Είναι γρίφος για δυνατούς λύτες. Τι σχέση έχει ο Μοδεστίνος, που έζησε τον 3ο μ. Χ. αιώνα, με την Τήλο και τον πρώτο πολιτικό γάμο που τελέστηκε στο δημαρχείο του μικρού αυτού νησιού, πριν από εννέα χρόνια, μεταξύ ομοφύλων; Aρρηκτη και ζέουσα. Διότι τα ελληνικά δικαστήρια, με κορυφαίο τον Aρειο Πάγο, έκριναν άκυρο και παντελώς ανυπόστατο τον γάμο μεταξύ δυο ανδρών (σσ: το άλλο ζευγάρι, των γυναικών, έχει αποβιώσει), επικαλούμενα μεταξύ άλλων τον ρωμαίο νομοδιδάσκαλο, και τον ορισμό που είχε δώσει ως προς το τι εστί γάμος…

Το ζήτημα αποκτά μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς η υπόθεση δεν σταματά εδώ και η Τήλος πάει Στρασβούργο· το ζευγάρι των ομοφύλων, δηλαδή, προσφεύγει στις αρχές του 2018 στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΑΔ). Η απόφαση του Αρείου Πάγου είναι αμετάκλητη, τα ένδικα μέσα στην Ελλάδα έχουν εξαντληθεί, ως εκ τούτου η καυτή πατάτα περιέρχεται στα χέρια δικαστών οι οποίοι στο παρελθόν έχουν επιδείξει ευρύτητα πνεύματος, προοδευτικότητα, προσαρμοστικότητα στη νέα πολύπλοκη πραγματικότητα των ανθρωπίνων σχέσεων. Ίδωμεν …

Τα πράγματα ήταν βεβαίως δύσκολα εξαρχής – ακόμη και για τον Aρειο Πάγο. Στον ελληνικό Αστικό Κώδικα, σε ό,τι αφορά τον πολιτικό γάμο, γίνεται ρητή αναφορά σε «μελλόνυμφους» χωρίς περαιτέρω επεξηγήσεις. Ποια είναι όμως η ταυτότητα αυτών των μελλονύμφων; Μπορούν να είναι άτομα του ιδίου φύλου; Οι ανώτατοι δικαστές ομολογούν στην απόφασή τους ότι η απάντηση δεν βρίσκεται στα κιτάπια του Κώδικα, και μην την ψάχνετε: «η ομοφυλοφιλία είχε τότε πολύ πιο περιορισμένη διάσταση και το ενδεχόμενο γάμου μεταξύ ομοφύλων δεν είχε απασχολήσει τους συντάκτες του, ως αυτονόητα ανύπαρκτο», τονίζουν.

Κι αφού απάντηση ρητή και κατηγορηματική δεν υπάρχει, μπορεί τουλάχιστον να υπάρξει ερμηνεία του Αστικού Κώδικα, από σύγχρονους αλλά και παλαιότερους συγγραφείς, αφετηρία της οποίας είναι ο Μοδεστίνος και ο ορισμός του για τον γάμο_ τον οποίο παρεμπιπτόντως ενέκρινε πλήρως η χριστιανική Εκκλησία παρότι ο ίδιος δεν ήταν χριστιανός: «Γάμος εστί ένωσις ανδρός και γυναικός και συγκλήρωσις του βίου παντός, θείου τε και ανθρωπίνου δικαίου κοινωνία».

