«Ουουουουάουοου! Είναι ο Τσαρλς στην Ελλάδα!». «Αλήθειαααααααα;». Η 15χρονη κόρη μου ενημερώνει στο κινητό την κολλητή της και αλαλάζουν αμφότερες για την άφιξη του Πρίγκιπος της Ουαλίας. Της λέω να κόψουν –για την ώρα– την κουβέντα και να δούμε live τα εγκαίνια της Πινακοθήκης, όπου άλλωστε ο μασκοφορεμένος Τσαρλς έχει ήδη πάρει τη θέση του μπροστά μπροστά.

Οχι, η έφηβη κόρη μου δεν έγινε αίφνης «φιλοβασιλική». Απλώς έχει «κολλήσει» με το «Crown» του Νetflix. Από το οποίο, το ομολογώ, έχει μάθει περισσότερη Iστορία, απ’ όση θα μπορούσα ποτέ να φανταστώ (σίγουρα πολλή περισσότερη από τον «Παπαφλέσσα» με τον Παπαμιχαήλ, τον οποίο φυσικά δεν έχει ποτέ αντέξει να παρακολουθήσει πάνω από πέντε λεπτά, μεταξύ άλλων, για αισθητικούς λόγους). «Πέθανε ο Κένεντι!» μου εκσφενδόνισε τις προάλλες σε μια σουρεαλιστική μας συνάντηση με πιζάμες στον διάδρομο του σπιτιού. Διόλου τυχαίο, το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ προσφέρει ολόκληρο online μάθημα: «Το Στέμμα: Αναλύοντας την Βρετανική Ιστορία από τον Εδουάρδο τον Ζ’ ως την Ελισάβετ Β’ μέσα από την τηλεόραση και το κινηματογράφο».

Σκέφτομαι τον εορτασμό των 200 χρόνων που έκανε το πρωί στο σχολείο. Δύο ψωροώρες σχολικής εορτής στο Webex, όπου κάποιοι εκπαιδευτικοί πάλευαν (κάποιοι, πάλι, όχι), να βάλουν λίγη «ψυχή» και αυτό ήταν. Μια συμμαθήτριά της μάλιστα (μιλάμε για την Α’ Λυκείου) άνοιξε κατά λάθος το μικρόφωνό της και οι μαγνητοσκοπημένοι «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» που παρακολουθούσε η τάξη αναμείχθηκαν με το βίντεο που εκείνη έβλεπε την ίδια ώρα στο Τik Tok. «Οι περισσότεροι νέοι σήμερα μεγαλώνουν σε ένα κλίμα διαρκούς παρόντος, χωρίς καμία οργανική σχέση με το δημόσιο παρελθόν της ζωής που ζουν», γράφει ο Ερικ Χομπσμπάουμ στην εισαγωγή του βιβλίου του «Η εποχή των άκρων» (εκδ. Θεμέλιο). Πού να γνώριζε δηλαδή και το αέναο παρόν των social media!

Πήρε, αλήθεια, η γενιά του Τik Tok καμιά μυρωδιά από τους εορτασμούς για τα 200 χρόνια από την Απελευθέρωση του Γένους; Αναφέρομαι πρωτίστως στα μεγάλα παιδιά (από Γυμνάσιο και πάνω), διότι τα μικρά είχαν ακόμα και φέτος την άδολη χαρά της χειροποίητης σημαίας, του ποίηματος (έστω) στο Webex, των ψηφιακών παιχνιδιών και γρίφων του τύπου: «Βρες σε ποια εικονίτσα είναι ο Οδυσσέας Ανδρούτσος».

Από ένα μίνι ρεπορτάζ συμπέρανα ότι αρκετοί γονείς προσπάθησαν φέτος να εμφυσήσουν στα τέκνα τους κάποιας μορφής εθνική αφύπνιση, ακόμα και αν, συχνά, ο απώτερος στόχος ήταν η διαφυγή από την ανία του εγκλεισμού. Ενα ζευγάρι φίλων π.χ. επέλεξε για τους εφήβους του προβολή ντοκυμαντέρ για το 1821 και ύστερα τραπέζι με μπακαλιάρο – σκορδαλιά και κουβέντα για την ελευθερία τότε και τώρα. Ετερο ζευγάρι που ζει σε νησί έπεισε τους έφηβους γιους του να παρελάσουν στην αυλή του σπιτιού (κανονικά με πρόβες, εμβατήριο από το ΥouΤube κτλ, μόνο στα λευκά πουκάμισα δεν υπέκυψαν). Παρότι θα περιμένε κανείς ανελέητο eyerolling, οι νεαροί ενθουσιάστηκαν με την όλη ιδέα.

Σημειωτέον ότι οι έλληνες γονείς στο εξωτερικό ήταν ενδεχομένως από τους πλέον ένθερμους συμμετέχοντες στον εορτασμούς για τα 200 χρόνια. «Αν και φέτος, λόγω πανδημίας, τα μαθήματα των ελληνικών γίνονται εξ αποστάσεως και έτσι δεν έκαναν καμία γιορτή» μου λέει φίλη που ζει στην Ελβετία και ανήμερα την 25η παρακολoυθεί συντροφιά με τον 14χρονο γιο της «Τα τοπόσημα του 1821» στην ΕΡΤ3.

