Παρακολούθησα πρόσφατα στο θέατρο Από Μηχανής, τον μονόλογο «Την Τρίτη στο Σούπερ μάρκετ» του σύγχρονου Γάλλου συγγραφέα Εμανουέλ Νταρνέ –ένα έργο που πρώτη φορά ανεβαίνει στην Ελλάδα– με θέμα την σχέση ενός τραβεστί με τον υπερήλικα πατέρα του. Η παράσταση έγινε αφορμή για κάποιες γενικότερες σκέψεις για τον τρόπο που αντιμετωπίζονται και προβάλλονται θέματα σεξουαλικότητας στη χώρα μας.

Μια πρώτη απλή διαπίστωση ήταν ότι το κοινό ήταν στην πλειοψηφία του νεανικό κι αυτό δεν είναι παράδοξο αν σκεφτούμε ότι ζητήματα σεξουαλικής ταυτότητας απασχολούν κυρίως τους νέους που η ταυτότητά τους δεν έχει οριστικά διαμορφωθεί και βρίσκεται, αντίθετα, σε διαρκή εξέλιξη. 

Η δεύτερη διαπίστωση ήρθε λίγες μόλις μέρες αργότερα, στην έκθεση φωτογραφίας του Ρόμπερτ Μέιπλθορπ που πέθανε το 1989, και θεωρείται παγκοσμίως σημαντική μορφή της αμερικανικής avant-guard. Παρατήρησα ότι από την έκθεση των 100 φωτογραφιών που φιλοξενείται τους τελευταίους μήνες στην Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, απουσιάζουν αρκετές γνωστές φωτογραφίες του Μέιπλθορπ που επικεντρώνουν στο θέμα της ανθρώπινης σεξουαλικότητας και οι οποίες όταν πρωτοδημοσιεύθηκαν –αρκετές δεκαετίες πριν– χαρακτηρίστηκαν τολμηρές και προκλητικές. 

Η απόφαση να μην περιληφθούν οι συγκεκριμένες φωτογραφίες μού έκανε εντύπωση και αναρωτήθηκα για την σημασία της. Οι υπεύθυνοι της έκθεσης μάς θεωρούν άραγε τόσο ανώριμο κοινό, ώστε απέφυγαν να τις εντάξουν στην έκθεση πιστεύοντας ότι θα μας σοκάρουν; Είμαστε πραγματικά ανέτοιμοι ως λαός να δεχτούμε απλές αλήθειες που αφορούν την ανθρώπινη σεξουαλικότητα; 

Λίγες μέρες αργότερα παρακολούθησα τυχαία στην τηλεόραση την εκπομπή Fab 5 (ΑΝΤ 1) διαπιστώνοντας ακόμα μία φορά ότι στη χώρα μας εξακολουθούμε ή να μην μιλάμε για ζητήματα σεξουαλικότητας, ή όταν το κάνουμε να τα παρουσιάζουμε με τρόπο κωμικό θεωρώντας ότι έτσι γίνονται πιο ανώδυνα και αποδεκτά από το ευρύ κοινό. Σε αυτή την εκπομπή οι πέντε πρωταγωνιστές (γνωστοί από παρόμοιου ύφους εκπομπές και κουτσομπολίστικα περιοδικά) καλούνται σε κάθε επεισόδιο να προσφέρουν τις γνώσεις τους στη μόδα, την κομμωτική, την ανθρώπινη συμπεριφορά, την διακόσμηση εσωτερικών χώρων και τη μαγειρική ώστε να μεταμορφώσουν κάποιον άνδρα συμμετέχοντα, επεμβαίνοντας κυρίως στην εμφάνιση και την συμπεριφορά του.  

Είχα παρακολουθήσει την αντίστοιχη εκπομπή “A Gay Eye for the Straight Guy”, στη Βρετανία πριν από χρόνια: η ομάδα των πρωταγωνιστών αποτελείτο από πέντε νεαρούς άνδρες που είχαν σχέση με τον χώρο της μόδας και των οποίων κοινό χαρακτηριστικό ήταν ο –ρητά δηλωμένος από τους ίδιους, όπως φαίνεται και από τον τίτλο της εκπομπής– γκέι σεξουαλικός προσανατολισμός. Σε αντίθεση με τους πέντε πρωταγωνιστές της ελληνικής σειράς, οι Βρετανοί έμοιαζαν με ποπ γκρουπ, τέτοια ήταν η ομοιομορφία στην εμφάνιση και την συμπεριφορά τους. Το πικάντικο χιούμορ και ο προκλητικός, συχνά προσβλητικός τρόπος που αντιμετώπιζαν τους υποψήφιους προς μεταμόρφωση έδινε ένα συγκεκριμένο στυλ στην εκπομπή, που πολλοί έβρισκαν απωθητικό, κάποιοι άλλοι διασκεδαστικό.   Το κόνσεπτ της σειράς είναι σίγουρα αμφιλεγόμενο για αρκετούς λόγους, με   κυριότερον ότι δημιουργεί στερεότυπα τόσο για τους γκέι ειδικούς, όσο και για τους ετεροφυλόφιλους συμμετέχοντες, οι οποίοι παρουσιάζονται χωρίς γούστο, με ροπή στην τσαπατσουλιά, αδιάφοροι για τους κανόνες υγιεινής, παντελώς ατάλαντοι στην μαγειρική, τη διακόσμηση, και τη μόδα, άχαροι, αντικοινωνικοί, αργόστροφοι και βαρετοί. Στους γκέι πρωταγωνιστές της σειράς, αντίθετα, το καλό γούστο, το χιούμορ, η κοινωνικότητα, οι γνώσεις για το ευ ζην, προβάλλονται με τρόπο που υπονοεί ότι είναι γνωρίσματα αλληλένδετα με την σεξουαλική τους ταυτότητα.  

