Ενενήντα πέντε χρόνια έζησε. Με τις ισχυρές πεποιθήσεις του αμετάκλητες. Άφησε ένα διακριτό χνάρι, κληρονομιά και προσφορά στον κόσμο. Δημόσιος διανοητής όχι διανοούμενος.

Συνέδεσε την πνευματική και ακαδημαϊκή του πορεία με την δημόσια παρουσίαση και υποστήριξη των ιδεών του. Όπως ο ίδιος έλεγε δεν το έκανε από πεποίθηση αλλά από ανάγκη. Του φαινόταν άσκοπο να γνωρίζει χωρίς να διατυπώνει , να μελετά χωρίς να κατοπτρίζεται, να στοχάζεται χωρίς να μοιράζεται. Δεν έχει γράψει απλώς πολλά. Έχει σχολιάσει την στιγμή των γεγονότων, είναι η ζωντανή πηγή ιστοριογραφίας του 20ου αιώνα. Ήταν Εβραίος όχι Ισραηλινός.

Αντιλαμβανόταν τη διασπορά ως οικουμενικότητα. Κοσμοπολίτης και πολύγλωσσος. Συναρπαστικός όχι ευχάριστος. Εύστοχος όχι εύγλωττος. Την σκέψη του την καθόρισαν δυο επαναστάσεις. Τα κοινωνικά ιδεώδη της Γαλλικής με τα τεχνολογικά  επιστημονικά επιτεύγματα της Αγγλικής βιομηχανικής. Περίεργος να μάθει να κρίνει και να συγκρίνει. Κατήγγειλε το κράτος του Ισραήλ σαν στρατοκρατικό απότοκο, ενεργειακό χωροφύλακα της Μέσης Ανατολής. Επέμεινε στην εβραϊκή του ταυτότητα, δηλαδή την αίσθηση της οικουμενικότητας, την φυσική ροπή στη μάθηση, την σχεδόν γενετική λατρεία στη γνώση.

Ιστοριογράφος όχι ιστορικός. Μαζί με τον Braudel άλλαξαν την Ιστορία, το επιστημονικό της παράδειγμα. Την έφεραν πίσω στον Θουκυδίδη. Δηλαδή στην αναζήτηση των πηγών, την κατανόηση των συνθηκών που ζούσαν, του τρόπου που σκέπτονταν, αποφάσιζαν και δρούσαν τα συλλογικά υποκείμενα, της εκάστοτε περιόδου. Η αφήγησή του είναι διανοητικά επίπονη, κοπιαστική. Ένα συνεχές πήγαινε έλα από τις πηγές και τα γεγονότα στην κατανόηση του κοινωνικού ουσιώδους, την διατύπωση συμπερασμάτων και τον συγκριτικό τους έλεγχο. Εκεί που η παιδεία και η καλλιέργειά του συναρπάζουν είναι στην ευρηματικότητα του τίτλου, την πυκνή διατύπωση του καίριου νοήματος. Ο σύντομος 20ός αιώνας, η εποχή των άκρων, είναι εκφράσεις γεωμετρικά λιτές και πλήρεις, που τα λένε όλα. Και τεκμηριώνονται.

Μαρξιστής. Αθεράπευτος. Δεν ήταν άνθρωπος της μόδας, την έφτιαχνε στο χώρο των ιδεών. Ήταν μαρξιστής κι όταν οι διανοούμενοι λάτρευαν τον κομμουνισμό. Συνέχισε κι όταν η λενινιστική Ανατολή διέλυσε κάθε ανθρωπιστικό όνειρο. Επέμεινε στο τελευταίο, αυτοβιογραφικό του έργο να καταδείξει την επικαιρότητα των μαρξιστικών ιδεών. Έχοντας τη γνώση και την ικανότητα να αναφέρεται σε ότι παραμένει η διαχρονική, μόνιμη συνεισφορά τους στην κατανόηση του κόσμου. Η αυτοκαταστροφικότητα του καπιταλισμού και η  συνακόλουθη παραγωγή κρίσεων επαναφέρουν στην επικαιρότητα την ουσία της μαρξιστικής σκέψης. Την εγγενή τάση συσσώρευσης του κεφαλαίου, την συγκέντρωση και τον αυταρχισμό, την αλλοτρίωση του ανθρώπου. Στον Χόμπσμπάουμ κάθε τέτοια διαπίστωση δεν είναι λόγια. Είναι προϊόν ανασκαφής, αρχαιολογικό εύρημα από χιλιάδες κομμάτια, κείμενα, γεγονότα, σκέψεις της εποχής που βήμα βήμα ταιριάζουν και στο τέλος η μεγάλη εικόνα αποκαλύπτεται και το νόημα ολοκληρώνεται.

Το παράδειγμα δεν είναι τυχαίο. Τον αποκάλεσαν αρχαιολόγο της κοινωνικής δράσης. Και ήταν. Μας κληροδότησε ένα τρόπο να αντιλαμβανόμαστε την Ιστορία, δηλαδή να κατανοούμε τον συλλογικό εαυτό μας. Και μια αγάπη για το νέο και το διαφορετικό. Όπως η τζαζ που λάτρεψε, που σχολίασε, γιατί στην δεκαετία ου 30, στην νεότητά του, η Αμερική της προόδου, του ονείρου της ελευθερίας δεν ήταν μόνο το Χόλιγουντ και η Coca Cola. Ήταν κι η Billy Holliday, η αγαπημένη του, που τον συνάρπαζε γιατί δεν μπορούσε να την αναλύσει όσο κι αν έγραφε, μόνο την άκουγε και την εννοούσε.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News