Το ανθρώπινο σώμα δεν είναι μια σακούλα που περιέχει μέσα συσκευασμένα όργανα. Είναι ένα ζωντανό σύστημα όπου όλα αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Ετσι, όταν παίρνουμε φάρμακα, οι δραστικές ουσίες ή τα παράγωγά τους ταξιδεύουν από «την κορφή μέχρι τα νύχια», επηρεάζοντας ακόμη και τον χαρακτήρα μας. Σε κάποιους ανθρώπους μάλιστα αποδεδειγμένα έχουν αλλάξει ολόκληρη τη ζωή τους, ενώ κάποιους τους έχουν οδηγήσει και στην αυτοκτονία, σύμφωνα με έρευνα του BBC.

Οταν διεξάγονται οι κλινικές δοκιμές ενός φαρμάκου κάποια πράγματα είναι αρκετά ξεκάθαρα, ενώ άλλα πολύ θολά. Δηλαδή μπορεί ένας ασθενής που παίρνει φάρμακο για τη μείωση της χοληστερίνης να εκδηλώσει κατάθλιψη και ακριβώς επειδή παρακολουθείται στενά, οι γιατροί να το αντιληφθούν, να το καταγράψουν και να το αντιμετωπίσουν.

Το BBC αναφέρει το περιστατικό του Ασθενούς Πέντε, ο οποίος είχε ενταχθεί σε ένα πρόγραμμα δοκιμής μίας νέας στατίνης, δηλαδή φαρμάκου για τη χοληστερίνη. Λίγο αφότου ξεκίνησε τη θεραπεία, η σύζυγός του παρατήρησε σοβαρές αλλαγές στον χαρακτήρα του. Ο πράος άνθρωπος είχε μετατραπεί σε ένα εκρηκτικό τύπο, με πολύ θυμό δίχως καμία απολύτως αιτία. Είχε φτάσει σε σημείο να απειλεί μέλη της οικογένειάς του ότι θα τα στείλει στο νοσοκομείο.

Και μία ημέρα του ήρθε η θεία επιφοίτηση. «Νομίζω ότι όλα άρχισαν λίγες ημέρες αφότου εντάχθηκα στην κλινική έρευνα και ξεκίνησα να παίρνω τα φάρμακα», είχε πει στην Μπεατρίς Γκολόμπ, υπεύθυνη της μελέτης από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Σαν Ντιέγκο.

Οι ειδικοί αρνήθηκαν να του σταματήσουν την αγωγή. Ομως αυτός, παρά τα συμβόλαια που είχε υπογράψει, «έκοψε» τα φάρμακα και σε δύο εβδομάδες η προσωπικότητά του ως δια «μαγείας» επανήλθε.

Αλλοι δεν είναι τόσο τυχεροί. Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν καταστρέψει την καριέρα τους, έχουν διαλύσει τον γάμο τους, ενώ σε κάποιους οι παρενέργειες είναι τόσο έντονα παρεμβατικές στον εγκέφαλο, που παραλίγο να δολοφονήσουν τη σύντροφό τους.

Σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις, τα συμπτώματα της αλλοίωσης του χαρακτήρα ξεκινούσαν με τη λήψη της στατίνης και τελείωναν με τη διακοπής της.

Σύμφωνα με την Γκολόμπ, οι περισσότεροι από όσους συμβαίνει αυτό, δεν αναγνωρίζουν τις αλλαγές στη συμπεριφορά τους. Και σε κάποιες περιπτώσεις είναι πολύ αργά… Δύο φορές οι ερευνητές έχουν επικοινωνήσει με τις οικογένειες ανθρώπων που έπαιρναν στατίνες και τους ενημέρωσαν για την αυτοκτονία τους.

«Γνωρίζουμε και αποφεύγουμε τα ψυχεδελικά φάρμακα λόγω επικινδυνότητας και όμως δεν έχουμε πληροφορίες για φάρμακα ευρείας κατανάλωσης. Από το πιο απλό παυσίπονο, την παρακεταμόλη, μέχρι τα αντιισταμινικά για τις αλλεργίες, τις στατίνες, φάρμακα για το άσθμα, αντιυπερτασικά και άλλα, υπάρχουν ολοένα και περισσότερες ενδείξεις ότι μπορούν να αλλοιώσουν το χαρακτήρα και την προσωπικότητά μας. Να μας κάνουν παρορμητικούς, θυμωμένους ή ανήσυχους και επιθετικούς», γράφει το BBC.

Και το κακό είναι ότι η λίστα με τα φάρμακα που ενοχοποιούνται για τέτοιου είδους καταστάσεις περιλαμβάνει τα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα.

Υπάρχουν βέβαια και τα περιστατικά που έχουν κατηγορήσει φάρμακα για πλήθος ανεπιθύμητων ενεργειών, οι οποίες ποτέ δεν αποδείχθηκαν. Το 2011 ένας γάλλος, πατέρας δύο παιδιών, έκανε αγωγή σε φαρμακευτική εταιρεία, επειδή η δραστική ουσία που έπαιρνε για τη νόσο του Πάρκινσον, τον έκανε τζογαδόρο, ομόφυλο και εθισμένο στο σεξ και επίσης ότι του προκάλεσε επιθετική συμπεριφορά που τον οδήγησε σε βιασμό.

Το 2015, σε άνδρα που έπαιρνε χάπι για το αδυνάτισμα ξαφνικά άρχισαν να αρέσουν τα νεαρά κορίτσια και κατηγόρησε το φάρμακο ότι του επηρέασε τον εγκέφαλο και δεν μπορούσε να ελέγξει τις παρορμήσεις του.

