«Δημοκρατία, Μοναρχία, Δεσποτισμός»: Ο δεσποτισμός είναι ένας όρος που χρησιμοποίησε ο Μοντεσκιέ για να περιγράψει το ένα από τα τρία πολιτεύματα που διέκρινε. Κατείχε εξέχουσα θέση στη σκέψη του καθώς ήταν το παράδειγμα προς αποφυγή για το πολίτευμα που εκείνος υποστήριζε, τη Μοναρχία. Ως «μοντέλο» για το δεσποτισμό, ο Μοντεσκιέ χρησιμοποίησε την Οθωμανική Αυτοκρατορία , αν και στη πραγματικότητα μάλλον περιέγραφε τη πολιτική και κοινωνική κατάσταση και κουλτούρα ολόκληρης της Ανατολής.

Σύμφωνα με τον γάλλο αριστοκράτη, το βασικό γνώρισμα (πάθος το αποκαλεί ο ίδιος) του συγκεκριμένου πολιτεύματος είναι ο φόβος.  Ένας φόβος προς το πρόσωπο του δεσπότη, που λειτουργεί ισοπεδωτικά για ολόκληρη τη κοινωνία. Δεν υπάρχει καμία απολύτως επιθυμία από τον οποιονδήποτε για πολιτική καταξίωση, κοινωνική διάκριση ή απόκτηση αρετών και αρχών. Η κοινωνία αποδομείται. Φυσικά, ο δεσπότης της Ανατολής έχει αποκλειστικά ένα ενδιαφέρον: τη πραγμάτωση των επιθυμιών του. Είτε αυτές είναι γυναίκες είτε πλούτος είτε ό,τιδήποτε άλλο, ο δεσπότης δεν ενδιαφέρεται για τους υπηκόους του. Η μόνη του έγνοια είναι πώς θα ικανοποιήσει ο ίδιος τις ανάγκες του καθώς και η εξασφάλιση της παραμονής του στην εξουσία.

Ωστόσο, ένα από τα πιο βασικά χαρακτηριστικά του δεσποτισμού είναι η τάση του να προκαλεί «λαϊκές επαναστάσεις». Μία στιγμή, μία μέρα αρκεί για να καταρρεύσουν τυρρανίες δεκαετιών.  Κάτι τέτοιο όμως, κατά τον γάλλο φιλόσοφο, δε συνεπάγεται ότι  η επόμενη μέρα θα είναι καλύτερη. Κι’ αυτό, διότι ακόμα και  ο λαός στα δεσποτικά πολιτεύματα κυριεύεται από τα ίδια πάθη και αδυναμίες όπως ο δεσπότης του.

2011: οι δικτάτορες του αραβικού κόσμου εκθρονίζονται. Καθεστώτα προσωποπαγή, αυταρχικά, που κυβερνούσαν επί τρεις δεκαετίες συσσωρεύοντας πλούτο και έχοντας βυθιστεί στα πάθη και στη διαφθορά,  πέφτουν το ένα μετά το άλλο εξαιτίας της αφύπνισης του λαού. Ο απλός κόσμος που για μία ολόκληρη γενιά σιωπούσε, φοβόταν, ήταν παθητικός, έχει βγει στους δρόμους και δεν σταματά ακόμα και στη προοπτική του θανάτου. Χαοτικές εικόνες βίας και αναρχίας  συνθέτουν μία εικόνα αποσύνθεσης. Κάποιοι από τους δικτάτορες έχουν πέσει, κάποιοι άλλοι ετοιμάζονται. Σε καμία χώρα από εκείνες που έγινε επανάσταση, όμως, δεν ξέρουμε ποια θα είναι η επόμενη μέρα. Θα έρθει η δημοκρατία; Θα βρεθεί ένας άλλος «δεσπότης»; Κανείς δε ξέρει. Αλλά είναι εντυπωσιακό πώς η Ανατολή δεν έχει αλλάξει εδώ και τρεις αιώνες…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News