Το 2020 συμπληρώνονται 250 χρόνια από τη γέννηση του Λούντβιχ βαν Μπετόβεν γι αυτό και αφιερώθηκε στον μεγάλο μουσουργό. Οι εορταστικές εκδηλώσεις ξεκίνησαν στις 16 Δεκεμβρίου στη γενέτειρά του Βόννη, με συναυλία έργων του στην όπερα της πόλης και θα συνεχιστούν με πολλές εκδηλώσεις με εκτελέσεις έργων του, εκθέσεις σχετικά με τη ζωή του, τη μουσική και την εποχή του και πολλές σχετικές προβολές από την Deutsche Welle.

Μάλιστα σε σχέση με την 6η συμφωνία του Μπετόβεν, την αποκαλούμενη «Ποιμενική» (Pastorale) στην οποία ο συνθέτης εκφράζει τη σχέση του αναδυόμενου ρομαντισμού με τη φύση και τις διάφορες όψεις της, οργανώθηκε το Beethoven Pastoral Project από την Οργανωτική Επιτροπή του Έτους Μπετόβεν, τη Γραμματεία του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή και το περιβαλλοντικό δίτυο Earth Day.

Σε αυτήν την εκδήλωση οι διοργανωτές καλούν όσους καλλιτέχνες (από οποιονδήποτε καλλιτεχνικό χώρο) να ανεβάσουν έργα τέχνης εμπνευσμένα από την «Ποιμενική» συνδέοντας έτσι την πρόσληψη της φύσης στο έργο του Μπετόβεν με τα σημερινά κρίσιμα περιβαλλοντικά ζητήματα. (Ανάρτηση των έργων έως τα μέσα Απριλίου στην ιστοσελίδα pastoralproject.org, τα οποία θα δημοσιευθούν μεταξύ της Ημέρας της Γης (Earth Day) (22/4/2020) και της Παγκόσμιας Ημέρας Περιβάλλοντος του ΟΗΕ (5/6/2020).

Αναγγέλλοντας το Ετος Μπετόβεν το Spiegel έγραφε στο εξώφυλλό του (με μία παραλλαγμένη ζωγραφιά ενός χαμογελαστού Μπετόβεν – προφανώς για το έτος το αφιερωμένο σ’ αυτόν, καθώς ο συνθέτης ήταν το ακριβώς αντίθετο) πως ένας πόπσταρ γίνεται 250 (ετών). Γιατί όμως πόπσταρ ο Μπετόβεν;

Στον χώρο της «κλασικής μουσικής» (αν και στην ιστορία της μουσικής ο όρος «κλασική»περίοδος αναφέρεται στην εποχή πριν από τον Μότσαρτ) ο Μπετόβεν αποτελεί το απόλυτο πρότυπο συνθέτη με τις 9 συμφωνίες του, τις 32 σονάτες του για πιάνο, τα 5 κοντσέρτα για πιάνο και ορχήστρα, τα κουαρτέτα εγχόρδων του, το κοντσέρτο για βιολί, τις σονάτες για βιολί και πιάνο, τη Missa Solemnis, την όπερα Φιντέλιο και τόσα άλλα έργα. Τα έργα του παίζονται συνεχώς, η Ωδή της Χαράς (από την 9η συμφωνία του σε ποίηση του Φρίντριχ Σίλερ) αποτελεί ύμνο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και βρίσκεται δισεκατομμύρια χιλιόμετρα από τη Γη, καθώς ένα μέρος της 5ης συμφωνίας ταξιδεύει από το 1977 με το Voyager 2. Ακόμα και η διάρκεια των CD καθορίστηκε σε 74 λεπτά, επειδή ο τότε αντιπρόεδρος της Sony Norio Ohga ήθελε να μπορεί να βρίσκεται η 9η συμφωνία εξ ολοκλήρου σε ένα CD.

Η συμβολή του στη μουσική σύνθεση ήταν τεράστια, καθώς άνοιγε συνεχώς νέους δρόμους και τα έργα του χαρακτηρίζονται από ιδιαίτερη δύναμη, σηματοδοτώντας μια νέα εποχή. Παράλληλα μπορούσε να παίρνει πολύ απλά μουσικά θέματα (όπως η περίφημη αρχή της 5ης συμφωνίας) και να τα αναπτύσσει εντυπωσιακά. Έτσι, και παρά την ακραία πρωτοτυπία πολλών έργων του, για τα δεδομένα της εποχής του, ο Μπετόβεν γνώρισε μεγάλη δημοτικότητα και αναγνωριζόταν εν ζωή ως μουσική μεγαλοφυία.

