«Το ότι είμαστε ζωντανοί στην πωρωμένη με την τεχνολογία δεκαετία του 2020 σημαίνει ότι συγκαταλεγόμαστε μεταξύ των πιο τυχερών ανθρώπων που έχουν υπάρξει ποτέ». Βάζοντας στο στόχαστρο του τους αποκαλούμενους τεχνο-πεσιμιστές, ο Economist συμπαρατάσσεται με τους ιδεολόγους της προόδου και της τεχνολογίας, προσφέροντας στους αναγνώστες του ανά τον κόσμο μια ισχυρή δόση αισιοδοξίας ενόψει της νέας δεκαετίας.

Ανά τον πλανήτη επικρατεί κλίμα απογοήτευσης και πεσιμισμού, αναγνωρίζουν οι συντάκτες του λονδρέζικου περιοδικού. Παραδόξως η τεχνολογία δεν αποτελεί πλέον πηγή αισιοδοξίας. Γιατί επικρατεί η εντύπωση πως οι τεχνολογίες που κυριάρχησαν κατά τη δεκαετία που ολοκληρώνεται επιδείνωσαν την κατάσταση. «Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης υπετίθετο πως θα ένωναν τους ανθρώπους. Κατά την Αραβική Ανοιξη επαινέθηκαν για την απελευθερωτική τους δύναμη. Σήμερα είναι περισσότερο γνωστά για την παραβίαση της ιδιωτικότητας, την άσκηση προπαγάνδας και την υπονόμευση της δημοκρατίας».

Οι υπηρεσίες της Amazon και της Uber μπορεί να είναι βολικές για εκατομμύρια ανθρώπους αλλά το ηλεκτρονικό εμπόριο, οι μισθώσεις ιδιωτικής χρήσης αυτοκινήτων (ride-hailing) και η αποκαλούμενη οικονομία κατά παραγγελία (gig economy) κατηγορούνται για την εκμετάλλευση χιλιάδων εργαζομένων και τη διεύρυνση των ανισοτήτων. Την ίδια ώρα οι γονείς ανησυχούν ότι τα έξυπνα κινητά έχουν μετατρέψει τα παιδιά τους σε ζόμπι εξαρτημένα από μια οθόνη.

Οσον αφορά τις τεχνολογίες που αναμένεται πως θα κυριαρχήσουν κατά την επόμενη δεκαετία, πολλοί είναι εκείνοι που προειδοποιούν πως η τεχνητή νοημοσύνη θα συμβάλει στη διάδοση και την εδραίωση νέων προκαταλήψεων, θα καταστρέψει θέσεις εργασίας και θα αναδείξει αυταρχικούς ηγέτες. Το 5G βρίσκεται στον πυρήνα του σινοαμερικανικού εμπορικού πολέμου. Τα αυτόνομα αυτοκίνητα σκοτώνουν ανθρώπους. Κατά συνέπεια ο κόσμος εμπιστεύεται πλέον λιγότερο της εταιρείες του Διαδικτύου παρά τις τράπεζες. «Την ώρα που οι τράπεζες προσπαθούν να επαναπροσδιοριστούν ως τεχνολογικές εταιρείες, οι γίγαντες του Διαδικτύου κατέληξαν να είναι οι νέες τράπεζες. Ακόμα και οι εργαζόμενοί τους εξεγείρονται».

Το κύριο επιχείρημα του Economist υπέρ της προόδου και της τεχνολογίας, εδράζεται στο γεγονός πως η εν λόγω παγκόσμια απαισιοδοξία δεν είναι πρωτόγνωρη. Οι βρετανοί δημοσιογράφοι επικαλούνται ένα άρθρο των New York Times στο οποίο γίνεται λόγος για «μια διάθεση πεσιμισμού» η οποία έχει απωθήσει «την ιδέα της αναπόφευκτης προόδου που αναδείχθηκε κατά τις επιστημονικές και βιομηχανικές επαναστάσεις». Μόνο που το άρθρο αυτό γράφτηκε το 1979, όταν πολλοί πίστευαν πως οι κοινωνίες δεν θα κατάφερναν να ελέγξουν τις ξέφρενες δυνάμεις της τεχνολογίας.

Εκείνη την περίοδο ο κόσμος ανησυχούσε για τον υπερπληθυσμό της Γης, για την καταστροφή του περιβάλλοντος και για το ενδεχόμενο ενός πυρηνικού πολέμου. Κατά τη δεκαετία του 1920 οι άνθρωποι άρχισαν ξαφνικά να φοβούνται τα αυτοκίνητα, τα οποία νωρίτερα είχαν επαινεθεί ως απάντηση στα ιππήλατα οχήματα. Και τον 19ο αιώνα οι Λουδίτες και οι σοσιαλιστές έβαλλαν κατά της Βιομηχανικής Επανάστασης, ανησυχώντας για την περιθωριοποίηση των εξειδικευμένων τεχνιτών, τη λεηλάτηση της υπαίθρου και τη δυστυχία όλων όσοι εργάζονταν κάτω από άθλιες συνθήκες στα εργοστάσια.

Σήμερα οι άνθρωποι κατηγορούν τα έξυπνα κινητά και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο τεχνο-πεσιμισμός, ωστόσο, μπορεί να ανατραπεί μέσω της ίδιας της τεχνολογίας. Ολοι όσοι ανησυχούν για το χρόνο που περνάνε τα παιδιά τους αλλά και οι ίδιοι μπροστά από τις οθόνες των έξυπνων συσκευών τους, δεν θα πρέπει να ξεχνούν τις εξαιρετικές δυνατότητες επικοινωνίας, πληροφόρησης, ενημέρωσης και ψυχαγωγίας που τους προσφέρουν οι ίδιες συσκευές.

