«Το θέατρο αλλάζει την καρδιά, αυτόν τον μυστικό τόπο όπου όλοι ζούμε αληθινά». Αυτή η ατάκα, απόσταγμα ζωής και τέχνης, του Τέρενς ΜακΝάλι είχε χειροκροτηθεί περισσότερο στην ομιλία του, άμα τη παραλαβή του τρίτου – και μεγαλύτερου – Θεατρικού Βραβείου Τόνι, για το σύνολο του έργου του σε μια καριέρα 60 ετών, τον Ιούνιο του 2019. Όταν χρειάστηκε, λόγω πνευμονικών προβλημάτων που τον ταλάνιζαν για πολλά χρόνια, να ανεβεί στη σκηνή με φορητό αναπνευστήρα, φορεμένο χιαστί. Για να ευχαριστήσει δημοσίως το Θέατρο για «το θαύμα της Ζωής και της ζωή του»!

Το γέλιο και το χαμόγελο, μας διαμήνυσε τότε, ήταν τα μεγαλύτερα όπλα του απέναντι σε όλες τις αρρώστιες που τον χτύπησαν. Το χιούμορ του ήταν η ασπίδα του απέναντι στην ομοφοβία, που βίωσε στο πετσί του το άλλοτε καθολικό αγόρι από το Τέξας. Και η κωμωδία, έλεγε, ήταν η γέφυρα από αυτά προς τον «έξω κόσμο». Αυτόν που δεν ζει (αληθινά) «στον τόπο της καρδιάς».

Δεν περίμενε κάποιος κάτι λιγότερο, από αυτόν τον ευθόβολο ορισμό για το Θέατρο, από τον συγγραφέα του πρωτοποριακού, τολμηρού ίσως και ενοχλητικού στην εποχή του «Φιλιού της Γυναίκας Αράχνης» (που έγινε και ταινία από τον Εκτορ Μπαμπένκο, το 1985, με τους Γουίλιαμ Χαρτ, Σόνια Μπράγκα και Ραούλ Τζούλια).

Ή του «Corpus Christi», με έναν Ιησού που έδειχνε από σκηνής την αγάπη του στην (ερωτική) διαφορετικότητα. Του «Φράνκι και Τζόνι κάτω από το φως του φεγγαριού» (που το μετέφερε και στον κινηματογράφο, με τον Αλ Πατσίνο και την Μισέλ Φάιφερ) ή του «Έρωτας! Τόλμη! Συμπόνια!».

Ή του «Normal Heart», που σκιαγράφησε εντυπωσιακά τις πραγματικές – κοινωνικές – επιπτώσεις της «μάστιγας του αιώνα», του AIDS, και κινηματογραφικά χάρισε ρόλο λοιμωξιολόγου στην Τζούλια Ρόμπερτς. Και της «Τραβιάτα της Λισαβόνας», όπου ο χαμός, το πένθος για την απώλεια ή τον χωρισμό, βυθίζονται σε ατελείωτες άριες με την Φωνή και την σπαρακτική ερμηνεία της Μαρίας Κάλλας. Oπου ο ΜακΝάλι βάσισε και το «Masterclass» του, με την ώριμη και χτυπημένη από την ζωή και το άδοξο τέλος του έρωτα Ντίβα Κάλλας να διδάσκει όπερα, αίσθημα, ερμηνεία και… ζωή στους σπουδαστές της περίφημης Σχολής της Μουσικής Τζούλιαρντ στη Νέα Υόρκη του 1971-72 (μάρτυρες και οι καθηλωτικές ηχογραφήσεις της και κάποια βίντεο από αυτά τα μαθήματα). Eνα «Masterclass», που έκανε μεγάλη θεατρική επιτυχία, προ κορονοϊού, στην Αθήνα, σε μετάφραση Στρατή Πασχάλη και σκηνοθεσία Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου, με τη Μαρία Ναυπλιώτου.

Τι μας έμαθε, εν τέλει, μέσα από τα έργα του, ο Τέρενς ΜακΝάλι; Πώς να είμαστε και να παραμένουμε ανθρώπινοι απέναντι σε κείνους που μας ραγίζουν την καρδιά. Πώς να βρίσκουμε την συμπόνια για τους άλλους και, πρώτα απ’ όλα, για τον εαυτό μας.

