«Επιτροπή Αλήθειας για το Δημόσιο Χρέος». Βαθειά σοβιετική, οργουελικής έμπνευσης ονομασία, όπως τόσα πολλά που ακούμε εσχάτως. Συστήνεται επιτροπή με αποστολή να βρει και να διακηρύξει την μία και μοναδική αλήθεια. Από ‘κει και πέρα, όποιος εκφράσει διαφορετική άποψη θα είναι ψεύτης, προδότης και, αν πιστέψουμε τον Όργουελ, θα οδηγηθεί στη διαδικασία «αλλαγής αντιλήψεων», με αβέβαιη κατάληξη.

Ωστόσο η «αλήθεια» μόλις κυκλοφόρησε και μάλιστα, τη στιγμή που γράφονται αυτές οι σκέψεις, έχει δημοσιοποιηθεί μόνο σε σύνοψη, οπότε -παίζοντας με τη φωτιά ομολογουμένως- ίσως προλαβαίνουμε να ασκήσουμε μια πρώτη κριτική. Η κριτική βέβαια πρέπει να έχει αρχή μέση και τέλος και αυτό εξαρτάται από το αντικείμενό της. Ήδη εκεί έχουμε προβλήματα. Το κείμενο αναμειγνύει νομικές έννοιες και δυνατότητες με πολιτικά επιχειρήματα και προθέσεις, οι οποίες όμως δεν έχουν καμία νομική βάση, με αφορισμούς και ευχές. Πρόκειται για σκέψεις πεταμένες άτακτα. Έτσι κατάλαβαν φαίνεται οι «επίτροποι» τον Νίτσε, σύμφωνα με τον οποίο πρέπει να επικρατεί χάος στο μυαλό για να φθάσει κανείς στη δημιουργία. Ακόμη και ο Νίτσε, όμως, δεν είπε πως η το αποτέλεσμα είναι το χάος.

Ας δούμε με μια πιο τεχνική ματιά τι επιχειρεί να κάνει η Επιτροπή. Θέλει να βρει αν το δημόσιο χρέος είναι απεχθές, επαχθές, παράνομο και επονείδιστο. Πρόκειται για ένα συνονθύλευμα εννοιών. Η πρώτη και η τέταρτη αποτελούν αξιολογικές κρίσεις, η δεύτερη και η τρίτη νομικές έννοιες. Από τις τέσσερις, δε, μόνο η δεύτερη -η έννοια του επαχθούς χρέους- δίνει σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο δυνατότητα διαγραφής χρέους.

Μία δυνατότητα της Επιτροπής θα ήταν λοιπόν πράγματι να αναζητήσει δυνατότητα διαγραφής του επαχθούς χρέους. Δεν θα έβρισκε καμία τέτοια δυνατότητα. Τι είναι το επαχθές χρέος; Πρόκειται για έννοια του δημόσιου διεθνούς δικαίου που χρησιμοποιείται για να περιγράψει δημόσια χρέη που δημιουργήθηκαν από δικτατορικά καθεστώτα με σκοπό τον πλουτισμό των καθεστώτων. Το ερώτημα της διαγραφής του τίθεται μόνο σε περιπτώσεις ανατροπής αυτών των καθεστώτων, όταν μάλιστα διακόπτεται η συνέχεια του Κράτους. Αν καταλάβουμε ότι η έννοια αυτή δεν αντιμετωπίζει τη διαφθορά των κρατικών λειτουργών, διότι οι τυχόν «μίζες» δεν αυξάνουν το δημόσιο χρέος, αλλά αποτελούν ενδεχομένως κίνητρο για μια πράξη που θα αυξήσει το δημόσιο χρέος, είναι μάλλον κατανοητό πως το «επαχθές χρέος» και το χρέος της Ελλάδας δεν θα συναντηθούν ποτέ και πουθενά. Αυτό εξηγείται και από μια άλλη σκοπιά: πριν την έννοια του επαχθούς χρέους ο νομικός μας πολιτισμός είχε δημιουργήσει και την αρχή της τήρησης των συμβάσεων, δηλαδή της πληρωμής των χρεών και περιέβαλλε αυτή την αρχή εδώ και αιώνες, πολύ πριν τον καπιταλισμό, με πορφυρό ηθικό μανδύα, καθιστώντας την τον κανόνα και την απαλλαγή από την υποχρέωση την εξαίρεση. Και αυτό διότι όταν δεσμευόμαστε πράττουμε πρώτα απ’ όλα ως υπεύθυνοι πολίτες έναντι του συμπολίτη μας, αναλαμβάνουμε ηθική υποχρέωση. Για τον αδύναμο συμπολίτη μας έχει προνοήσει το δίκαιο σχεδόν ταυτόχρονα. Τα κράτη όμως δεν είναι αδύναμα. Αυτά, θα υποθέταμε, πως τα έμαθε η Πρόεδρος της Βουλής όταν σπούδαζε στη Νομική Σχολή, αλλά μάλλον δεν διάβαζε με προσοχή.