Γι’ αυτά τα παιδιά, μεταξύ άλλων (πολλά, τέκνα του brain drain), κυκλοφόρησε εσχάτως η Αθηνά Κακούρη το «1821 Τhe Founding of Modern Greece» (απόδοση στα αγγλικά παλαιότερου βιβλίου της για νεαρούς αναγνώστες, από τις εκδόσεις Πατάκη). Για να συναισθανθούν και αυτά, όπως μου είπε προ μηνών η ίδια η συγγραφέας, τι σημαίνει η Επανάσταση του ’21. «Με όλη τη δόξα, τις κακομοιριές και το αθάνατο μεγαλείο της».

Η καραντίνα βοήθησε φυσικά γιατί εκμηδένισε τους περισπασμούς. Ετσι κάμποσα (μεγάλα) παιδιά κάθισαν και είδαν φέτος ολόκληρη την παρέλαση στην τηλεόραση και άκουσαν τον μπαμπά και τη μαμά να καβγαδίζουν για την αναγκαιότητα ή μη «μιας ακόμα κιτσάτης εθνολαϊκιστικής φιέστας με υψηλούς καλεσμένους» την ώρα που «λίγο πιο πέρα ο κόσμος χαροπαλεύει στις ΜΕΘ». Επίσης, χάζεψαν την κατάθεση των στεφάνων από τις Μεγάλες Δυνάμεις του σχολικού βιβλίου της Ιστορίας, λαθράκουσαν το χαμερπές κουσκούς για ντουλαμάδες και κιμάδες γαρίδας, αλλά και τις κορόνες περί «εθνικής συνειδητότητας», αντάλλαξαν «stories» με ευχές και βίντεο, γέλασαν με νόημα όταν συνομήλικοί τους εμφανίστηκαν, στα εθιμοτυπικά ρεπορτάζ των ημερών, να μπερδεύουν τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη με τον «Νέγρο του Μοριά» (προσωνύμιο εγχώριου ράπερ).

Ενας πιτσιρικάς της A΄Γυμνασίου, ένθερμος οπαδός του NBA, μου εκμυστηρεύτηκε ότι ενθουσιάστηκε ιδιαίτερα με τον Αντεντοκούνμπο ντυμένο τσολιαδάκι (από παλιά σχολική γιορτή) αλλά και τη φωταγωγημένη μπλε γέφυρα Ζακίμ δίπλα στο ΤD Garden, το ιστορικό γήπεδο των Bolton Celtics. Υποθέτω ότι, τουλάχιστον στο δικό του μυαλό, επιτεύχθη πλήρως η διασύνδεση του εθνικού με το παγκόσμιο.

Αρα, κάποιες μνήμες τους τις χαρίσαμε, αν μη τι άλλο, φέτος. Τι άλλο, όμως, αποκόμισαν από τους εορτασμούς της εθνικής παλιγγενεσίας; «Θα έλεγα ότι τους αφορά το εορταστικό κλίμα, αλλά δεν είναι εξοικειωμένα με το νόημα της επετείου» μου λέει η ιστορικός Μαρία Σαμπατακάκη, εκ των συντελεστών του ντοκιμαντέρ της Επιτροπής «Ελλάδας 2021» «Σε γνωρίζω από την όψη – 200 Χρόνια Ελλάδα». «Θεωρώ ότι φταίει ο παρωχημένος τρόπος που την αντιμετωπίζει το σχολείο πρωτίστως. Αλλά όχι μόνο… Πόσες εκθέσεις μουσείων, που οργανώθηκαν μάλιστα εν μέσω πανδημίας, φρόντισαν να μεταφερθούν σε ψηφιακό περιβάλλον για να είναι προσβάσιμες;».

Εξακολουθούμε δηλαδή να μη μιλάμε στη «γλώσσα» τους; «Απολύτως! Εχουμε τοποθετήσει την Ιστορία σε ένα βάθρο σοβαροφάνειας και ακαδημαϊσμού που δεν επιτρέπει στα παιδιά να την “αγγίξουν”». Και έτσι χάνεται και η όποια διασύνδεση με το σήμερα, ακόμα και με το σκληρό σήμερα της πανδημίας, όπου και αυτά τα ίδια τυγχάνουν ενεργά πρόσωπα του δράματος; «Σαφώς, αν δεν μάθεις να βάζεις ερωτήματα για το χθες, πώς να το συνδέσεις με το σήμερα; Δεν έχουν τα εφόδια τα παιδιά (και όχι μόνο τα παιδιά) να τοποθετήσουν τον εαυτό τους στον χώρο και τον χρόνο».

Παρακολουθώ την κόρη μου καθώς επιστρέφει ηττοπαθής στη ρουτίνα του lockdown μετά το πέρας των επίσημων εορτασμών και την αποχώρηση της Αυτού Μεγαλειότητος, του «Τσαρλς». Ισως, σκέφτομαι, αυτό που χάσαμε περισσότερο το 2021 να είναι η αφορμή να υπενθυμίσουμε στα παιδιά την παρηγορητική, τη θεραπευτική λειτουργία της Ιστορίας.

Χάσαμε, με άλλα λόγια, μια λαμπρή ευκαιρία να τα ενθαρρύνουμε να συνδέσουν τη σύγχρονη εμπειρία με την εμπειρία των προηγούμενων γενεών. Με όλα τα τραύματα, τον ηρωισμό και τον φόβο τους. Δεν χρησιμοποιήσαμε επαρκώς το 1821 σαν μια τονωτική ένεση εθνικής ανάτασης στο σήμερα, προκειμένου να ανθέξουν και εκείνα, όπως και εμείς, το βάρος και την ευθύνη της μεγαλύτερης υγειονομικής κρίσης του αιώνα.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News