«Ο Μοδεστίνος στον ορισμό του γάμου περιλαμβάνει τη συμβίωση μέχρι τον θάνατο και τη συμμετοχή θεοκρατικών αντιλήψεων, αποκλείοντας το διαζύγιο, κάτι που πλέον είναι ανεδαφικό και παράλογο», τονίζει στο Protagon ο δικηγόρος Βασίλης Χειρδάρης, ο οποίος εκπροσωπεί το ομόφυλο ζευγάρι. «Η απόφαση αγνοεί τις κοινωνικές, ιστορικές, νομολογιακές  και νομοθετικές εξελίξεις για τον γάμο των ομοφύλων και τις διεργασίες που γίνονται σε παγκόσμιο πια επίπεδο καθώς και τη σύγχρονη πραγματικότητα και στηρίζεται ερμηνευτικά στον Μοδεστίνο του 3ου μ.Χ. αιώνα, ο οποίος έδωσε ένα ορισμό για τον γάμο που έχει ξεπεραστεί από την πραγματικότητα εδώ και πολλά χρόνια».

Ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα

Ο Άρειος Πάγος δεν εξέδωσε πάντως μια μονοσήμαντη απόφαση. Το σκεπτικό της  έχει αποχρώσεις, χαρακτηρίζεται από παραδοχές που απηχούν προβληματισμό και σκέψη.  Ξεκαθαρίζει μεν ότι υπό το υπάρχον καθεστώς στην Ελλάδα, δεν νοείται πολιτικός γάμος, αναγνωρίζει δε ότι «(…) είναι έτερο το ζήτημα αν υφίσταται ανάγκη σχετικής νομοθετικής ρυθμίσεως, όπως έχουν ήδη πράξει αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, γεγονός για το οποίο αναπτύσσεται κατά τα τελευταία έτη και στη χώρα μας ευρεία επιστημονική και κοινωνική συζήτηση για το θέμα αυτό».

Aλλως ειπείν: ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα.

Oπως επίσης αναγνωρίζει ότι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο στο Στρασβούργο με τη νομολογία του κρίνει και τάσσεται υπέρ της διευρύνσεως της έννοιας της οικογένειας,  και μεταξύ ομοφύλων, πλην όμως δεν έχει αποφανθεί για τον τρόπο με τον οποίο θα πραγματωθεί αυτή η διεύρυνση, με ποιο νομικό μόρφωμα δηλαδή.

Είναι προφανές ότι κάτι τέτοιο θα λειτουργούσε ως μπούσουλας, λύνοντας και τα χέρια των δικαστών.

Τη λύση, εξάλλου, ακόμη και στις χώρες όπου έχει θεσπιστεί ο γάμος μεταξύ ομοφύλων (Βέλγιο, Ολλανδία, Δανία, Σουηδία, Ισπανία), δεν την έδωσε η Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, την έδωσε ο εθνικός νομοθέτης. Αυτός που κάνει και σε πολλές άλλες περιπτώσεις «κουμάντο», μεταβολίζοντας την πολιτική βούληση της εκάστοτε κυβέρνησης, αφουγκραζόμενος τις ανάγκες της κοινωνίας.

Ο Βασίλης Χειρδάρης εκτιμά ότι «ο Άρειος Πάγος «γαντζώνεται» στις παραδοσιακές δομές της κοινωνίας, ταυτίζει  την οικογένεια με το γάμο και τη συγγένεια. Πλέον όμως, αυτή η ταύτιση έχει ξεπεραστεί από όλη τη σύγχρονη νομολογία, που έχει καταστεί πάγια και σταθερή. Η οικογένεια πλέον αποτελεί εδώ και χρόνια αυτόνομη έννοια, δεν χρειάζεται νομική αναγνώριση και περιλαμβάνει τα άγαμα ζευγάρια ετερόφυλα και ομόφυλα και, τα παιδιά εκτός γάμου στη σχέση με τον πατέρα, τα υιοθετημένα παιδιά και τους θετούς γονείς, τις de facto σχέσεις, όπως οι ερωτικές και μη σχέσεις  που διαθέτουν διάρκεια, συγκατοίκηση, κοινή οικονομία, τις σχέσεις παππούδων και γιαγιάδων με εγγόνια, τις σχέσεις θείων με ανίψια κ.α. Με δυο λόγια ο Άρειος Πάγος εξοβελίζει από την έννοια της οικογένειας  όσους δεν είναι παντρεμένοι και δεν έχουν συγγένεια, νομολογιακή θέση που δεν συμβαδίζει με τον σύγχρονο ευρωπαϊκό νομικό πολιτισμό και μας πηγαίνει πολλά χρόνια πίσω. Το Δικαστήριο του Στρασβούργου επέκτεινε μάλιστα την έννοια της οικογένειας περιλαμβάνοντας σ΄ αυτήν και σχέσεις που δεν διαθέτουν το χαρακτηριστικό της συγκατοίκησης, καθώς και αυτές που δεν είναι σύμφωνες με την εθνική νομοθεσία» 

