Μήπως οι γυναίκες είναι οι χειρότεροι εχθροί των γυναικών συναδέλφων τους; Το ερώτημα είναι πολύ παλιό, γεννήθηκε την εποχή που οι γυναίκες άρχισαν να κάνουν καριέρα. Την δεκαετία του 1970, μάλιστα, μια ομάδα  κοινωνικών ψυχολόγων στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν επινόησαν την έκφραση «Σύνδρομο της βασίλισσας των μελισσών». Πράγμα που σημαίνει ότι οι γυναίκες που  καταλαμβάνουν κορυφαίες θέσεις παίρνουν τις αποστάσεις τους από τις άλλες (και ως εκ τούτου τις εμποδίζουν) ώστε να διατηρήσουν το στάτους που έχουν πετύχει ανάμεσα στους άνδρες.

Σε άρθρο της στο αμερικανικό περιοδικό The Atlantic με τίτλο «Γιατί οι γυναίκες φοβερίζουν η μία την άλλη στη δουλειά», η δημοσιογράφος Όλγα Καζάν αναφέρεται στις «σκύλες» και στην κατηγοριοποίηση που έχει κάνει  στο blog της κάποια ονόματι Σάνον (δεν ήθελε να δημοσιευτεί το επίθετό της). Στο δημοσίευμά της με τίτλο «Beware the Female BigLaw Partner», η Σάνον που είχε εργαστεί σε μεγάλο δικηγορικό γραφείο πριν αποφασίσει να γίνει μαμά πλήρους απασχόλησης, κατατάσσει τις «σκύλες»-συναδέλφους της σε τρεις κατηγορίες:

Η «επιθετική σκύλα» είναι ένα είδος υψηλόβαθμης υπαλλήλου, που δεν σκέφτεται καν πριν επιτεθεί λεκτικά σε κάποιον. Η «παθητικό-επιθετική σκύλα» στέλνει κομψά, «ημι-αγενή» e-mail, που υπονοούν  ότι «δεν θα έπρεπε να έχεις φύγει πριν από τις 6:30». Είναι αναμφισβήτητα χειρότερη από την «επιθετική σκύλα», γιατί «ποτέ δεν ξέρεις πού βρίσκεσαι μαζί της». Τέλος η «συντονισμένη-αδιάφορη σκύλα», σύμφωνα με τη Σάνον, «είναι τόσο απασχολημένη, τόσο με δουλειά όσο και με την οικογένεια ώστε δεν έχει χρόνο για τίποτα … δεν προσπαθεί να είναι κακιά, αλλά να, έγιναν αναθέσεις δουλειάς τα μεσάνυχτα, οπότε θα τις πάρεις κι εσύ».

Το κοινό τους σημείο είναι ότι μεταχειρίζονται άσχημα τις συναδέλφους τους αν και με διαφορετικούς τρόπους η κάθε μια, αντί να δείχνουν την  αλληλεγγύη τους. «Πολλές γυναίκες μού έχουν πει ότι και οι άνδρες τις έχουν υπονομεύσει», γράφει η Καζάν, «αλλά κατά κάποιον τρόπο είναι διαφορετικό –χειρότερο- όταν κάτι τέτοιο συμβαίνει από μια γυναίκα, μια υποτιθέμενη σύμμαχο», λέει.

Την άποψη αυτή συμμερίζονται πολλές εργαζόμενες. Σε μια μεγάλη έρευνα του UCLA, που έγινε το 2011 και στην οποία συμμετείχαν περισσότεροι από 60.000 εργαζόμενοι, άνδρες και γυναίκες, η ανάλυση των απαντήσεων, έδειξε ότι οι γυναίκες – ακόμη και εκείνες που ήταν μάνατζερ – ήταν πιο πιθανό να θέλουν έναν άνδρα προϊστάμενο παρά μια γυναίκα. Οι συμμετέχοντες εξήγησαν ότι οι γυναίκες – αφεντικά είναι «συναισθηματικές», «αρπακτικά» ή «σκύλες». (Οι άνδρες προτιμούσαν επίσης άνδρες – αφεντικά, αλλά σε μικρότερο ποσοστό από ό,τι οι γυναίκες, που συμμετείχαν στην έρευνα).

«Είναι μια αντίδραση κλασική, που έχει αγγίξει ακόμη και την Χίλαρι Κλίντον» δήλωσε στην Corriere della Sera η Κιάρα Βολπάτο, καθηγήτρια Κοινωνικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Bicocca του Μιλάνου, «Οι γυναίκες ηγέτες συχνά θεωρούνται αλαζονικές και αντιπαθητικές και οι έρευνες δείχνουν ότι η ίδια συμπεριφορά κρίνεται πιο αρνητικά αν προέρχεται από μια γυναίκα».

