Οταν μια νόσος εκδηλώνεται για πρώτη φορά, οι υγειονομικές αρχές «βλέπουν» κάποιους απλούς αριθμούς και μπορούν να υπολογίζουν πώς θα συνεχιστεί το ξέσπασμά της. Αυτό σε όρους «επιδημιολογίας» ονομάζεται «βασικός αριθμός αναπαραγωγής» (R0) και δεν είναι κάτι άλλο από τον μέσο αριθμό ατόμων που κάθε ασθενής μολύνει με τον ιό.

Στην περίπτωση του κορονοϊού της Γουχάν, ο αριθμός αυτός σήμερα είναι 3,8. Δηλαδή κάθε άτομο που μολύνεται με τον ιό, μπορεί να κολλήσει –χονδρικά– ακόμη τέσσερις ανθρώπους.

Οσο απλό όμως κι αν ακούγεται, είναι πολύ δύσκολο να το υπολογίσουν σωστά επιστήμονες.

Καμία ακρίβεια

Τίποτα δεν μπορεί να υπολογίσει ο R0. Το μόνο δεδομένο είναι πως όταν είναι μεγαλύτερος από 1, η νόσος πιθανότατα βρίσκεται σε έξαρση και ο ιός μεταδίδεται εύκολα. Οταν είναι μικρότερος από 1, τότε η μετάδοσή της βρίσκεται σε ύφεση.

Ετσι, ο αριθμός R0 παρέχει ζωτικές πληροφορίες σε περίπτωση ξεσπάσματος μιας παγκόσμιας μεταδοτικής ασθένειας, όπως ακριβώς είναι ο κορονοϊός της Γουχάν (2019-nCoV), με τις οποίες οι αρμόδιες αρχές και τα έθνη θα αξιολογήσουν την εξάπλωση της νόσου και θα λάβουν τα αντίστοιχα μέτρα.

Ο κορονοϊός που αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά στις 31 Δεκεμβρίου στη Γουχάν της Κίνας και τώρα ονομάζεται 2019-nCoV, έχει μολύνει περίπου 6.000 άτομα (τόσα είχαν διαγνωστεί έως τις 27 Ιανουαρίου, υπάρχουν και άλλοι που δεν πήγαν σε νοσοκομείο ή δεν εκδήλωσαν συμπτώματα).

Ο ιός, εκτός από την Κίνα, έχει εξαπλωθεί σε ακόμη 15 χώρες, αλλά ο φόβος έχει «χτυπήσει» πολύ περισσότερες και έχει εξαπλωθεί αρκετά ταχύτερα μέσω των κοινωνικών δικτύων, ακόμη και από σοβαρούς επιστήμονες.

Social media και ανακρίβειες

Την προηγούμενη εβδομάδα, τουλάχιστον έξι ομάδες ερευνητών, αλλά και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), δημοσίευσαν τις εκτιμήσεις τους για τον R0 του κορονοϊού.

Ολες οι ομάδες χρησιμοποίησαν διαφορετική μέθοδο για τον προσδιορισμό του, όμως τα αποτελέσματά τους είναι πολύ κοντά, αφού όλοι υπολόγισαν τον R0 μεταξύ 2 με 3, όπως γράφει το The Atlantic.

O ΠΟΥ είχε τα πιο συγκρατημένα αποτελέσματα, που κυμαίνονταν από το 1,4 έως το 2,5, ενώ ομάδα επιστημόνων από την Κίνα είχαν πολύ πιο «βαριές» προβλέψεις, από 3,3 έως 5,5.

Στο μεταξύ, ο μέσος όρος που διαμορφώνεται στο 3,8 χαρακτηρίστηκε από έναν καθηγητή Δημόσιας Υγείας του Χάρβαρντ, σύμφωνα πάντα με το The Atlantic, ως «επικίνδυνα επίπεδα θερμοπυρηνικής πανδημίας». Και με μόλις 2.000 ακόλουθους, το tweet του αναδημοσιεύτηκε από ακόμη 16.000 χρήστες! Η ερμηνεία του, βέβαια, ελέγχεται και υπάρχουν έξι σοβαροί λόγοι.

«Πόσταρε» λάθος

Ο πρώτος λόγος είναι ότι ο R0 του νέου κορονοϊού υπολογίζεται σχεδόν όσο και σε άλλες ασθένειες που δεν μας έχουν πανικοβάλει τόσο. Το SARS, για παράδειγμα, είχε R0 από 2 έως 5, ο HIV που μεταδίδεται όχι με τον αέρα, αλλά με τη σεξουαλική επαφή, έχει επίσης από 2 έως 5 και φυσικά όλοι τους πολύ χαμηλότερο από την ιλαρά, που υπολογίζεται από 12 έως 16!

Ο δεύτερος είναι ότι ο R0 είναι ένας στατιστικός αριθμός και δεν χαρακτηρίζει τη νόσο, κατά πόσο είναι εύκολη ή δύσκολη στην αντιμετώπισή της.

Ο τρίτος είναι ότι πρόκειται για έναν μέσο όρο. Αν υποθέσουμε ότι ο ιός έχει R0 ίσο με 2, τότε κάθε άτομο θα μεταδίδει την ασθένεια σε άλλους δύο. Αυτό με απλά μαθηματικά. Η βιολογία όμως μετρά διαφορετικά τα πράγματα. Μπορεί κάποιος να παραμείνει σπίτι του και να μην τη μεταδώσει σε κανέναν, μπορεί όμως κάποιος άλλος να μπει σε ένα μέσο μαζικής μεταφοράς ενώ βρίσκεται η νόσος σε πλήρη έξαρση και να τη μεταδώσει σε 150 άτομα.

Ο τέταρτος λόγος είναι ότι ο R0 ούτε εύκολα μπορεί να υπολογιστεί ούτε και υπάρχει στάνταρ μέθοδος, γι’ αυτό και το κάθε εργαστήριο βγάζει τα δικά του αποτελέσματα. Και αυτό που δεν μπορεί σίγουρα να υπολογίσει, είναι οι ασθενείς που δεν εκδηλώνουν συμπτώματα, οι οποίοι ευτυχώς στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι πολλαπλάσιοι αυτών που πεθαίνουν.

Ο πέμπτος λόγος είναι ότι η μεταδοτική ιδιότητα του ιού είναι μεταβλητή. Δηλαδή μπορεί εκεί που κολλάει δύσκολα και χρειάζεται μεγάλη ποσότητα βιολογικών υγρών (σάλιο, σπέρμα), στο μέλλον να μεταδίδεται και από τον αέρα. Για τον κορονοϊό της Γουχάν, δεν ξέρουμε τίποτα ακόμα για την εξέλιξή του.

Και ο έκτος λόγος είναι ότι ο R0 δεν είναι «πανάκεια». Είναι μέθοδος δυνητικού υπολογισμού μετάδοσης μιας νόσου.

Οι μέχρι τώρα «θετικές» διαφορές του ιού της Γουχάν με τους δύο προηγούμενους κορονοϊούς (SARS και MERS) είναι ότι υπάρχει πλέον εμπειρία στον χειρισμό τέτοιων καταστάσεων και ότι για πρώτη φορά στην Ιστορία τέθηκαν αρκετά γρήγορα σε καραντίνα οι χώρες αναφοράς του ιού. Οι γνώσεις μας για τον νέο κορονοϊό της Γουχάν παραμένουν ελάχιστες και απλώς προσέχουμε για να έχουμε… υγεία.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News