Πώς όμως αυτές οι φαρμακευτικές αγωγές επηρεάζουν τον εγκέφαλο και μήπως θα έπρεπε να έχουν επισημάνσεις στις οδηγίες χρήσης;

Χαμηλή χοληστερίνη και κοινωνική απομόνωση

Η Γκολόμπ είχε παρατηρήσει μία περίεργη σύνδεση στον τρόπο θανάτου ατόμων που έπαιρναν στατίνες, καθώς όσοι είχαν αρκετά χαμηλή χοληστερίνη, είχαν συνήθως και βίαιο θάνατο τα τελευταία 20 χρόνια. Ακολούθως, έκανε έρευνα στη βιβλιογραφία και ανακάλυψε ότι πιθηκοειδή που συμμετείχαν σε πειράματα και έκαναν δίαιτα χαμηλής χοληστερίνης γίνονταν πιο επιθετικά.

Και για όλο αυτό υπήρχε και εξήγηση. Μειώνοντας τα επίπεδα χοληστερίνης στα ζώα, άλλαζε και η σερετονίνη, η ουσία του εγκεφάλου που ρυθμίζει τη διάθεση και την κοινωνική συμπεριφορά όχι μόνο στα ζώα αλλά και στους ανθρώπους.

Εκτοτε, έγιναν πολλές μελέτες για να βρεθεί η σχέση μεταξύ της στατίνης και της ευερεθιστότητας. Τα πρώτα αποτελέσματα είχαν δείξει ότι το φάρμακο κάνει πιο επιθετικές τις γυναίκες γόνιμης ηλικίας, όχι όμως τους άνδρες.

Σε πιο εκτεταμένη μελέτη που έγινε σε 250.000 άτομα στη Σουηδία, φάνηκε ότι ειδικά κατά την έναρξη της αγωγής με στατίνες, οι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να συλληφθούν για διάπραξη βίαιων εγκλημάτων.

Ωστόσο, όλες οι έρευνες που αφορούν ανεπιθύμητες δράσεις ή ασφάλεια των φαρμάκων, αφορούν τον μεταβολισμό του από το ήπαρ, τους μύες και άλλα λειτουργικά όργανα, όχι όμως το εγκέφαλο, τη συμπεριφορά και τις αλλαγές στο συναίσθημα και τη διάθεση, όπως παρατήρησε η Γκολόμπ.

Το ίδιο ακριβώς είχε προσέξει και ο Ντόμινικ Μισκόβσκι, νευρολόγος, εξειδικευμένος σε θέματα χρόνιου πόνου από το Πανεπιστήμιο του Οχάιο. «Υπάρχει ένα μεγάλο κενό όσον αφορά στη δράση των φαρμάκων στην προσωπικότητα και τη συμπεριφορά», λέει στο BBC.

Παυσίπονο και κοινωνική φοβία

Ο ίδιος αποκάλυψε μία σοβαρή παρενέργεια του πιο συχνά χρησιμοποιούμενου αναλγητικού, της παρακεταμόλης. Το φάρμακο μειώνει τον πόνο δρώντας στον νησιωτικό φλοιό του εγκεφάλου, ο οποίος όμως ρυθμίζει και τα συναισθήματα. Και τελικά η παρακεταμόλη μπορεί να μας κάνει να νιώσουμε καλύτερα μετά από έναν χωρισμό ή μία απόρριψη.

Ωστόσο, μετά από έρευνες που έκανε, ανακάλυψε ότι η παρακεταμόλη μειώνει και την ικανότητά μας να συμπάσχουμε για κάποιον συνάνθρωπό μας. Κάτι που σημαίνει ότι στις ΗΠΑ που καταναλώνουν κατά μέσο όρο 298 δισκία παρακεταμόλης το άτομο τον χρόνο, ενδέχεται να επηρεάζει και διαμορφώνει τις κοινωνικές σχέσεις εκατομμυρίων ανθρώπων καθημερινά.

Και όπως σπεύδουν να εξηγήσουν οι ειδικοί, το να συμπάσχει κάποιος δεν έχει να κάνει απλώς με τη βοήθεια που προσφέρουμε όταν χρειάζεται κάτι συναισθηματικό ή οικονομικό, αλλά με τη σταθερότητα και τη ρομαντικότητα των ερωτικών μας σχέσεων, με την υπομονή απέναντι στα παιδιά, τους φιλικούς δεσμούς και άλλα.

Βέβαια, αυτό που υποστηρίζουν οι ειδικοί, είναι ότι η παρακεταμόλη μας επηρεάζει για λίγες ώρες, άρα δεν μπορεί να βλάψει μακροπρόθεσμα το συναίσθημά μας. Ωστόσο, θα πρέπει να το γνωρίζουμε ότι συμβαίνει, να είμαστε ενήμεροι και να μπορούμε να το διαχειριστούμε.

Και δεν είναι μόνο σημαντικό να μελετηθούν όλα αυτά για λόγους που μπορεί να μειώσουν τις ενδείξεις τους και να περιοριστεί η χρήση τους, αλλά επειδή μπορεί να έχουν «κρυμμένες» ιδιότητες που είναι σημαντικές και ακόμη δεν τις έχουμε ανακαλύψει.

Επισημαίνουν επίσης, ότι ακόμη πιο σημαντικό είναι να μελετηθούν σε αυτό το πλαίσιο τα φάρμακα που έχουν απευθείας δράση στον εγκέφαλο, όπως για παράδειγμα τα αντικαταθλιπτικά. Και δυστυχώς, υπάρχουν και ουσίες που έχουν δράση στον εγκέφαλο όπως είναι το αλκοόλ, το τσιγάρο και άλλες, που δεν έχει σκεφτεί κανείς ότι πρέπει να μπουν στο επιστημονικό μικροσκόπιο.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News