Λαμπρή διάκριση το Βραβείο Νομπέλ, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι και η μετέπειτα σταδιοδρομία των κατόχων του είναι αναλόγως φωτεινή – τουλάχιστον για αρκετούς από αυτούς ισχύει ακριβώς το αντίθετο.

Λόγου χάρη, ο αμερικανός χημικός Κάρι Μούλις, που κέρδισε το βραβείο του 1993 για το επαναστατικό έργο του πάνω στη μοριακή βιολογία, συνέχισε μεν να ερευνά, όμως… μυστικές εξωγήινες επικοινωνίες και αστρολογία!

Ο γάλλος ιολόγος Λικ Μοντανιέρ, ο οποίος μοιράστηκε το Νομπέλ για την ανακάλυψη του HIV, στη συνέχεια ασχολήθηκε με την ομοιοπαθητική, την τηλεμεταφορά DNA και, προσφάτως, αποφάνθηκε ότι ο κορονοϊός είναι βιολογικό όπλο (και, κατ’ αυτόν τον τρόπο, προκάλεσε θύελλα επικρίσεων και χλευαστικών σχολίων από πλευράς άλλων επιστημόνων, όπως στο σάιτ Foglio).

Πρόκειται για την «κατάρα του Νομπέλ» γράφουν οι λονδρέζικοι Times, οι οποίοι επικαλούνται μελέτη που διαπιστώνει ότι το επιστημονικό έργο ενός ερευνητή μειώνεται σημαντικά αφ’ ότου κερδίσει το υψηλότερο επιστημονικό βραβείο.

Ο,τι ακολουθεί τη βράβευση και την ευρεία δημοσιότητα (υπερβολική κοινωνικότητα, δεδομένη εκτίμηση, κοσμικές εμφανίσεις, κ.λπ.) μπορεί να σταματήσει απότομα τη σταδιοδρομία των επιστημόνων αυτών. Στην καλύτερη περίπτωση, η βράβευση απορροφά ή αποκοιμίζει τη δημιουργικότητά τους. Στη χειρότερη, τους… τρελαίνει.

Και ως προς το τελευταίο, το βρετανικό φύλλο επισημαίνει «δεκάδες νικητές του παρελθόντος –φαινομενικά τα καλύτερα μυαλά στον τομέα τους– οι οποίοι έχουν προχωρήσει σε διάφορες μελέτες για την παραφυσική, την τηλεπάθεια», αλλά και για άλλα αμφιλεγόμενα ζητήματα που υπερβαίνουν τα επιστημονικά πεδία.

«Το βραβείο Νομπέλ συχνά περιγράφεται ως το φιλί του θανάτου» λέει ο ινδοβρετανός βιολόγος Βένκι Ραμακρίσναν, νικητής του βραβείου Νόμπελ Χημείας, το 2009. Πεποίθησή του είναι ότι και από μόνες τους οι διάφορες κοινωνικές υποχρεώσεις είναι ικανές να αποσταθεροποιήσουν και να αποπροσανατολίσουν τους βραβευθέντες.

Ο ρωσολλανδοβρετανός σερ Αντρέ Γκάιμ, νικητής του βραβείου Νομπέλ Φυσικής, το 2010, συμφωνεί ότι πρόκειται για ένα ισχυρό σοκ: «Οι περισσότεροι γιατρεύονται μέσα σε λίγα χρόνια, ωστόσο μερικοί παραμένουν λίγο τρελοί για πάντα»…

Οι δύο προλαλήσαντες ισχυρίζονται, ο καθένας για τον εαυτό του, ότι δεν υπέφεραν από την «κατάρα». Εφ’ όσον είναι φιλαλήθεις, η προαναφερθείσα μελέτη, δημοσιευμένη στο περιοδικό της Royal Society Interface, υποδηλώνει ότι αποτελούν δύο εξαιρέσεις στον κανόνα των βραβευθέντων. Για τους περισσότερους Νομπελίστες, η προσηλωμένη επιστημοσύνη χρειάζεται να διανύσει ένα διάστημα τεσσάρων ετών ώστε να ανακάμψει από τη… ζάλη.