Μία δεύτερη δυνατότητα της Επιτροπής  θα ήταν μια πολιτική κριτική. Βάση της θα μπορούσαν πράγματι να είναι οι έννοιες του απεχθούς και του επονείδιστου. Θα αναζητούσε τότε η Επιτροπή, βάζοντας ένα κάποιο σημείο εκκίνησης, τα ποσά που δανείστηκε το ελληνικό κράτος και τις δαπάνες που έκανε εκείνη την εποχή. Θα μαθαίναμε -όχι με μαθηματική ακρίβεια, αφού κατά το δανεισμό ενός κράτους σχεδόν ποτέ δεν γίνεται αναφορά στο σκοπό του δανεισμού, αλλά επαρκώς για την απόδοση πολιτικών ευθυνών- αν για παράδειγμα κάποιος συγκεκριμένος δανεισμός του ελληνικού κράτους έλαβε χώρα για συγκεκριμένες δαπάνες, ώστε να συζητήσουμε, αν οι δαπάνες αυτές ήταν υπεύθυνες ή μη. Σε αυτή τη διαδικασία θα οδηγείτο η Επιτροπή στο ερώτημα σχετικά με το πότε διογκώθηκε το χρέος που λέμε πως δεν θέλουμε να πληρώσουμε. Θα διάβαζε τότε στην ιστοσελίδα του Οργανισμού Διαχείρισης Δημόσιου Χρέους, πως το δημόσιο χρέος είχε ύψος 301 δισεκατομμύρια ευρώ το 2009 και 312 σήμερα. Μεσολάβησαν τα 40 δισ. της ανακεφαλαιοποίησης των ελληνικών τραπεζών και βέβαια τα 15 δισ. του βραχυπρόθεσμου δανεισμού του ελληνικού κράτους, αλλά μεσολάβησε βέβαια και το γνωστό κούρεμα του χρέους. Με συνέπεια η αύξηση του χρέους στα «χρόνια των Μνημονίων» να είναι ελάχιστη ως προς την ονομαστική της αξία. Γιατί πράγματι ισχύει αυτό που λένε χρόνια τώρα, κυρίως οι βουλευτές της σημερινής κυβέρνησης, πως τα άλλα ευρωπαϊκά κράτη μας δάνειζαν χρήματα μόνο για να αποπληρώνουμε τα χρέη μας, αρχικά προς τρίτους και έπειτα προς αυτούς τους ίδιους, αφού ανέλαβαν τα χρέη μας προς τους ιδιώτες. Δεν μας έδωσαν παρά ελάχιστα χρήματα για χρήση σε άλλες δραστηριότητες του κράτους. Έτσι όμως οδήγησαν σε παντελή έλλειψη επενδύσεων και μεγάλη ανεργία και φτώχεια. Παράλληλα όμως δεν οδήγησαν τα «χρόνια των Μνημονίων» σε αύξηση του δημόσιου χρέους. 

Αν η Επιτροπή έφθανε σε αυτό το πόρισμα θα έπρεπε να αναζητήσει τι οδήγησε σε αύξηση του χρέους και θα αναζητούσε να ελέγξει τις δαπάνες του ελληνικού κράτους και τη δημοσιονομική συμπεριφορά των κυβερνήσεων πριν τα «χρόνια των Μνημονίων». Αυτή η εξέλιξη θα οδηγούσε σε απέχθεια απέναντι στο χρέος. Το χρέος αυτό θα ήταν πράγματι απεχθές και επονείδιστο και ακόμη περισσότερο αυτοί που το δημιούργησαν. Αυτή η εξέλιξη όμως δεν θα οδηγούσε σε διαγραφή χρέους. Θα οδηγούσε σε δημοκρατική διαφάνεια, ο λόγος για τον οποίο 300 άνθρωποι καταλαμβάνουν τα έδρανα της Βουλής. Τότε θα μαθαίναμε τη δημοσιονομική αλήθεια για το σύγχρονο ελληνικό κράτος. Είναι υποχρέωσή μας σαν αυτόνομοι πολίτες να γνωρίζουμε τη δημοσιονομική διαχείριση της κάθε κυβέρνησης. Η «επιτροπή αλήθειας για το χρέος» δεν θέλει όμως να παράξει αλήθεια. Θέλει μόνο να μπορούν ανενόχλητες οι επόμενες κυβερνήσεις να παράγουν χρέος. Και επειδή το παλιό χρέος έφθασε να εμποδίζει τη δημιουργία νέου, το 2009 όχι σήμερα, η «επιτροπή αλήθειας» είπε να διαγράψει το παλιό.

* Ο Σταύρος Κιτσάκης είναι Δικηγόρος, Διδάκτωρ Νομικής.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News