Ήταν Δεκέμβριος νομίζω του 2009. Τα κόκκινα και τα άσπρα πανιά σφραγισμένα με την λέξη ‘’Έρως’’, με ξάφνιασαν. Φυσούσε κιόλας και στην καρδιά της πόλης το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης έμοιαζε με σημαιοστολισμένη πρεσβεία μιας άλλης μακρινής πολιτείας. Στην παρακάτω γωνία, οι Βουλευτές  νομοθετούσαν για την κρίση και εδώ μόνο ‘’Έρως’’! Μεγάλος και περήφανος. 280 έργα από 50 μουσεία – από τη Φλωρεντία μέχρι τον Λούβρο – μαζεμένα για πρώτη φορά σε ένα χώρο. Αγγεία με τολμηρές παραστάσεις, λυχνάρια με πλατωνικούς έρωτες, σκηνές θωπείας, ομοφυλοφιλικές συνευρέσεις και αμέτρητοι φαλλοί. Όλα επιλεγμένα ένα ένα, από τους αρχαιολόγους Νίκο Σταμπολίδη και Γιώργο Τασούλα. Μήπως και νιώσουν οι άνθρωποι το μεγαλείο του έρωτα.

Ο Σταμπολίδης θυμάμαι με περίμενε έξω από το πορνικό δωμάτιο (μια προσπάθεια του μουσείου να αναπαραστήσουν το αρχαίο πορνείο). Τυχαίο ήταν. Κάθε μέρα χωνόταν για λίγο ανάμεσα στους επισκέπτες του Μουσείου για να τους ακούσει να σχολιάζουν. Να καταλάβει δηλαδή ο αρχαιολόγος πόσο μας τάραζε η πραγματικότητα των προγόνων μας.   

Σκέψεις περί ηθικής είχατε όταν στήνατε αυτή την έκθεση;
Ο έρωτας στην αρχαιότητα δεν είναι μια συναισθηματική κατάσταση. Ο έρωτας είναι ουσιαστικά η επιθυμία ενός ανθρώπου απ’ τη στιγμή που του δημιουργείται στον εγκέφαλο προς το αντικείμενο του πόθου του. Υπ’ αυτή την έννοια, δεν υπάρχει ηθική με τη χριστιανική της, την καντιανή ηθική.

Γιατί για εμάς τους δυτικούς, ο έρωτας συνοδεύεται από πολλά μη και πολλές απαγορεύσεις.
Δεν είναι το ίδιο για τους αρχαίους Έλληνες. Στην αρχαία Ελλάδα ο έρωτας έχει ανοχή και όχι ενοχή. Είναι αυτό που λέει ο Πλάτωνας με δύο λόγια «όλων των ανθρώπων και των θεών το νόημα». 

Το αγαπημένο θέμα βέβαια των ξένων, όταν μιλάνε για την αρχαία Ελλάδα είναι οι όμοιοι έρωτες.
Και αυτό είναι πολύ φυσικό. Όταν οι άντρες εκπαιδεύονται συνέχεια μεταξύ τους. Οι γυναίκες βρίσκονται στο σπίτι, το αντικείμενο το ερωτικό του πόθου μπορεί να είναι και ένας άντρας. Αυτό βέβαια δε σημαίνει απαραίτητα σεξ. Σημαίνει έρωτα. Έρωτα προς τον μεγαλύτερο, έρωτα προς τον δάσκαλο. Είναι μια άλλη διαφορετική διεργασία που πολλές φορές έχει και μυητικές παραδηλώσεις.

Ναι. Και που βέβαια έχει πολλούς κανόνες, έτσι;
Βεβαίως.

Δεν είναι, όπως το λέμε σήμερα, ομοφυλόφιλος έρωτας.
Όχι. Έχει κανόνες, διότι σε καμία περίπτωση, αν προχωρήσουν, αν προχωρήσουν σε σεξουαλική πράξη, αυτή η πράξη μεταξύ δυο ελευθέρων αντρών, ενώ επιτρέπεται, δεν μπορεί να έχει σχέση με πυγικό έρωτα. Το πυγίζειν με –υ που σημαίνει τα οπίσθια. Ένας άντρας δε γυρίζει ποτέ τα νώτα του σε έναν άλλο άντρα. Αν συμβεί κάτι, θα συμβεί ενώπιος ενωπίω. 

Έπαιζαν τόσο σημαντικό ρόλο στην αρχαία Ελλάδα οι εταίρες, οι παλλακίδες, οι πόρνες;
Φυσικά. Γιατί μια κοινωνία, όπως η αρχαιοελληνική, η θέση της γυναίκας ήταν μέσα στο σπίτι. Επομένως, η εκτόνωση των νέων αντρών, σεξουαλική και ερωτική θα πρέπει να προσδιοριστεί προς ένα συγκεκριμένο χώρο γυναικείο. Αυτός ο χώρος ήταν οι ιερόδουλες. Ήταν οι πόρνες, οι σποδισιλάβρες, οι λεωφόροι, γιατί έχουν πολλά επίθετα οι πόρνες εκείνη την εποχή και από τις οποίες ωφελούνταν ακόμη και η πολιτεία, με το πορνικό τέλος της.

Ένας σπουδαίος ψυχίατρος και συγγραφέας παγκόσμιας κλάσης μου είχε πει πρόσφατα, ότι «αν η ζωή μας είχε περισσότερο έρωτα θα ήταν όλα καλύτερα». Οι αρχαίοι λέτε ότι το είχαν καταφέρει;
οι αρχαίοι το γνώριζαν αυτό. Γιατί ο έρωτας είναι ένα από τα στοιχεία στα οποία είχαν χτίσει τις κοινωνίες τους. Οι αρχαίοι δηλαδή ουσιαστικά, είχαν μια ισορροπία, ένα μέτρο για τον έρωτα και τις παραδηλώσεις του. 

Υπάρχουν κυρίες που έχουν ενοχληθεί για την τολμηρότητα κάποιων εκθεμάτων;
Ίσα-ίσα. Θα έλεγα ότι υπάρχουν κυρίες που μου εξομολογήθηκαν ότι ενώ είχαν αποφασίσει να μην έρθουν καθόλου στην Έκθεση, γιατί ανάλογα όπως είχε παρουσιαστεί το θέμα στον Τύπο, ε, όταν τελικά παρακινήθηκαν από τις φίλες τους, όχι μόνο ήρθαν, αλλά μου ζήτησαν και συγγνώμη, γιατί θα πρέπει να τη δουν και να την ξαναδούν πολλές φορές. 

*Ο Νίκος Σταμπολίδης είναι ο διευθυντής του μουσείου κυκλαδικής τέχνης.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News