Η προβολή τέτοιων στερεοτύπων ήταν κάτι που ενόχλησε το Βρετανικό κοινό, και ήταν ένας από τους λόγους που η εκπομπή “A Gay Eye for the Straight Guy” δεν γνώρισε ιδιαίτερη επιτυχία. Ως πιο συνειδητοποιημένο από το ελληνικό, το βρετανικό κοινό εύκολα εντοπίζει τα στερεότυπα, αφού έχει την ευκαιρία να εκτίθεται τακτικά σε συζητήσεις, έργα τέχνης, παραστάσεις, βιβλία, εκδηλώσεις που προσεγγίζουν τα θέματα σεξουαλικής ταυτότητας με τρόπο ώριμο, σύγχρονο και πολυφωνικό.  Δυστυχώς κάτι αντίστοιχο δεν συμβαίνει στη χώρα μας. Το χιούμορ της εκπομπής Fab 5 –το οποίο είναι στην καλύτερη περίπτωση ‘πικάντικο’, με τους πρωταγωνιστές να διακωμωδούν εαυτούς κι ο ένας τον άλλο διανθίζοντας την γλώσσα τους με καλιαρντά, υιοθετώντας κάποιες στιγμές τον ρόλο του ‘κλόουν’, και συνδέοντας στο υποσυνείδητο των νεαρών τηλεθεατών την γκέι σεξουαλικότητα με μία ανάλαφρη, γκλάμορους καθημερινότητα κι έναν κωμικό τρόπο συμπεριφοράς– δεν αποτελεί την εξαίρεση αλλά τον κανόνα.  

Ένα άλλο παράδειγμα αυτής της κατάστασης, νομίζω εύκολα αναγνωρίσιμο, είναι οι λαϊκοί διασκεδαστές που από τις σκηνές του εμπορικού θεάτρου, ή από τα τηλεοπτικά πλατώ, συνεχίζοντας την παράδοση των ελληνικών ταινιών του ‘70 και των βιντεοταινιών του ‘80, επιμένουν να προσδίδουν ακραία κωμικά χαρακτηριστικά σε ομοφυλόφιλους χαρακτήρες μετατρέποντάς τους σε καρικατούρες με σκοπό να διασκεδάσουν ένα κοινό που έχει γαλουχηθεί να εκτονώνει την άγνοια, τον φόβο, ή τον κοινωνικό ρατσισμό μέσω του γέλιου.  Δεν ισχυρίζομαι ότι είναι κακό, η κατακριτέο ένας ομοφυλόφιλος να κάνει χιούμορ, ή να συμπεριφέρεται με οποιονδήποτε τρόπο επιθυμεί, ούτε πιστεύω ότι υπάρχει ένας πολιτικά ορθός τρόπος συμπεριφοράς, ένα savoir vivre για γκέι ή για ετεροφυλόφιλους άνδρες! Όταν ένας άνθρωπος εκφράζει απλώς τον εαυτό του και δεν παίρνει μέρος στη δημιουργία ενός στερεότυπου που αφορά την σεξουαλική ταυτότητα, το φύλο, την φυλή, την καταγωγή, το επάγγελμα μιας μεγάλης ομάδας ανθρώπων, για να φέρω μερικά μόνο παραδείγματα, τότε εννοείται ότι είναι αναφαίρετο δικαίωμά του να συμπεριφέρεται στην καθημερινότητά του ακριβώς όπως επιθυμεί.  

Στην περίπτωση όμως όπου ηθελημένα συμμετέχει σε πλαστές κατασκευές κοινωνικών στερεότυπων που θέλουν όλους τους ανθρώπους που ανήκουν σε μία ομάδα να συμπεριφέρονται με έναν και μόνο τρόπο –π.χ. όλους τους  γκέι άνδρες να προβάλλονται ως αστείρευτη πηγή γέλιου και ‘καλού’ γούστου, υποτιμώντας ουσιαστικά τη γκέι σεξουαλικότητα–, το πράγμα αλλάζει.  

Εν έτει 2012 πιστεύω ότι είναι καιρός να σταματήσουν να προβάλλονται από την τηλεόραση και το εμπορικό θέατρο οι γκέι άνδρες σαν καρικατούρες που κανείς δεν μπορεί να πάρει στα σοβαρά. Όσο για τις λεσβίες, παραμένουν σταθερά “αόρατες”.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News