Έχει να κάνει με τα στερεότυπα: «Η γυναίκα, που ταυτίζεται με τη ζεστασιά και τη φροντίδα, όταν αναλαμβάνει θέση ηγετική και έχει στάση εξουσιαστική, ουρλιάζει και πληγώνει περισσότερο», λέει η ιταλίδα ψυχολόγος.  Αλλά επίσης έχει σχέση και με το στυλ ηγεσίας: «Οι γυναίκες έχουν την τάση να είναι γενικά πιο ακριβείς σε αυτό που κάνουν», λέει η Λουίζα Κορβίνο, επικεφαλής του ανθρώπινου δυναμικού στην εταιρεία ηλεκτρονικού εμπορίου ePrice. «Οι άντρες βάζουν λιγότερο συναίσθημα, ενώ οι γυναίκες έχουν συχνά ένα πάθος που μπορεί να τις κάνει να φαίνονται επιθετικές. Αλλά αυτό τις κάνει ταυτόχρονα και πιο αξιόπιστες», λέει.

Ο κόσμος των επιχειρήσεων, εξάλλου, βασίζεται συνήθως, σε ένα στυλ «αντρικό», επειδή εδώ και καιρό κυριαρχείται από άνδρες: «Υπάρχει ένα τεράστιο πρόβλημα σε σχέση με την εξουσία», λέει η κοινωνιολόγος Άννα Μαρία Ποντζελίνι, «η ηγεσία των γυναικών είναι ουσιαστική και λιγότερο τυπική, λιγότερο συνδεδεμένη με μια ηγετική θέση. Αυτό την καθιστά επίσης πιο επώδυνη και δύσκολη σε ένα πλαίσιο όπου η ισχύς, έχουμε συνηθίσει, να είναι “αρσενική”. Έτσι, πολλές γυναίκες επιλέγουν τον πιο άμεσο τρόπο εισάγοντας συμπεριφορές ανδρικές. Που, όμως, θεωρούνται επιθετικές επειδή οι προσδοκίες είναι διαφορετικές».

Το «σύνδρομο της βασίλισσας των μελισσών» μπορεί, λοιπόν, εν μέρει να εξηγηθεί επίσης έτσι. Ερευνα που έγινε το 2004 στην Ιταλία και στην Ολλανδία από την Ναόμι Έλεμερς, καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης, έδειξε ότι υποψήφιοι διδάκτορες, άνδρες και γυναίκες, ήταν μεν εξίσου αφοσιωμένοι στην εργασία τους αλλά αντιμετωπίζονταν διαφορετικά: οι καθηγήτριες θεωρούσαν ότι οι νεαρές γυναίκες ήταν λιγότερο αφοσιωμένες. Η Έλεμερς αποκαλεί αυτές τις καθηγήτριες «βασίλισσες μέλισσες», σύμφωνα με τον όρο του 1970.

«Το πανεπιστήμιο είναι ένα περιβάλλον με πολλές διακρίσεις, εκείνη την εποχή, στην  Ολλανδία μόνο το 5% των τακτικών καθηγητών και το 11% των συνεργαζόμενων ήταν γυναίκες (στην Ιταλία ήταν λίγο περισσότερες, 7% και 27% αντίστοιχα)», λέει η Κιάρα Βολπάτο, «Οι γυναίκες, ιδιαίτερα οι πιο ηλικιωμένες, που στο παρελθόν κατάφεραν με αγώνα να μπουν σε εδάφη ανδρών, ήταν οι εξαιρέσεις και διαχώρισαν τον εαυτό τους από το θηλυκό σύμπαν, αποδεχόμενες τα στερεότυπα για τις γυναίκες. Και συνεχίζουν να το κάνουν», λέει.

Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, ότι η Κάρολ Τάβρις, μια από τις κοινωνικούς ψυχολόγους, στους οποίους πιστώνεται ο όρος «βασίλισσα των μελισσών», τον έχει αποκηρύξει μετά πάθους. Το 2013 δήλωσε σε τηλεοπτική εκπομπή ότι τον «μισεί». Όταν η Όλγα Καζάν κατάφερε να επικοινωνήσει μαζί της, τής είπε ότι «η συμπεριφορά μας στους χώρους εργασίας εξαρτάται από το πόσο ασφαλείς νιώθουμε στην δουλειά μας. Μας δίνεται η ευκαιρία να αναπτυχθούμε; Ή μήπως αισθανόμαστε ματαιωμένες σε κάθε βήμα;»

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News