«Η Ευρώπη δεν θα δημιουργηθεί δια μιας, ούτε σε ένα συνολικό σχέδιο: θα οικοδομηθεί μέσα από συγκεκριμένα επιτεύγματα που κατ΄αρχάς θα δημιουργήσουν μια πραγματική αλληλεγγύη» έγραφε πριν από ακριβώς 70 χρόνια η Διακήρυξη Σουμάν.

Το 1950, οι άνθρωποι είχαν ζήσει ήδη δύο αιματηρούς Παγκόσμιους Πολέμους. Στις στάχτες που άφησαν, ήξεραν ακριβώς ποια είναι η πρόκληση προκειμένου να αποφευχθεί μια τρίτη καταστροφή.

Κατανόησαν τη σημασία να δοθεί ένα κίνητρο συνύπαρξης στην Ευρώπη, να φτιαχτούν μηχανισμοί συνεννόησης που θα μπορούν να υλοποιούν μια πιο συντονισμένη και κοινή πορεία που θα βασίζεται στην προσπάθεια κατανόησης και συνύπαρξης.

Μια πολύ οραματική προσέγγιση, 20 χρόνια ακριβώς μετά το Σχέδιο Μπριάν που είχε τον τίτλο «Ευρωπαϊκή Ομοσπονδιακή Eνωση» και δεν είχε καταφέρει να αποτρέψει τον B’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Αλλά με βάση ακριβώς τα συμπεράσματα των προηγούμενων αποτυχιών πορεύτηκε η Ευρώπη.

Oχι πάντα εμπνευσμένοι ηγέτες, έκαναν ένα πρωτοφανές ιστορικό πείραμα και τα κατάφεραν, βήμα – βήμα, σε μια πορεία δεν έχει τελειώσει.

Φυσικά δεν ήταν κι ούτε είναι απλή ιστορία να βρίσκεται πάντα η συνισταμένη τόσων πολλών εθνικών δυνάμεων. Κι αν εμείς στη συνέλευση της πολυκατοικίας μας αποτυγχάνουμε να καταλήξουμε τι χρώμα θα βάλουμε στις τέντες, πόσο εύκολο είναι να καταφέρνουν να συνεννοηθούν 27 διαφορετικές χώρες, που μιλούν 24 διαφορετικές γλώσσες και συχνά έχουν εντελώς αντικρουόμενα συμφέροντα για μείζονος σημασίας ζητήματα;

Προφανώς και θα θέλαμε μια Ευρώπη που θα ελάμβανε πιο γρήγορα αποφάσεις. Αλλά ας σηκώσει πρώτος το χέρι εκείνος που είναι έτοιμος να θυσιάσει το δικό του συμφέρον προς χάριν της ταχύτητας. Διότι ιδανικά, θέλουμε την ισχύ από το μέγεθος μιας υπερδύναμης που έχει προκύψει από σύνθεση, αλλά που θα καλύπτει πρωτίστως τα δικά μας συμφέροντα, θα έχει επίκεντρο τις δικές μας ανάγκες, οι οποίες εκ των πραγμάτων είναι διαφορετικές από εκείνες άλλων. Αν κάναμε μια αυθαίρετη αναγωγή στις ΗΠΑ, είναι σαν η Πολιτεία της Οκλαχόμα να θεωρεί αυτονόητη την επιβολή των θέσεών της, για παράδειγμα την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ. Όμως στην πραγματικότητα μια μικρή ευρωπαϊκή χώρα έχει αναντίστοιχα μεγάλη ισχύ να επηρεάσει κεντρικές αποφάσεις που δεσμεύουν και τους 27.

Στο πέρασμα του χρόνου η Ευρώπη απέκτησε μηχανισμούς εξεύρεσης μιας μέσης οδού, που λαμβάνει υπόψιν όλες τις διαφορετικές παραμέτρους, με όποια μειονεκτήματα και πλεονεκτήματα έχει αυτή η πραγματικά μοναδική διαδικασία. Μια διαδικασία που εξελίσσεται διαρκώς και χρειάζεται πάντα βελτιώσεις, προσαρμογές, κοινή προσπάθεια και φροντίδα. Όχι μόνον κεντρικά από τις Βρυξέλλες, αλλά και από τα κράτη μέλη που συναποτελούν την Ένωση. Διότι ακόμα και αν τα όργανα εδρεύουν στις Βρυξέλλες, η ψυχή της Ένωσης δεν βρίσκεται εκεί, αλλά στους πολίτες της Ευρώπης.

Η ιστορική μνήμη δεν αρκεί, αλλά είναι απαραίτητη για να θυμίζει γιατί φτιάχτηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση. Έχουν φύγει πια οι γενιές που θυμούνταν την φρίκη του πολέμου. Έχουμε πλέον την τάση να θεωρούμε αυτονόητα τα θετικά της ΕΕ, ότι παρά τα προβλήματα και τις δυσκολίες, η ενωμένη Ευρώπη είναι σε παγκόσμιο επίπεδο ο σημαντικότερος χώρος ειρήνης, ελευθερίας και ευημερίας. Δείχνει στην πράξη αλληλεγγύη, κάποιες φορές λιγότερη απ’ όση περιμένουμε, κάποιες φορές με πιο αργούς ρυθμούς απ’ ό,τι θέλουμε. Σίγουρα δεν κάνει θαύματα. Όμως αποδεικνύει κάθε φορά ότι «ενωμένοι είμαστε πιο δυνατοί».

* O Παναγιώτης Κακολύρης είναι μέλος του ΔΣ του Ευρωπαϊκού Δικτύου Πολιτικών Ιδρυμάτων που εδρεύει στις Βρυξέλλες. 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News