Γράφοντας για κείνον σε αυτές τις δύσκολες, σκοτεινές ημέρες της πάλης για επιβίωση, δεν μπορώ να μην ξεχωρίσω στα έργα του και τις οδηγίες που μας έχει αφήσει, παρακαταθήκη και επιταγή: πώς να επιβιώνουμε, δίχως να χάνουμε την ανθρωπιά μας. Πώς να τιμούμε την μνήμη εκείνων που χάσαμε από το πλευρό μας.

Ο ίδιος είχε ζήσει, στην κοινότητα των ΛΟΑΤΚΙ την τραγωδία του αποδεκατισμού, της απώλειας, της συνεχούς αβεβαιότητας, της αδυναμίας και αδράνειας στην αντιμετώπιση της «μάστιγας του αιώνα», όταν ξέσπασε στις αρχές του ’80 στην Αμερική. Υπήρξε, άλλωστε, και ο ίδιος θύμα του HIV και κατάφερε, ύστερα από πολλές περιπέτειες, να επιζήσει.

Ετσι, έγραψε το 1985 το πρώτο του έργο, την «Κληρονομιά», για την «μάστιγα». Αρκετά χρόνια, προτού πρωτοφωτιστεί στη σκηνή, το 1991, το ανάλογο εμβληματικό έργο του Τόνι Κούσνερ «Αγγελοι στην Αμερική» (που έγινε το 2003 και τηλεοπτική σειρά με τους Αλ Πατσίνο, Μέριλ Στριπ και Εμα Τόμσον).

Το 1985 της «Κληρονομιάς» του ΜακΝάλι ήταν και η χρονιά που καταγράφτηκε και η άφιξη του AIDS και στην Ελλάδα. Πρώτα στη Θεσσαλονίκη, στο Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ, με μια παρτίδα μολυσμένου αίματος (μη ελεγμένου ακόμη, καθώς δεν υπήρχαν καν τα επιστημονικά μέσα). Αίμα που προοριζόταν για πολυμεταγγιζόμενους – δυστυχώς είχα την ατυχία να καλύψω δημοσιογραφικά αυτή την τραγική στιγμή, ως ρεπόρτερ στο Γραφείο Θεσσαλονίκης της ιστορικής Εφημερίδας «ΤΑ ΝΕΑ».

Λίγο προτού αποκαλυφθεί, τραγικά επίσης, ότι το πρώτο στην πραγματικότητα από τα θύματα του HIV στην Ελλάδα ήταν ο περίφημος σχεδιαστής μόδας Σέρο Αμπραχαμιάν, δραστήριος και πρωτοπόρος στο κατάστημα «DIL» στην συμβολή των οδών Αγίας Σοφίας και Τσιμισκή της Θεσσαλονίκης.

«Και τι κάνουμε τώρα, Γουόλτερ;». «Κάνουμε εκείνο που δεν μπόρεσαν να κάνουν εκείνοι. Ζούμε»…

Η αποδημία, το 1983, του Σέρο Αμπραχαμιάν καταγράφτηκε το 1985 στις πρώτες θέσεις του παγκόσμιου «Δέντρου του επιπολασμού» της επιδημίας του AIDS, που είχε καταρτιστεί από λοιμωξιολόγους, με βάση τον «Ασθενή Μηδέν» (έναν φροντιστή των Νοτιοαφρικανικών Αερογραμμών) και τη διαδοχή των επαφών του. Διαδικασία που απεικόνισε κινηματογραφικά η ταινία του Βόλφγκανγκ Πέτερσεν «Το Ξέσπασμα», το 1995.

Και για την ιστορία, το 1987 θρηνούσε η Αθήνα και τον διάσημο τότε, επίσης σχεδιαστή, Μπίλι Μπο – τον Πειραιώτη Βασίλη Κουρκουμέλη.

Ο Τέρενς ΜακΝάλι ήταν, μέσα από το έργο και τα λόγια του, σαν να μας είχε αφήσει οδηγίες για το πώς να θρηνούμε όσους χάθηκαν σε εκείνη την επιδημία. Αλλά και όσους χάνουμε σήμερα διαρκώς μέσα στην πανδημία. Και, κυρίως, πώς να τους θυμόμαστε και να τους τιμάμε.

Στην «Κληρονομιά» του, που εστιάζει σε μια κοινότητα ομοφυλόφιλων ανδρών, ύστερα από μία πολλαπλή αποδημία ένας από τους ήρωες ρωτάει: «Και τι κάνουμε τώρα, Γουόλτερ;». Και η απάντηση: «Κάνουμε εκείνο που δεν μπόρεσαν να κάνουν εκείνοι. Ζούμε».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News