Πάνε είκοσι πέντε χρόνια από τότε που ήμουν η ίδια έφηβη. Αρχές της δεκαετίας του ‘90 και οι σκέψεις μου για το καλοκαίρι τότε ήταν ατακτοποίητες, ρευστές και ορμητικές, όπως το κυματάκι που έρχεται και χτυπάει κατά τον ίδιο τρόπο πάνω στα βραχάκια της ακροθαλασσιάς. Το σκηνικό της εφηβικής μου περιέργειας εναλλασσόταν ανάμεσα σε όσα μας συνέπαιρναν τότε ως εφήβους, δηλαδή, τις ατελείωτες ποδηλατοδρομίες στο πλακόστρωτο του χωριού, τις συζητήσεις για τα όνειρα μας και πως φανταζόμασταν τον εαυτό μας μετά από καμιά δεκαριά χρόνια, τις υποθέσεις για όλα εκείνα που φάνταζαν τότε ως πρώτα ερωτικά σκιρτήματα , τα αθώα πειράγματα μεταξύ μας και το ξέσπασμα σε γέλια, όταν ο πειραγμένος τσιμπιόταν. Φυσικά, οι εμπειρίες είναι διαφορετικές για τον καθένα από εμάς, οι οποίοι τώρα ανήκουμε στη γενιά των σαράντα και βάλε, ωστόσο οι εξωτερικές πολιτικές και οικονομικές συνθήκες στην Ελλάδα τη δεκαετία του ’90 ήταν οι ίδιες για όλους.

Ισες ευκαιρίες στη μόρφωση, άνοιγμα δυνατοτήτων στην αγορά για τον κάθε νέο που ήθελε να ακολουθήσει πορεία στον ιδιωτικό τομέα και όχι τον διορισμό στο δημόσιο. Αν και εδώ που τα λέμε, ο διορισμός στο δημόσιο ήταν μια πρώτη υποβολιμαία από το σύστημα επιλογή στον ενδιαφερόμενο για να αποκατασταθεί επαγγελματικά. Και συνεχίζω προσθέτοντας μέσα σε όλα την δημιουργία ενός κλίματος βεβαιότητας και σιγουριάς που καλλιεργούνταν τεχνηέντως ένθεν και εκείθεν, πως όλα στη ζωή είναι μια κανονικότητα. Αυτή η κανονικότητα βέβαια, δεν υπήρχε στην πραγματική της διάσταση, διότι δεν αποτελεί φυσιολογική νόρμα της ζωής. Εις το εναντίων των πραττομένων μεταβολή, έλεγαν οι αρχαίοι και αυτό που εννοούσαν δεν είναι παρά η ρευστότητα της ζωής και η ετοιμότητα που πρέπει να διαθέτει καθένας για να  αντιμετωπίζει την μεταβλητότητα αυτή αποτελεσματικά και ώριμα.

Ο στόχος μου δεν είναι να κάνω μια αναδρομή στο τότε, αλλά κυρίως να καταδείξω πως το εξωτερικό περιβάλλον και ο τρόπος με τον οποίο μεγαλώσαμε επηρέασε τον τρόπο σκέψης μας και καθόρισε σε μεγάλο βαθμό τις αποφάσεις μας και τη στάση της ζωής μας. Και έρχομαι στο δια ταύτα. Αυτό που ίσχυε τη δεκαετία του ’90 ήταν μια επίπλαστη κανονικότητα και επέτρεπε στους τότε εφήβους να υψώνουν το ανάστημα τους, να τολμούν ακόμα και όσα φάνταζαν ακατόρθωτα, να βάζουν το μυαλό τους να τρέξει με ιλιγγιώδη ταχύτητα μίλια μακριά, να ζουν το κάθε συναίσθημα στο φουλ και να τρώνε καρπούζι κάθε καλοκαίρι φτύνοντας τα κουκούτσια, αποβάλλοντας δηλαδή το περιττό, αυτό που τους στερεί την απόλαυση. Η επιτυχία αυτή, αν μπορεί κανείς να την πει έτσι, έγκειται στο γεγονός, ότι η επίπλαστη κανονικότητα που χτίστηκε τότε, είχε και τα θετικά της με απαραίτητη προϋπόθεση τις αρχές και αξίες που είχαμε στην παρακαταθήκη μας.  Διαφορετικά,  αν δεν είχες βιώσει την ομορφιά της ζωής μέσα από τη απλότητα της φύσης, την μουσικότητα των στίχων, την ανεμελιά να πέφτεις κάτω και να σηκώνεσαι χωρίς να σε νοιάζει αν λερώθηκε το τ-shirt σου, την ευλογία της φιλίας, το παιχνίδι του να γοητεύεις και να γοητεύεσαι από τους ανθρώπους-γιατί και αυτό τέχνη είναι-η προσγείωση στην ενήλικη ζωή θα ήταν ανώμαλη.

