Εγινε λάθος. Ανθρωποι και γεγονότα έπεσαν σε μαύρη τρύπα, σε μία σχισμή του χρόνου. Χάσαμε την επαφή μαζί του. Είπαμε ότι πέθανε. Για μας πέρασαν είκοσι χρόνια. Για εκείνον μόνο ένα βράδυ. Κοιμήθηκε και ξύπνησε. Ο Ανδρέας Παπανδρέου επέστρεψε. Κατάλαβε ότι κάτι δεν πάει καλά. Το ροζ σπίτι δεν υπήρχε. Η Δήμητρα άφαντη. Και είπε να τηλεφωνήσει στον Ακη.

Α, είναι υπέροχες αυτές οι υποθέσεις και δεν τελειώνουν πουθενά. Φτιάχνουν από ιστορικό μυθιστόρημα μέχρι επιθεώρηση. Ξαναδίνεις πνοή σε μία ιστορική προσωπικότητα και τη ξαναφέρνεις στον κόσμο έκπληκτη, αδύναμη, ξεπερασμένη από τη ζωή και την ιστορία. Είναι διασκεδαστικό, σου επιτρέπει να δεις με άλλο μάτι και μέτρο την εξέλιξη των πραγμάτων. Και αν πρόκειται για πρόσωπο που το έζησες, τότε έχεις την ευκαιρία να του φορτώσεις όλη τη ντροπή, να περιγελάσεις εκείνον αντί του εαυτού σου –ποιος από σας δεν έχει ντραπεί για τον τρόπο με τον οποίο έβλεπε τον κόσμο παλαιότερα;

Ο Ανδρέας κατάλαβε τι έχει συμβεί. Είδε σε ένα περίπτερο την «Αυριανή» με νέο όνομα (στα αγγλικά) και μπήκε στο νόημα. Εννοείται ότι ως άνδρας που έχει ζήσει τη ζωή του ήξερε, χωρίς καν να ρωτήσει, ότι οι σύζυγοι του είναι μια χαρά. Καλά, για τον Κώστα Μητσοτάκη δεν το συζήτησε καν. Για λίγο η σκέψη του θόλωσε: είδε το παιδί του Γιώργου του Γεννηματά να έχει το κόμμα. Το δικό του το παιδί είχε άλλο κόμμα –πώς διάολο έγινε αυτό; Το παιδί του Μητσοτάκη είχε τη Νέα Δημοκρατία –εντάξει. Το παιδί του Κωνσταντόπουλου έκανε δικό του κόμμα. Μετά άκουσε τον Τσίπρα. Και αισθάνθηκε ωσάν να είχε ψυχή το πορτρέτο και έβλεπε τον Ντόριαν Γκρέι. Σαν Déjà vu με κακό σήμα και παράσιτα. Απόρησε. Και δεν κατάφερνε να βρει τον Ακη.

Πώς θα στεκόταν, αλήθεια, ο Ανδρέας σήμερα στην πλατεία Συντάγματος; Πώς θα έβλεπε τα γεγονότα να περνάνε από μπροστά του όπως τα αυτοκίνητα; Του κερατά, μπορεί ο χρόνος να κινείται πλέον κινηματογραφικά, αλλά είκοσι χρόνια δεν είναι και μία ζωή ολόκληρη. Από την άλλη, αν πιάσεις έναν προς ένα όσα έγιναν στην Ελλάδα τις τελευταίες δύο δεκαετίες, μπορεί να πεις ότι θέλεις μισό αιώνα για να τα βάλεις στη σειρά. Η χώρα άλλαξε νόμισμα, έκανε Ολυμπιακούς Αγώνες, χρεοκόπησε, είδε αριστερή κυβέρνηση, το απεχθές να νομιμοποιείται και το γραφικό να επιβραβεύεται. Ακόμα και αν ο Ανδρέας είχε πολλές απορίες, θα κατανοούσε πλήρως τις απαντήσεις. Είναι σαν να βλέπεις για πρώτη φορά ένα δέντρο που φύτεψες εσύ.

Αυτές τις μέρες πραγματοποιούνται εκδηλώσεις μνήμης για τον Ανδρέα. Το ΠΑΣΟΚ υιοθετεί την εκδήλωση του ΙΣΤΑΜΕ, με ομιλήτρια τη Φώφη. Ο Γιώργος θα κάνει δική του στο Ιδρυμα. Οι «Φίλοι του Ανδρέα» έχουν έκθεση στο Πολεμικό Μουσείο. Η Βουλή διοργανώνει άλλη έκθεση. Και ο ΣΥΡΙΖΑ εδώ και δύο χρόνια κάνει τελετή μετενσάρκωσης. Αν έπρεπε να διαλέξει μία εκδήλωση, ο Ανδρέας, θα πήγαινε στους «Φίλους». Στο ΠΑΣΟΚ θα μελαγχολούσε. Στου Γιώργου θα θύμωνε. Και στη Βουλή δεν θα έβαζε γλώσσα μέσα ο Βαγγέλης. Ενώ οι «Φίλοι» θα ήταν εκείνη η αγνή, η συχνά άναρθρη έκφραση λατρείας που έκανε τον Ανδρέα να αισθάνεται άνετα. Ασε που εκεί ίσως να πετύχαινε και τον Ακη.

