Πρόκειται για μια είδηση η οποία, αν μη τι άλλο, είναι διαφορετική από όλες τις άλλες – η έκφραση «τα έχω δει όλα σε αυτή τη ζωή» αποτελεί μια ανόητη και ανεδαφική αλαζονεία, η οποία πνίγεται σε κάποιον ξεροπόταμο. Οπως γράφει το Quartz, ένα δικαστήριο στην Ινδία χορήγησε νομικά δικαιώματα ανθρώπων στους δύο μεγάλους ποταμούς στα βόρεια της χώρας, Γάγγη και Γιάμουνα, οι οποίοι θεωρούνται ιεροί από σχεδόν ένα δισεκατομμύριο Ινδούς.

Ο ποταμός Γάγγης έχει μήκος 2.525 χιλιόμετρα και, πηγάζοντας από τα δυτικά Ιμαλάια, διασχίζει την Ινδία και το Μπαγκλαντές, εκβάλλοντας στον Κόλπο της Βεγγάλης. Είναι ένας από τους πιο μολυσμένους ποταμούς στον κόσμο.

Από την άλλη, ο Γιάμουνα είναι ο μεγαλύτερος σε μήκος παραπόταμος του Γάγγη -με μήκος 1.376 χιλιόμετρα- και παρέχει πάνω από το 70% του νερού στο Νέο Δελχί. Σχεδόν 60 εκατομμύρια άνθρωποι εξαρτώνται από τον Γιάμουνα για την ύδρευσή τους. Ο ποταμός είναι επίσης γνωστός για το ότι το Ταζ Μαχάλ βρίσκεται στις όχθες του.

Ενα δικαστήριο στο κρατίδιο του Ουταρακάντ έκρινε την περασμένη Δευτέρα ότι οι δύο ποταμοί θα απολαμβάνουν παρόμοιο νομικό καθεστώς με τον άνθρωπο. Τι σημαίνει αυτό; Εάν κάποιος βλάπτει ή ρυπαίνει τα ποτάμια, στα μάτια του νόμου η ενέργεια αυτή θα είναι παρόμοια με τη βλάβη σε ένα άτομο. Το δικαστήριο διόρισε τρεις υπαλλήλους ως νομικούς υπεύθυνους για τη διατήρηση και την προστασία των ποταμών και των παραποτάμων τους.

Παράγοντες όπως η βιομηχανοποίηση, η αστικοποίηση, η ανεξέλεγκτη ρύπανση, η αποψίλωση των δασών και η απόρριψη λυμάτων έχουν μειώσει τα επίπεδα του νερού. Οι Ινδοί, λοιπόν, θεωρούν ότι με το να μολύνεις ποταμό δεν καταστρέφεις, απλώς, το περιβάλλον αλλά αυτό ισοδυναμεί, ποινικά, με την πρόκληση βλάβης σε άνθρωπο.

Αντίστοιχα, και ένα ποτάμι στη Νέα Ζηλανδία έχει -πλέον- νομικό καθεστώς παρόμοιο με ενός ανθρώπου, σημειώνοντας μια ιστορική νίκη για τους αυτόχθονες πληθυσμούς. Για περισσότερα από 100 χρόνια η φυλή των Γουανγκανούι Ιγουι αγωνίζεται για τα δικαιώματα του ομώνυμου ποταμού, ο οποίος αποτελεί το μεγαλύτερο πλωτό ποτάμι της χώρας. Τώρα, το Κοινοβούλιο της Νέας Ζηλανδίας πέρασε τον νόμο «διακανονισμού των αξιώσεων και των ζημιών του οικισμού του ποταμού», αναγνωρίζοντας σφάλματα του παρελθόντος και κηρύσσοντας τον ποταμό ως «ένα αδιαίρετο και έμβιο σύνολο».

Ο ποταμός Γουανγκανούι μπορεί τώρα να εκπροσωπείται μέσω δύο ανθρώπων: ο ένας θα διορίζεται από την κυβέρνηση της Νέας Ζηλανδίας και ο άλλος από τη φυλή Γουανγκανούι.

«Γνωρίζω ότι μερικοί άνθρωποι θα πουν ότι είναι αρκετά περίεργο να δοθεί νομική προσωπικότητα σε έναν φυσικό πόρο», δήλωσε ο αμόδιος υπουργός, Κρις Φίνλεϊσον. Ο ίδιος τόνισε ότι «το περιβάλλον αποτελεί παρακαταθήκη στις επόμενες γενιές και ένα κληροδότημα το οποίο πρέπει να μείνει αλώβητο από την ανθρώπινη κακομεταχείριση». Στην ιστορική νομοθεσία συμπεριλαμβάνεται η πληρωμή χρηματικής αποζημίωσης 52 εκατομμυρίων ευρώ η οποία θα αποδοθεί προκειμένου οι κρατικές υπηρεσίες να επαναφέρουν την αρμονική περιβαλλοντική κατάσταση του ποταμού σε περίπτωση μόλυνσης.

