Πώς είπατε; Επέτειος 200 ετών από την Ελληνική Επανάσταση, που έφτασε να επηρεάσει ολόκληρο τον κόσμο. Κυρίως ως επανάσταση, στην οποία σύντομα συντάχθηκε ο ευρωπαϊκός ρομαντισμός.

Όχι. Δεν είναι μόνον αυτή η επέτειος φέτος. Κάτι ξεχνάμε. Και οι Γάλλοι – για την ακρίβεια του Μουσείο του Λούβρου – το θυμούνται. Είναι η επέτειος των 200 ετών και από την πρόσκτηση ενός διάσημου αρχαίου αγάλματος στις συλλογές του Λούβρου: της εμβληματικής Αφροδίτης της Μήλου.

Μόλις 24 ημέρες πριν από την επισήμως δεκτή ως εναρκτήρια του ελληνικού εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα (από τον οθωμανικό ζυγό), την 1^η Μαρτίου 1821, η περίφημη μαρμάρινη και ακρωτηριασμένη Αφροδίτη παρουσιαζόταν στα Ηλύσια Πεδία στον γάλλο βασιλέα Λουδοβίκο ΙΗ’. Ως δώρο, από τον πρεσβευτή της Γαλλίας στην Κωνσταντινούπολη μαρκήσιο Ντε Ριβιέρ.

Δεν είναι ακριβώς η κατάλληλη αρχή για να προϋπαντήσει κάποιος μια έκθεση με την λέξη «διπλωματικός» στην περιγραφή της: «Paris – Athenes. Naissance de la Grece moderne 1675-1919» («Παρίσι – Αθήνα. Γέννηση της Σύγχρονης Ελλάδας 1675-1919»). Ομως το Λούβρο, που την διοργανώνει δεν έχει ξεχάσει και αυτή την επέτειο. Που έχει πίσω της μεγάλη ιστορία, ανάλογη με όλες εκείνες που έφεραν πολύτιμες αρχαιότητες στα μεγάλα μουσεία κυρίως της Ευρώπης.

Για την έκθεση, που φέρεται να αναδεικνύει «τους πολιτικούς και καλλιτεχνικούς δεσμούς που συνδέουν Ελλάδα και Γαλλία και τη σημασία της πολιτιστικής διπλωματίας ως μέσου άσκησης εξωτερικής πολιτικής», στάλθηκαν στο Παρίσι δεκάδες έργα από την Εθνική Πινακοθήκη, το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, το Μουσείο Μπενάκη και Εφορείες Αρχαιοτήτων. Ενώ συνέδραμαν και η Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας και γαλλικά μουσεία.

Ολα αυτά για την παρουσίαση, με εκθεσιακά κυρίως εικαστικά μέσα, της γέννησης της νεότερης Ελλάδας, αλλά και «της σχέσης του ελληνικού πολιτισμού με τον γαλλικό στην πορεία σχεδόν δυόμισι αιώνων».

Παζάρι στη Μήλο…

Πού ήμασταν; Στην παράλληλη ιστορία της Αφροδίτης της Μήλου, που δεσπόζει στο Λούβρο, συγκεντρώνοντας τα βλέμματα θαυμασμού των περισσότερων επισκεπτών του γαλλικού μουσείου. Πάμε, λοιπόν, πίσω, στον Απρίλιο του 1820, όταν ένας αγρότης (κατ’ άλλη εκδοχή, εκτιμητής χωραφιών) στο Κλήμα της Μήλου, ο Γεώργιος ή Θεόδωρος Κεντρωτάς, «χτύπησε» με τη σκαπάνη του έναν θησαυρό σαν εκείνο που έψαχναν, μετά μανίας, ευρωπαίοι «αρχαιολάτρες» στην οθωμανοκρατούμενη Ελλάδα. Ενα ακρωτηριασμένο μαρμάρινο άγαλμα με την επιγραφή «Αφροδίτη».

Ενας γάλλος αξιωματικός, ονόματι Ολιβιέ Βουτιέ, που βρισκόταν στη Μήλο με το πολεμικό πλοίο «Εσταφέτ» προσφέρθηκε να βοηθήσει, με το αζημίωτο. Καλώντας αξιωματούχο της Γαλλίας στο νησί να το αγοράσει (σαν απλό… εμπόρευμα), εκμεταλλευόμενος την απέχθεια των Οθωμανών για κάθε τι αρχαιοελληνικό.

Στο μεταξύ, ένας διαπλεκόμενος καλόγερος πλειοδότησε, με σκοπό να δωρίσει το άγαλμα στον πρίγκιπα της Μολδαβίας Νικόλαο Μουρούζη.