Στην απόφασή του, το ανώτατο δικαστήριο ουσιαστικά παραπέμπει τους ενδιαφερόμενους στο σύμφωνο συμβίωσης, που προβλέπει σύναψη του μεταξύ ομοφύλων. Ο γάμος όμως φαίνεται ότι  αποτελεί κορυφή απάτητη…

Ο κ. Χειρδάρης αναφέρεται στην «ιστορική» απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ του 2014 που χορήγησε το δικαίωμα γάμου στους ομόφυλους _παρότι μάλιστα δεν υπήρχε σχετική νομοθετική ρύθμιση. «Καμία ένωση, αναφέρει χαρακτηριστικά η απόφαση, «δεν είναι πιο βαθιά από το γάμο, γιατί ενσωματώνει τα υψηλότερα ιδεώδη της αγάπης, της πίστης, της αφοσίωσης, της θυσίας και της οικογένειας».  Οι ομόφυλοι που ζητούν να παντρευτούν «σέβονται το θεσμό του γάμου, και μάλιστα τόσο βαθιά ώστε να επιδιώξουν να το εκπληρώσουν για τον εαυτό τους για να αυτό-ολοκληρωθούν. Η ελπίδα τους είναι να μη καταδικαστούν να ζουν μια ζωή στη μοναξιά, αποκλεισμένοι από έναν από τους παλαιότερους θεσμούς. Ζητούν ίση αξιοπρέπεια στα μάτια του νόμου».

Δεν χωρεί αμφιβολία ότι η ελληνική πραγματικότητα αντιμετωπίζει με αμηχανία ένα πρωτόγνωρο, γι’ αυτήν, αίτημα. Χωρίς νομικά εργαλεία γίνεται ακόμη πιο δύσκολη η αναμέτρηση μαζί του. Κάποιοι εικάζουν ότι σε δυο – τρία χρόνια, οπότε και θα εκδοθεί η  απόφαση του Δικαστηρίου του Στρασβούργου, ίσως τα πράγματα να είναι διαφορετικά, πιο ώριμα, για να υποδεχθούν μεγάλες αλλαγές. Ουτοπία; Κοινωνική ανάγκη; Απλή ανθρώπινη επιθυμία; Ίσως η απάντηση να βρίσκεται σε ένα νομικό κείμενο, την αίτηση αναιρέσεως ενώπιον του Αρείου Πάγου, υπογεγραμμένο από τους ανθρώπους που βρίσκονται πίσω από αυτή την ιστορία: «Είμαστε έλληνες άνδρες, και φυσικά πρόσωπα του ίδιου φύλου. Αποφασίσαμε μετά από μια μακροχρόνια, σοβαρή, μόνιμη και σταθερή σχέση που στηρίζετο στον σεβασμό, στην αγάπη, στο συναίσθημα, και αφού δοκιμάσαμε τις προσωπικές μας σχέσεις στον χρόνο διαμένοντας επί αρκετά χρόνια στο ίδιο σπίτι, και διαθέτοντας κοινά οικονομικά και δημιουργώντας κοινούς στόχους για το μέλλον, αποφασίσαμε να επισημοποιήσουμε τη σχέση που ήδη είχαμε… ».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News