Οι αυτόχθονες έχουν δώσει εδώ και δεκαετίες μια μεγάλη μάχη για την αναγνώριση των δικαιωμάτων τους και την προστασία του ποταμού. Σύμφωνα με το νομοσχέδιο, «από το 1873, οι Γουανγκανούι Ιγουι έχουν ζητήσει την αναγνώριση της εξουσίας τους στον ποταμό, μεταξύ άλλων με την επιδίωξη μίας από τις μακροβιότερες δικαστικές υποθέσεις της Νέας Ζηλανδίας». Ο εκπρόσωπος των Γουανγκανούι, Τζέραρντ Αλμπερτ δήλωσε ότι η εποπτεία της κυβέρνησης στην «υγεία» του ποταμού αμφισβητείται από τα μέσα της δεκαετίας του 1850 και ότι πάντα πιστευόταν ότι ο ποταμός είναι «ένα αδιαίρετο ον που περιλαμβάνει όλα τα φυσικά και πνευματικά στοιχεία από τα βουνά της κεντρικής Βόρειας Νήσου ως τη θάλασσα».

Νόμος και ποτάμι

Τα νομικά δικαιώματα των ποταμιών, όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, δεν είναι τα ίδια με τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά ένα «νομικό πρόσωπο» δεν πρέπει απαραίτητα να είναι ένα ανθρώπινο ον. Πάρτε, για παράδειγμα, τις εταιρείες οι οποίες αντιμετωπίζονται ως «νομικά πρόσωπα» και έχουν δικαιώματα απέναντι στους διευθυντές και στους μετόχους τους.

Στην προκειμένη περίπτωση ο νόμος μπορεί να δει τη φύση και ως νομικό πρόσωπο, δημιουργώντας έτσι τα δικαιώματα που μπορούν στη συνέχεια να διεκδικηθούν. Αυτά τα δικαιώματα επικεντρώνονται στην ιδέα της νομικής υπόστασης (συχνά περιγράφεται ως η ικανότητα να ενάγει και να ενάγεται), η οποία επιτρέπει στη φύση να «πάει» στο δικαστήριο για να προστατεύσει τα δικαιώματά της.

Υπάρχει, βέβαια, ακόμα ένα μεγάλο ερώτημα για το αν αυτά τα είδη των δικαιωμάτων είναι τα κατάλληλα για τη φύση. Δεν χρειάζονται οι γνώσεις ενός συνταγματολόγου για να αντιληφθείς ότι όλο αυτό δεν σημαίνει και πολλά, εάν δεν μπορεί να εφαρμοστεί πρακτικά.

Τι χρειάζεται, λοιπόν, για να επιβληθεί η νομική προσωπικότητα ενός ποταμού; Πρώτον, πρέπει να υπάρχει ένα πρόσωπο που να διοριστεί για αυτόν τον λόγο και να ενεργεί για λογαριασμό του – όπως γράψαμε παραπάνω, υπάρχουν ήδη. Δεύτερον, για να είναι εκτελεστή η όποια εισήγησή τους περί καταπάτησης των δικαιωμάτων των ποταμών οι «κηδεμόνες» πρέπει να αναγνωρίσουν τα δικαιώματα, αλλά και τα καθήκοντα και τις ευθύνες τους. Τρίτον, εάν μια υπόθεση απαιτεί δικαστική απόφαση, τότε χρειάζεται χρόνος, χρήμα και την τεχνογνωσία για να διευθύνει ο εκπρόσωπος του ποταμού μια επιτυχή νομική υπόθεση. Η επιβολή των νόμιμων δικαιωμάτων για τη φύση, ως εκ τούτου, απαιτεί όχι μόνο νομική υπόσταση, αλλά και επαρκή χρηματοδότηση, όπως και πρόσβαση σε νομική εμπειρογνωμοσύνη.

Τόσο η Νέα Ζηλανδία όσο και η Ινδία αντιμετωπίζουν σημαντικές προκλήσεις για την εξασφάλιση ότι τα νέα νομικά δικαιώματα που χορηγούνται στους ποταμούς θα επιβάλλονται με επιτυχία. Στη Νέα Ζηλανδία, το νέο σύστημα για τη διαχείριση του ποταμού θα εντάσσεται στα υπάρχοντα συστήματα της κυβέρνησης, ενώ η Ινδία θα πρέπει να δημιουργήσει εντελώς νέες οργανώσεις, μέσα σε λίγες εβδομάδες. Προς το παρόν, η Νέα Ζηλανδία φαίνεται πολύ καλύτερα προετοιμασμένη από την Ινδία για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων. Η χορήγηση νομικών δικαιωμάτων στον Γουανγκανούι απαίτησε οκτώ χρόνια προσεκτικής διαπραγμάτευσης.

Τι θα πει ότι «πέρασαν πολλά χρόνια μέχρι να καταλήξουν»; Προφανώς ξεχνάτε πόσο καιρό πήρε στην Ελλάδα η εκτροπή του Αχελώου – η οποία δεν έγινε, τελικά.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News