Αυτή τη στιγμή που γράφω ο φίλος Αντρέας από το Λονδίνο μου λέει ότι τα polls δείχνουν Bremain. Μια χαρά θα πεις. Μέχρι την προηγούμενη Πέμπτη το πρωί τα polls έδειχναν ότι η πλειονότητα των Βρετανών μας κουνούσε μαντήλι. Εκείνη την ημέρα ένας παρανοϊκός ακροδεξιός κατακρεούργησε την Jo Cox, μια θαρραλέα βρετανή βουλευτή, μαχητική υπέρμαχο του Remain.  Αυτό, το πρωτοφανές για την Βρετανία πολιτικό έγκλημα, λένε οι αναλυτές, γύρισε το κλίμα και τη δυναμική του Brexit. Με άλλα λόγια μας λένε ότι αν αποτραπεί απόψε το βράδυ η απομάκρυνση της Βρετανίας από την ΕΕ, αυτό μάλλον θα το χρωστάμε στην ακούσια θυσία της Jo Cox.

Τι σχέση έχουν όλα αυτά με την φιλελεύθερη, αντιπροσωπευτική δημοκρατία; Η δυναμική του Brexit δημιουργήθηκε από τον εξτρεμιστικό, δημαγωγικό και χωρίς ουσιαστικά επιχειρήματα λόγο των Βρετανών λαϊκιστών και ανασχέθηκε ή θα ανατραπεί από ένα τρομερό έγκλημα για το οποίο, εμμέσως, ευθύνονται ηθικά οι ίδιοι.

Τι σχέση έχουν όλα αυτά με την ουσιαστική λειτουργία της δημοκρατίας, πολύ περισσότερο όταν συμβαίνουν στην κοιτίδα της, με την μορφή που την εννοούμε σήμερα; Τι αξία θα έχει και πόσο ουσιαστικά θα επηρεάσει το αποτέλεσμα τις εξελίξεις στη Βρετανία και την υπόλοιπη Ευρώπη; Τι αξία θα έχει σε βάθος χρόνου το αποτέλεσμα ενός διχαστικού δημοψηφίσματος κατά το οποίο, το μέλλον μιας ηπείρου επηρεάζεται, όχι από τη λογική και τα επιχειρήματα, αλλά από το θυμικό και τον λαϊκίστικο εξτρεμισμό.

Το βρετανικό δημοψήφισμα είναι μια από τις πολλές δοκιμασίες που έρχονται σε μια Ευρώπη και έναν κόσμο που μοιάζει να μην έχει προσανατολισμό, στόχους, όραμα, προοπτική

Θα πω κάτι το οποίο πολλοί υποψιάζονται, αλλά ίσως φοβούνται να συνειδητοποιήσουν. Στις σημερινές ιδιαίτερα συνθήκες τα δημοψηφίσματα δεν είναι πάντα μια γνήσια και ψύχραιμη έκφραση της λαϊκής βούλησης και κυριαρχίας. Τις περισσότερες φορές είναι ο δημοκρατικοφανής μανδύας της ποδηγέτησης μιας εν γένει δυσαρεστημένης και φοβισμένης κοινής γνώμης από τον λαϊκίστικο εξτρεμισμό. Στην ουσία υπονομεύουν τις βάσεις της σύγχρονης αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας αποκλείοντας τη δυνατότητα του ψύχραιμου διαλόγου, των συμβιβασμών και συναινέσεων, της μελέτης των συνεπειών με στόχο τη βέλτιστη λύση. Μάλιστα όσο πιο χαλαροί, λάιτ και αναξιόπιστες είναι οι θεσμικές λειτουργίες μιας χώρας, τόσο πιο αναξιόπιστο και το αποτέλεσμα της διαδικασίας. Παράδειγμα το περυσινό δημοψήφισμα-φάρσα στη χώρα μας.

Ανεξάρτητα από το αποψινό αποτέλεσμα η Βρετανία αλλά και η Ευρώπη δεν θα είναι οι ίδιες. Οι δαίμονες έχουν απεγκλωβιστεί και σχηματοποιούν ένα νέο δυσμενές σκηνικό. Μέσα ή έξω από την Ευρώπη, ο λαϊκισμός και στη Βρετανία διαμορφώνεται σε δύναμη εξουσίας που θα επηρεάζει το πολιτικό σκηνικό εντός της αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Οι συνέπειες για τους ίδιους τους Βρετανούς δεν θα είναι μόνον οικονομικές. Ο πολιτικός ανορθολογισμός θα αποκτήσει σημαντικό -αν όχι κυρίαρχο- λόγο στη χώρα που μέχρι πριν λίγα χρόνια φαινόταν αδύνατον. Πώς θα αντιδράσουν οι άλλες εθνότητες; Πόσο εξασφαλισμένη θα είναι η ενότητα του ΗΒ στο εγγύς μέλλον;

Στην υπόλοιπη Ευρώπη έχουμε Ισπανία με εκλογές, λαϊκισμό και εθνικιστικά αποσχιστικά δημοψηφίσματα. Ας κοιτάξουμε τη Γαλλία, τον πρόχειρα κρυμμένο κάτω από τα άχυρα μεγάλο ασθενή Ιταλία, την Αυστρία, τις αυταρχικές ρωσσοφοβικές νεοδημοκρατίες της Βαλτικής και της Κεντροανατολικής Ευρώπης, την Τουρκία του Ερντογάν, την εγκλωβισμένη Ρωσία του Πούτιν, την παράλυτη Ελλάδα και από την άλλη πλευρά έναν υποψήφιο πρόεδρο των ΗΠΑ που κάνει τον Μπους τον νεότερο να μοιάζει με σοφό.

Το βρετανικό δημοψήφισμα είναι μια από τις πολλές δοκιμασίες που έρχονται σε μια Ευρώπη και έναν κόσμο που μοιάζει να μην έχει προσανατολισμό, στόχους, όραμα, προοπτική. Και όταν δεν υπάρχουν αυτά τα πράγματα μοιάζουν όλο και περισσότερο με αυτό που περιγράφει ο Μαρκ Μαζάουερ για τον μεσοπόλεμο στη «Σκοτεινή Ηπειρο».

Γι’ αυτό σας λέω. Ο δρόμος είναι μακρύς και δύσκολος. Το δημοψήφισμα της Πέμπτης δεν θα σημάνει ούτε λύτρωση, ούτε άμεση καταστροφή.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News