Τσίπρας, ούτε νέα θα είναι ούτε Μεταπολίτευση. Θα συμβεί αυτό που έχει γράψει ο Ευριπίδης: «Η κακή αρχή οδηγεί σε τέλος κακό».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News