Τι ήταν, λοιπόν, ο Ανδρέας; Δημιούργησε την εποχή του ή δημιουργήθηκε από αυτή; Ηταν και τα δύο. Μία χαρισματική προσωπικότητα που πήρε ανάστημα την εποχή του πρωτόγονου μεσσιανισμού. «Τη μεγάλη σου αξία τη γνωρίζουν και άλλα κράτη, ως και ο Κένεντι σε είχε για στενό του συνεργάτη» -ο Ανδρέας ήταν από τους πολιτικούς που είχε και τον προσωπικό του ύμνο. Και όσο και αν ενστικτωδώς τον τοποθετούμε στα ’80ς, είναι ένα φαινόμενο που έρχεται από τα άγρια ‘60ς. Με τους κώδικες και τα ήθη εκείνης της εποχής πολιτεύτηκε. Στη μεταπολίτευση ήταν ο άνδρας που ακολούθησε τη συγκυρία. Αργότερα, όμως, ήταν η συγκυρία που ορίστηκε από τον άνδρα. Οι ιστορικοί, βέβαια, θα το περιγράψουν επιστημονικά και αξιόπιστα, όμως όποιος έζησε την εποχή του Ανδρέα, ξέρει ότι σήμερα μας πνίγουν τα απόνερα της.

Μπορείς να αποτιμήσεις τον Ανδρέα με ένα πρόσημο; Δεν είναι εύκολο. Πολλά στοιχεία στον πολιτικό του βίο έχουν διπλή ανάγνωση. Είπε ότι θα αποκαταστήσει τους αδικημένους της ιστορίας, όμως πήγε το εκκρεμές στην άλλη πλευρά. Εδωσε φωνή στην Ελλάδα που φοβόταν, που σιωπούσε. Αναγνώρισε την Εθνική Αντίσταση. Δεν φοβόσουν πια τον αστυφύλακα, αλλά ανησυχούσες για τον «πρασινοφρουρό» της κλαδικής. Ενίσχυσε τους δημοκρατικούς θεσμούς, αλλά συγχρόνως έφτιαξε ένα κομματικό κράτος. Και έδωσε στον «μη προνομιούχο» την ευκαιρία να πλιατσικολογήσει στο κράτος και στα κονδύλια του. Εκανε τον κρατισμό κυρίαρχη ιδεολογία. Με ερμαφρόδιτο άλλοθι, πότε κεντρώο, πότε αριστερό, αλλά βαθιά συντηρητικό. Με νέα τζάκια, με καινούργια αστική τάξη, με ιδεολογήματα στη θέση των ιδεών και με μυθεύματα αντί οραμάτων. Μία παραμύθα που μας βόλευε όλους, φούσκα που όλοι της δώσαμε αέρα. Ανδρέας και λαός δεν συνομιλούσαν, απλώς. Εκλειναν το μάτι ο ένας στον άλλον. Θεωρητικά ο Ανδρέας ανασυγκρότησε αυτό που συνηθίζαμε να αποκαλούμε «δημοκρατική παράταξη». Εβαλε τις βάσεις για έναν σύγχρονο σοσιαλδημοκρατικό φορέα –άλλωστε και η Ευρώπη έθετε αντίστοιχες απαιτήσεις – όμως αγνόησε το πλαίσιο.

Θα μπορούσε ο Ανδρέας να ξαναρχίσει σήμερα από την αρχή; Ασφαλώς και θα μπορούσε. Πριν από δύο χρόνια θα έπαιρνε τον ΣΥΡΙΖΑ χωρίς να αλλάξει λέξη από τη ρητορική του Τσίπρα και θα τον πήγαινε τρένο ως την αυτοδυναμία. Ο Ανδρέας δεν θα έσκιζε απλώς το μνημόνιο, θα επέβαλε και ένα επαχθές στη Γερμανία, έτσι για παραδειγματισμό. Θα έπαιρνε και μερικά στοιχεία από τη ρητορική της Ζωής. Λέξη δεν θα πίστευε, αλλά γιατί να φυλλοροεί ασκόπως η παράταξη; Ναι, μια χαρά θα αισθανόταν στη σημερινή πολιτική πραγματικότητα. Θα είχε ένα-δύο προβλήματα με τα κοινωνικά δίκτυα και μπορεί να ζητούσε από κανένα φίλο να φτιάξουν κάτι ανταγωνιστικό στο facebook, αλλά κάποια στιγμή θα αποκτούσε την πλήρη εικόνα. Τα υπόλοιπα θα τα έβρισκε στον δρόμο. Στο δικό του δρόμο. Τον τρίτο ή και τον τέταρτο.

Κατά μία εκδοχή ο Ανδρέας δεν έφυγε ποτέ. Είναι εδώ, όπως ήταν κάποτε το ΠΑΣΟΚ. Δυνατός. Αν όχι ως παρουσία, σίγουρα ως πνεύμα. Δείτε ποιος ηγεμονεύει στην πολιτική σκηνή της χώρας. Μία κόπια του Ανδρέα. Η φάρσα στην επανάληψη της Ιστορίας.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News