Και πάνω που η Αφροδίτη φορτώθηκε για να πάει στη Μολδαβία, ο Βουτιέ είχε φροντίσει να καλέσει τον μαρκήσιο Ντε Ριβιέρ, γάλλο πρεσβευτή στην Κωνσταντινούπολη, ο οποίος με τη σειρά του κατέφθασε με σουλτανικό φιρμάνι, 400 γρόσια (1.000 ήταν τότε ο ετήσιος μισθός του δημογέροντα) για την αγορά και αρκετά ακόμη για μπαχτσίσια. Κι έτσι η Αφροδίτη της Μήλου (έργο του 150 έως 100 π.Χ., ύψους 2 μ. και αριστουργηματικά λαξευμένο σε παριανό μάρμαρο) βρέθηκε τελικά στα… Ηλύσια Πεδία.

Επιστημονικές αποστολές

Ανάλογοι γάλλοι «αρχαιολάτρες» είχαν αρχίσει να ανακαλύπτουν την Ελλάδα από τα τέλη του 17^ου αιώνα. Μετά την Επανάσταση και την ίδρυση του νέου ελληνικού κράτους, άρχισαν να γνωρίζουν και αυτή την Ελλάδα, της έκθεσης «Παρίσι – Αθήνα. Γέννηση της Σύγχρονης Ελλάδας 1675-1919» κατά τον 19^ο αιώνα, εξελίσσοντας τις αρχαιολογικές επιστημονικές αποστολές και αποτιμώντας την ξανά μέσα στο κίνημα και την άνθηση του νεοκλασικισμού.

Κάπου εδώ έχουν το λόγο οι συνεπιμελητές της έκθεσης στο Λούβρο: η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, η διευθύντρια αρχαιολογικών μουσείων, εκθέσεων και εκπαιδευτικών προγραμμάτων του Υπουργείου Πολιτισμού Αναστασία Λαζαρίδου και ο πρόεδρος και επίτιμος (πλέον) διευθυντής του Λούβρου, Ζαν-Λικ Μαρτινές. Το αρχικό κριτήριο ήταν να παρουσιαστούν στην έκθεση πίνακες ελλήνων καλλιτεχνών που συγκρότησαν την εθνική (ελληνική) συμμετοχή σε πέντε παγκόσμιες εκθέσεις που διοργανώθηκαν στο Παρίσι το 1855, 1867, 1878, 1889 και 1900.

Η ελληνική Τέχνη στο Παρίσι

Μια πρόταση της Μαρίνας Λαμπράκη-Πλάκα, που ενστερνίστηκε ο τότε διευθυντής του Λούβρου, Ζαν Λικ Μαρτινές, οδήγησε στην απόφαση να περιληφθούν στα εκθέματα και εκπρόσωποι της μεσοπολεμικής Ομάδας «Τέχνη», που ταυτίστηκε με τη γέννηση του μοντερνισμού στην Ελλάδα.

Μιλάμε για τα ελληνικά «ιερά τέρατα» του μοντερνισμού, τα οποία έστειλε στο Παρίσι ο Ελευθέριος Βενιζέλος (αγοράζοντας και από ένα έργο τους), για να εκθέσουν στην γκαλερί La Boétie, στις 2 Σεπτεμβρίου 1919. Στόχος δεν ήταν να συναγωνισθούν οι έλληνες μοντερνιστές τους Γάλλους, αλλά «να παρουσιάσει η Ελλάδα το καλύτερο πρόσωπό της, αναγνωρίζοντας τη συνεισφορά του γαλλικού λαού στον ελληνικό αγώνα για ανεξαρτησία».

Στην αίθουσα περιοδικών εκθέσεων Napoleon, όπου έγιναν τα κλειστά εγκαίνια της έκθεσης «Παρίσι – Αθήνα. Γέννηση της Σύγχρονης Ελλάδας 1675-1919» (θα είναι ανοιχτή στο κοινό από τις 30 Σεπτεμβρίου 2021 έως και τις 7 Φεβρουαρίου 2022), θα εκτίθενται, μεταξύ άλλων, 28 έργα από τη συλλογή της Εθνικής Πινακοθήκης – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου, 21 πίνακες και 7 γλυπτά. Έργα σημαντικών ελλήνων καλλιτεχνών, όπως ο Νικηφόρος Λύτρας, ο Νικόλαος Γύζης, ο Γεώργιος Ιακωβίδης, ο Θεόδωρος Ράλλης, ο Γιαννούλης Χαλεπάς, ενδεικτικά της ελληνικής ζωγραφικής και γλυπτικής του 19ου αιώνα. Αλλά και έργα μάρτυρες της εξέλιξής της στις δύο πρώτες δεκαετίες του 20ού από καλλιτέχνες, όπως ο Κωνσταντίνος Μαλέας, ο Κωνσταντίνος Παρθένης, ο Δημήτρης Γαλάνης κ.ά.

Όσο για την αφίσα της έκθεσης στο Λούβρο (κάτω), κοσμείται από τον πίνακα του Ιάκωβου Ρίζου «Αθηναϊκή βραδιά, ή Στην ταράτσα» (1897).

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News