Σήμερα, ποιοι και πόσοι από εμάς κρατάμε αυτές τις μνήμες ολοζώντανες και τις μοιραζόμαστε με τα δικά μας παιδιά; Οσοι δεν είχαν  ψυχικά εργαλεία στις αποσκευές τους, αισθάνονται επιρρεπείς και αδύναμοι μπροστά στο ευμετάβλητο της οικονομικής συνθήκης και στην αγριότητα του πολιτικού εξτρεμισμού. Πόσοι από εμάς δεν έχουμε αντιστρέψει τον τρόπο με τον οποίο στεκόμασταν όρθιοι κάποτε; Πόσοι από εμάς  τώρα ως άλλοι, από αυτό που ήμασταν, λιποτακτούμε με τον πιο γρήγορο και εύκολο τρόπο, μεταθέτοντας την ευθύνη μόνο στους άλλους; Η στάση μας έχει αντίκτυπο στους εφήβους και παρατηρεί κανείς ότι σε ένα μεγάλο αριθμό εφήβων το βασικό μοτίβο της στάσης ζωής τους είναι η απαξίωση, η απογοήτευση και το κενό που αισθάνονται μπροστά στη ζωή. Εδώ, σε αυτό το σημείο η ομαλή εξέλιξη των πραγμάτων δυναμιτίζεται από το ίδιο της το ανθρώπινο δυναμικό. Και αυτό είναι που οφείλουμε να προσέξουμε εμείς οι μεγαλύτεροι για τους εφήβους-παιδιά μας.

Οι έφηβοι σήμερα μπορούν να χωριστούν χονδρικά σε δυο κατηγορίες. Σε εκείνους που αγωνίζονται αγόγγυστα να αποκτήσουν δεξιότητες , να διευρύνουν τις γνώσεις τους, να μάθουν ξένες γλώσσες, να σπουδάσουν και να φύγουν στο εξωτερικό, διότι αυτός ο τόπος δεν τους χωρά. Ετσι, το καλοκαίρι τους δεν είναι καλοκαίρι, δεν προλαβαίνουν να ζήσουν την ανεμελιά και τον ενθουσιασμό που επιβάλλει η νεανική τους φύση. Μεγαλώνουν πριν από την ώρα τους και σηκώνουν βάρη μεγαλύτερα από το μπόι τους. Η δεύτερη κατηγορία εφήβων πάει στο άλλο άκρο, εκείνο της παραίτησης, της νοοτροπίας του έτοιμου, του εύκολου και του πυροτεχνικού εντυπωσιασμού. Δεν έχουν στόχους και η παρουσία τους γίνεται σκιά, φιγούρα που δεν μπορεί να εμπνευστεί και να ονειρευτεί τη ζωή, πέρα από τη ζωή. Είναι οι έφηβοι που ακολουθούν patterns των ήδη απογοητευμένων και ανήμπορων γονιών τους και των παραιτημένων εκπαιδευτικών τους (δυστυχώς, είναι πολλοί αυτοί). Αυτή η δεύτερη κατηγορία είναι και η πιο ευάλωτη, η πιο εύκολα χειραγωγήσιμη μέσα από ένα πολιτικό και κοινωνικό σύστημα που επιδιώκει να έχει πολλούς αδυνάτους.

Ούτε το ένα ούτε το άλλο είναι επικερδές για μια κοινωνία που ενδιαφέρεται πρώτον να κρατήσει τους νέους της και δεύτερον να τους αξιοποιήσει δημιουργικά. Η πρώτη κατηγορία εφήβων σαφώς και έχει υγιή κίνητρα , αλλά αισθάνεται την ανάγκη να βγει και να εκφραστεί εκτός συνόρων. Η δεύτερη κατηγορία, θα μείνει εδώ, αλλά θα αδυνατεί να προσφέρει και να ανταποκριθεί στις προκλήσεις της εποχής. Αν πιστεύουμε ότι μπορεί να αντιστραφεί η ανάδρομη πορεία αυτού του τόπου, θα πρέπει να ξεκινήσουμε από τους εφήβους μας με το να τους εμπνεύσουμε δείχνοντας τους τα απλά της ζωής. Είναι μεγάλη η ευθύνη μας όσο και η υποχρέωση μας απέναντι τους, διότι ο ρόλος μας είναι μοιραίος και καθοριστικός, όπως αυτός του καπετάνιου.

Η ματιά του εφήβου είναι αυτή που προδιαγράφει το μέλλον του. Επομένως, το οικογενειακό περιβάλλον, το σχολείο, η επίσημη εκπαιδευτική πολιτική θα πρέπει να έχουν ένα κοινό στόχο. Να δώσουν στους εφήβους χώρο και χρόνο για να ξεδιπλώσουν τα ταλέντα τους, να αναπτύξουν τις δεξιότητες τους, να ανταποκριθούν στις προκλήσεις της εποχής, να υπηρετούν το σύνολο και όχι τον εαυτό τους. Να τους μάθουν να ορίζουν τον εαυτό τους, να επινοούν την αποστολή τους, να διατηρούν και να υποστηρίζουν έναν τρόπο ζωής που θα προσφέρει στην κοινωνία και στον κόσμο.

*H Κατερίνα Σαλαβούρα είναι εκπαιδευτικός

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News