Μια από τις κινηματογραφικές ειδήσεις των ημερών είναι ότι η εταιρεία «Καραγιάννης-Καρατζόπουλος» μετέτρεψε την παλιά, ασπρόμαυρη ελληνική ταινία «Η γυνή να φοβείται τον άντρα» σε έγχρωμη. Ολο αυτό έγινε στα πλαίσια των εορτασμών των πενήντα χρόνων επιτυχιών της εταιρείας στον ελληνικό κινηματογράφο και την ελληνική τηλεόραση. Το λεγόμενο film colorization είναι γνωστή τακτική που παλαιότερα ακολούθησαν τα στούντιο της Αμερικής με στόχο να βγάλουν περαιτέρω κέρδος από παλιές κλασικές ταινίες. Ταινίες όπως οι «Casablanca», «It’s a Wonderful Life» και «All About Eve», έχουν υποστεί τη διαδικασία της ψηφιακής προσθήκης χρώματος, αλλά οι νέες κόπιες δεν γνώρισαν μεγάλη επιτυχία, καθώς το κοινό έμενε πιστό στα πρωτότυπα έργα.

Αυτή η πρακτική γίνεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα και δυστυχώς έγινε δεκτή με θετικά σχόλια. Λέω δυστυχώς γιατί μία τέτοια πράξη όχι απλώς επεμβαίνει στην ακεραιότητα ενός έργου τέχνης, αλλά παράλληλα καταπατά και τα ηθικά δικαιώματα του καλλιτέχνη. Αλλά για να γίνει πιο σαφές το επιχείρημά μου, πρέπει να αναλυθούν κάποια πράγματα. Τα πνευματικά δικαιώματα χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: τα οικονομικά και τα ηθικά. Ενώ τα οικονομικά δικαιώματα εξασφαλίζουν την οικονομική διαχείριση του έργου από τον καλλιτέχνη, τα ηθικά διασφαλίζουν τον προσωπικό δεσμό του δημιουργού με το έργο του. Βάσει του άρθρου 4 του νόμου 2121/1993, ένα από αυτά είναι αυτό «της απαγόρευσης κάθε παραμόρφωσης, περικοπής ή άλλης τροποποίησης του έργου του, καθώς και κάθε προσβολής του δημιουργού οφειλομένης στις συνθήκες παρουσίασης του έργου στο κοινό».

Οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής έχουν διαφορετικό νομικό σύστημα από τις περισσότερες χώρες της Ευρώπης – οι ΗΠΑ έχουν σύστημα κοινού δικαίου, ενώ οι Ευρωπαϊκές χώρες (και η Ελλάδα) έχουν σύστημα αστικού δικαίου. Μέσα στις πολλές διαφορές των δύο συστημάτων, έρχεται να προστεθεί και αυτό των ηθικών δικαιωμάτων. Στις ΗΠΑ υπάρχει ελάχιστη έως και μηδαμινή προστασία της έκφρασης του καλλιτέχνη μέσα από το έργο του, ενώ στην Ευρώπη η προστασία των ηθικών δικαιωμάτων είναι αρκετά ισχυρή. Ερχόμενος πάλι στο θέμα του colorization, υπάρχουν αρκετές νομικές υποθέσεις που θεωρήθηκε καταπάτηση του ηθικού δικαιώματος του καλλιτέχνη, καθώς υπάρχει άμεση επιρροή της ακεραιότητας του έργου μέσω ριζικής τροποποίησης της ίδιας της εικόνας του. Όσοι γνωρίζουν τα βασικά της κινηματογραφικής τέχνης, καταλαβαίνουν ότι παίρνονται τελείως διαφορετικές στιλιστικές και αισθητικές επιλογές σε μία ασπρόμαυρη ταινία από ότι σε μία έγχρωμη. Έτσι, η εκ των υστέρων μετατροπή του ασπρόμαυρου σε έγχρωμο μπορεί να επηρεάσει και τον ίδιο τον καλλιτέχνη ή την φήμη του, αφού διαστρεβλώνεται το έργο του. Έχοντας όλα τα παραπάνω υπόψιν, καταλαβαίνουμε γιατί αυτή η τακτική είναι ευρέως διαδεδομένη στην Αμερική όπου λείπει η προστασία ηθικών δικαιωμάτων, ενώ στην Ευρώπη σπανίζουν τέτοιες κινήσεις.

Τα παραπάνω επιχειρήματα δεν έχουν ως στόχο να δείξουν ότι υπάρχει κάποιο νομικό κόλλημα στην προσθήκη χρώματος στο «Η γυνή να φοβείται τον άντρα» – σίγουρα η εταιρεία «Καραγιάννης-Καρατζόπουλος» έχει πάρει άδεια από τους καλλιτέχνες του έργου ή τους κληρονόμους τους.  Αυτό που ήθελα να γίνει ξεκάθαρο είναι το γεγονός ότι μία τέτοια κίνηση αποτελεί έμμεσο ακρωτηριασμό ενός έργου τέχνης με στόχο την περαιτέρω οικονομική διαχείρισή του και κάτι τέτοιο δεν θα έπρεπε να γίνεται δεκτό με διθυραμβικά σχόλια. Σκεφτείτε εάν κάποιος αποφάσιζε να προσθέσει έντονα χρώματα στην Guernica γιατί έτσι θα τραβούσε και άλλους επισκέπτες στο μουσείο…

*Ο Σωτήρης Πετρίδης είναι υπ. Διδάκτορας Θεωρίας Κινηματογράφου στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

 

 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News