Ο οικονομολόγος Ντάσουν Γουάνγκ, του Πανεπιστημίου Νορθγουέστερν του Ιλινόις, λέει ότι με τους Νομπελίστες συμβαίνει το αντίθετο από αυτό που συντελείται στη ζωή: «Στην κοινωνία η επιτυχία δημιουργεί επιτυχία, οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι. Αν αναγνωριστείς σε επίπεδο Νομπέλ, κάτι που είναι απαράμιλλο, πιστεύεις ότι το έργο σου θα τύχει περαιτέρω αποδοχής και αναγνώρισης. Ομως παρατηρούμε το αντίθετο…»

Πώς θα μπορούσε να εξηγηθεί αυτό; Ούτε η τρέλα είναι πειστική ούτε η ξαφνική εκτυφλωτική λάμψη.

Ο Γουάνγκ λέει ότι μετά την κορυφή αλλάζει απότομα και το ερευνητικό θέμα των βραβευμένων. Γιατί; Επειδή υπάρχει η φιλοδοξία να κερδηθεί ακόμη ένα Νομπέλ!

Το επιστημονικό πεδίο κάθε Νομπελίστα ενδέχεται, έτσι, να μεταβάλλεται από καθαρή φιλοδοξία (ή μωροφιλοδοξία, ματαιοδοξία, αν προτιμάτε). Φωνάζει στους Times τη δηλητηριώδη σκέψη του ο Γουάνγκ: «Σκέφτηκα, τι μπορείτε να κάνετε μετά το Νομπέλ, κύριοι; Δεν υπάρχει τίποτα υψηλότερο από το Νομπέλ, δεν μπορείτε να κερδίσετε άλλο Νομπέλ στο ίδιο αντικείμενο». Επομένως, το καινούργιο θέμα είναι η επόμενη επιλογή. Αν, βέβαια, αυτό το θέμα είναι οι εξωγήινοι…

Η ψευδοεπιστήμη άνθησε ακίνδυνα στον κινηματογράφο και πολύ επικίνδυνα στις μυστικές εταιρείες των ναζιστών, με αποκορύφωμα τη διαβόητη Ανενέρμπε των Ες Ες, τα αρχεία της οποίας φυλάσσονται στο Κογκρέσο και διαφωτίζουν τους ιστορικούς για τη δυνητική απόληξη κάθε έρευνας που ενδέχεται να εκκινεί ακόμη και από επιστημονική βάση. Οι παρακάτω περιπτώσεις δεν εμπίπτουν σε αυτήν την κατηγορία φυσικά, αλλά είναι ενδεικτικές για τη στρέβλωση έπειτα από τη δόξα (ή τη «δόξα», πάλι αν προτιμάτε).

• Ο ουαλός θεωρητικός φυσικός Μπράιαν Τζόζεφσον κέρδισε το Νομπέλ Φυσικής το 1973 ανακαλύπτοντας ένα φαινόμενο «κβαντικής σήραγγας» στη διασταύρωση δύο υπεραγωγών. Αργότερα ασχολήθηκε με αμφιλεγόμενα πεδία, με την «ψυχρή σύντηξη» και με τα παραφυσικά φαινόμενα.
• Ο αυστριακός θεωρητικός φυσικός Βόλφγκανγκ Πάουλι κέρδισε το Νομπέλ Φυσικής το 1945. Εμεινε στην Ιστορία για το στοιχείο «Pauli Effect», μία μυστηριώδη, υπερφυσική δύναμη στην οποία ο Νομπελίστας πίστευε ακραδάντως.
• Ο Ολλανδός βιολόγος και ορνιθολόγος Νίκολας Τίνμπεργκεν κέρδισε το Νομπέλ το 1973 για το έργο του πάνω στην κατανόηση της κοινωνικής συμπεριφοράς των ζώων. Αργότερα εφάρμοσε μερικές από τις ιδέες του σε αυτιστικά παιδιά, αλλά δεν υπήρχε καμία απόδειξη ότι η υποτιθέμενη «θεραπεία» του λειτούργησε, έτσι και επικρίθηκε ως καταχρηστική.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News