Εστιάζοντας κυρίως στα αρνητικά χαρακτηριστικά των νέων τεχνολογιών υπάρχει ο κίνδυνος να πέσουμε στην αποκαλούμενη «παγίδα της τεχνολογίας», προειδοποιεί ο Economist, επικαλούμενος τις θεωρίες του καθηγητή του πανεπιστημίου της Οξφόρδης Καρλ Μπένεντικτ Φράι. Ανησυχώντας, για παράδειγμα, ότι τα ρομπότ θα πάρουν τις δουλειές των ανθρώπων, οι πολιτικοί ενδέχεται να προβούν στη φορολόγησή τους, ούτως ώστε να αποθαρρύνουν τη χρήση τους. Μακροπρόθεσμα, ωστόσο, οι χώρες που επιθυμούν να διατηρήσουν το υψηλό βιοτικό τους επίπεδο θα χρειάζονται όχι λιγότερα αλλά περισσότερα ρομπότ λόγω της αναπόφευκτης μείωσης του εργατικού δυναμικού.

Σημαντικό είναι επίσης να θυμόμαστε – ώστε να αισιοδοξούμε – πως τα όποια προβλήματα της τεχνολογίας πολύ συχνά επιλύονται με περισσότερη τεχνολογία. Οι αερόσακοι , για παράδειγμα, και λοιπές βελτιώσεις ασφαλείας στα αυτοκίνητα, είχαν ως αποτέλεσμα οι θάνατοι στις ΗΠΑ από τροχαία ανά δισεκατομμύριο μίλια να μειωθούν σε μόλις 12 από 240 τη δεκαετία του 1920. Η τεχνητή νοημοσύνη αξιοποιείται για την εξάλειψη του εξτρεμισμού από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ενώ δύσκολα μπορεί να φανταστεί κανείς πώς θα μπορούσε η παγκόσμια κοινότητα να αντιμετωπίσει την κλιματική κρίση δίχως την αρωγή της τεχνολογίας.

«Η τεχνολογία δεν αυτενεργεί. Τον κόσμο καθορίζουν οι επιλογές των ανθρώπων όσον αφορά τη χρήση της», υπογραμμίζουν οι συντάκτες του άρθρου, υπενθυμίζοντας πως «το Διαδίκτυο ανοίγει τους ορίζοντες, αλλά είναι και ο τόπος όπου διαδίδονται βίντεο με αποκεφαλισμούς ανθρώπους. Η βιοτεχνολογίες μπορούν να αυξήσουν τις αποδόσεις των καλλιεργειών και να θεραπεύσουν ασθένειες αλλά μπορούν επίσης να οδηγήσουν στη δημιουργία φονικών όπλων».

Αυτό σημαίνει ότι τόσο η επιστημονική κοινότητα όσο και οι κυβερνώντες αλλά και η κοινωνία των πολιτών θα πρέπει να είναι διαρκώς σε εγρήγορση και επιφυλακή κατά την υιοθέτηση σημαντικών νέων τεχνολογιών, με στόχο την υιοθέτηση πολιτικών και τη θέσπιση κανόνων που περιορίζουν την όποια εν δυνάμει αρνητική τους δράση. Ο «υγιής σκεπτικισμός» είναι όχι μόνον επιθυμητός αλλά και απαραίτητος. Θα πρέπει, ωστόσο, να εκφράζεται όχι μόνον από τους ειδικούς αλλά στο πλαίσιο ενός ευρύτερου διαλόγου. Σύμφωνα με τον Economist οι απαισιόδοξοι ενδέχεται να ανησυχούν όχι τόσο για την τεχνολογία αυτή καθαυτή αλλά για το κατά πόσο είναι ικανές οι σύγχρονες κοινωνίες να διεξάγουν αυτόν τον διάλογο.

«Υπό αυτήν την έννοια ο τεχνο-πεσιμισμός αποτελεί σύμπτωμα ενός πολιτικού πεσιμισμού». Ομως το ότι συζητάμε για το μέλλον με απαισιόδοξη διάθεση, είναι καλύτερο από το να μην συζητούσαμε καθόλου. Και η Ιστορία είναι με το μέρος όλων όσοι αισιοδοξούν. Η πρόοδος της τεχνολογίας από τη Βιομηχανική Επανάσταση έως και τις ημέρες μας συνέβαλε στη αντιμετώπιση καταστάσεων που βασάνιζαν από την αρχαιότητα την ανθρωπότητα, όπως η παιδική θνησιμότητα και οι λιμοί.

Αποτελεί γεγονός πως ο πλανήτης υπερθερμαίνεται και τα μικρόβια αντιστέκονται στα αντιβιοτικά. Αλλά η λύση σε αυτά τα προβλήματα και σε πολλά άλλα υπαρκτά και μελλοντικά προϋποθέτει την περαιτέρω πρόοδο της τεχνολογίας. Για αυτό είμαστε τυχεροί και πρέπει να αισιοδοξούμε, δεδομένου ότι η επόμενη δεκαετία προβλέπεται πως θα είναι ακόμη περισσότερο τεχνολογική από αυτήν που ολοκληρώνεται.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News