Μάλιστα, κατάφερε σε μεγάλο βαθμό να αποσπαστεί από την ανάγκη να έχει πάτρωνες (πλουσίους ευγενείς), όπως συνέβαινε με τους συνθέτες, τους ζωγράφους και τους γλύπτες μέχρι τότε, πουλώντας τα έργα του σε παρτιτούρες, πέρα από τις συναυλίες του, ανοίγοντας κι εδώ το δρόμο για τη δημιουργία του μοντέρνου καλλιτέχνη, που μπορούσε να ζει από το έργο του (μέσω της αγοράς).

Αυτό του εξασφάλιζε επίσης σημαντική καλλιτεχνική ελευθερία, παράλληλα με την πίστη του στις πολιτικές ελευθερίες σε μια εποχή απόλυτης μοναρχίας, που είχε αρχίσει να τραντάζεται από τη γαλλική επανάσταση και αργότερα από τα αιτήματα του πολιτικού φιλελευθερισμού, θέσεις που ανέδειξε στην όπερά του, Φιντέλιο. Άλλωστε και την 3η συμφωνία του, αρχικά την είχε αφιερώσει στον Ναπολέοντα, όταν όμως αυτός στέφθηκε αυτοκράτορας, ακύρωσε την αφιέρωση και την ονόμασε ηρωική. Αυτή είναι λοιπόν η θαυμαστή μοναδικότητα του Μπετόβεν, καθώς δημιουργώντας ως καλλιτέχνης –άτομο, εξέφρασε με τον έργο του μια ολόκληρη εποχή.

Και όχι μόνο.

Στον 20ο αιώνα το έργο του συνέχισε να κυριαρχεί στις συναυλίες, όσο και στις ηχογραφήσεις, αποτελώντας ένα είδος παγκόσμιας σταθεράς (καθώς η ευρωπαϊκή μουσική πέρασε και στην Άπω Ανατολή), ενώ επηρέασε και την ποπ και ροκ κουλτούρα Έτσι, θα συναντήσουμε την προσωπογραφία του και σε μία περίφημη σειρά πόστερ του Αντι Γουόρχολ, ενώ σε διάφορα κομμάτια ροκ ακούγονται περάσματα από έργα του (έχω ενδεικτικά υπόψη μου έναν δίσκο γερμανικού Krautrock, τους Birth Control, όπου μέσα σε ένα κομμάτι το σόλο του πιάνου περνάει σε ένα μέρος μιας σονάτας του Μπετόβεν) και το art rock συγκρότημα Renaissance όπου παίζεται σχεδόν ολόκληρη σονάτα).

Και προβάλλει το ερώτημα: θα συνεχίσει να κυριαρχεί και στην εποχή μας; Γιατί (κι εδώ εκφράζω μια σκέψη –υπόθεση που σκέφτομαι πολλές φορές με διάφορες αιτίες) δύο σημαντικά χαρακτηριστικά της μουσικής του Μπετόβεν φαίνονται αντίθετα προς κάποιες σύγχρονες τάσεις: η ανάπτυξη των μουσικών θεμάτων, όπως και αυτή καθεαυτή η έννοια της συμφωνίας. Γιατί η ανάπτυξη αντιστοιχεί σε σοβαρή λογική ανάλυση η οποία υποχωρεί σε πολλά κοινωνικά πεδία, λόγω της κυριαρχίας της εικόνας και του αποσπασματικού λόγου, και έχει εξαφανιστεί πλήρως σε όλα τα είδη της ποπ μουσικής παραγωγής (ενώ ήταν χαρακτηριστικά παρούσα σε πάρα πολλά καλά ροκ και τζαζ κομμάτια). Παράλληλα, οι συμφωνίες εκφράζουν έναν συνδυασμό έλλογης κοινωνικής οργάνωσης που δρα αρμονικά για την επίτευξη ενός υψηλού και ωραίου στόχου, που φαντάζει ως χαμένο ιδανικό κρίνοντας από τα πολιτικά πράγματα στην εποχή μας.

Μια συγκινητική στιγμή της ζωής του Μπετόβεν, λίγο πριν από το τέλος, ήταν όταν, έχοντας μόλις τελειώσει την διεύθυνση της 9ης συμφωνίας (στην πρώτη της εκτέλεση) εντελώς κουφός, δεν μπορούσε να ακούσει τις επευφημίες του κοινού, έχοντας την πλάτη του σε αυτό, και τον έστρεψαν προς το κοινό οι μουσικοί της ορχήστρας για να δει το ενθουσιασμένο πλήθος. Αυτό δεν κάνουν άραγε και σήμερα οι μουσικοί που παίζουν τα έργα του; Στρέφουν τον Μπετόβεν στον κόσμο όχι για να τον δει εκείνος, αλλά για να γνωρίσει ο κόσμος τη μουσική του, ο κόσμος που φοβάμαι ότι σταδιακά κουφαίνεται απέναντι στην υψηλή τέχνη (με όση ασάφεια περιέχει ο όρος). E, λοιπόν, το Ετος Μπετόβεν είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία και καλωσήρθε.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News