Εδώ και τριάμισι χρόνια η Σύλβια Τάρα δεν έχει δειπνήσει ούτε μια φορά. Για την ακρίβεια, ελάχιστη τροφή περνάει από τα χείλη της μετά τις 15.00 γιατί γνωρίζει ότι η διαχείριση του λίπους της είναι κάτι πολύ πιο περίπλοκο από ό,τι πιστεύαμε μέχρι τώρα. Για τον λόγο αυτόν, η καλιφορνέζα συγγραφέας ενός νέου βιβλίου για το πάχος αποφάσισε να ανήκει σε «ένα κόσμο που δεν τρώει».

Αυτού του είδους η νηστεία μοιάζει απαίσια, αλλά  η Τάρα λέει ότι τώρα είναι πιο ευτυχισμένη από ό,τι ήταν εδώ και πολύ καιρό. Έχοντας αποδείξει τις υποψίες της ότι η προσπάθειά της να μείνει λεπτή «ήταν ασυνήθιστα σκληρή, και πολύ  πιο απαιτητική  από ότι για άλλους», μπορεί πλέον να δηλώνει με βεβαιότητα ότι νίκησε: «Ελέγχω  το πάχος μου, δεν με ελέγχει. Νιώθω ότι φαίνομαι αρκετά ωραία. Αγαπώ ακόμα το φαγητό, αλλά έχω τον έλεγχο της τύχης μου»

Η Τάρα δεν είναι ηθοποιός του Χόλιγουντ ή γκουρού της  υγιεινής διατροφής αλλά μια σαραντάρα βιοχημικός με διδακτορικό και με την επιθυμία να κάνει για την επιστήμη του πάχους ό,τι έκανε ο Όλιβερ Σακς για τις νευροεπιστήμες. Ελπίζει ότι το βιβλίο της «Η μυστική ζωή του λίπους» (The Secret Life of Fat) θα αλλάξει τις αντιλήψεις για το λιγότερο αγαπημένο- και λιγότερο κατανοητό – μέρος του σώματός μας.

Οι περισσότεροι από εμάς δεν σκέπτονται πολύ για το λίπος και  για τον τρόπο που κάθεται πάνω μας, άχρηστο και αδρανές. Ωστόσο, το πάχος δεν είναι απλώς και μόνο αποκρουστικό λίπος. Δεν είναι καν απλά μια αποθήκη ενέργειας. Σήμερα οι επιστήμονες πιστεύουν ότι είναι ένα κρίσιμο όργανο, ίσως τόσο σημαντικό όσο και το παχύ έντερο, οι πνεύμονες και η καρδιά μας. «Το λίπος δημιουργεί ορμόνες και βοηθάει την έκκρισή τους στον οργανισμό μας», εξηγεί η Τάρα. «Είναι ένα δυναμικό και διαδραστικό ενδοκρινικό όργανο που έχει επιρροή ζωής ή θανάτου πάνω μας.»

Σε συνέντευξή της στους Times η Σύλβια Τάρα ισχυρίζεται ότι το πάχος δεν έχει σχέση μόνο με το «παίρνω – χάνω θερμίδες». «Ο μεταβολισμός είναι κάτι πιο περίπλοκο από απλή αριθμητική. Πρέπει να σταματήσουμε να πιστεύουμε ότι η παχυσαρκία είναι απλώς νωθρότητα και λαιμαργία», λέει.

Το βιβλίο της ολοκληρώθηκε έπειτα από πενταετή έρευνα ανάμεσα σε χιλιάδες επιστημονικά άρθρα και συνεντεύξεις ειδικών κατά της παχυσαρκίας. Είναι συναρπαστικό, ενοχλητικό και μερικές φορές με εκπληκτικό σασπένς, όπως στην περίπτωση της Λάιλα, ενός μικρού κοριτσιού με ασταμάτητη επιθυμία για φαγητό. Αποδείχθηκε ότι το λίπος της δεν απελευθέρωνε λεπτίνη, την ορμόνη που λέει στον εγκέφαλο ότι δεν χρειαζόμαστε περισσότερη τροφή. Αυτή ήταν μία από τις πρώτες μελέτες που έδειξε ότι το λίπος μπορεί να επικοινωνεί με άλλες περιοχές του σώματος.

Τώρα γνωρίζουμε ότι ελέγχει την όρεξη, επηρεάζει τα συναισθήματα, φροντίζει τον εφοδιασμό του οργανισμού σε ενέργεια και επιτρέπει δραστηριότητες άλλων μερών του σώματος. Αυτό που ο Ιπποκράτης ονόμασε «υγρασία» στο σώμα ασκεί στην πραγματικότητα μια ισχυρή επιρροή στον εγκέφαλό μας – τόσο στο μέγεθός του όσο και στον τρόπο που λειτουργεί – και σε άλλα συστήματα όπως το ανοσοποιητικό και το αναπαραγωγικό, καθώς και στα οστά μας. Δεδομένου μάλιστα ότι η μεμβράνη γύρω από κάθε κύτταρο του σώματος είναι φτιαγμένη από λίπος και χοληστερόλη, η Τάρα καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «το λίπος μάς συγκρατεί».

Ωστόσο, το λίπος μπορεί επίσης να μας σκοτώσει. Η Αμερική ξοδεύει περισσότερα χρήματα για τον πόλεμο κατά της παχυσαρκίας από ότι για τον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας. Στον προϋπολογισμό του 2014, υπολογίστηκαν 44,7 δισ. δολάρια για την εσωτερική ασφάλεια των ΗΠΑ ενώ δαπανήθηκαν περίπου 60 δισ. για την καταπολέμηση της παχυσαρκίας. Αντίστοιχα στο Ηνωμένο Βασίλειο, σύμφωνα με το Εθνικό Σύστημα Υγείας, η θεραπεία παθήσεων που σχετίζονται με την παχυσαρκία κοστίζει περισσότερο από ότι η αστυνομία ή η πυροσβεστική υπηρεσία. Στο μεταξύ το λίπος αντεπιτίθεται. Όπως λέει ο Τάρα, έχει «μια παράξενη, ύπουλη ικανότητα να ελέγχει τη μοίρα του».

Για παράδειγμα, το λίπος μπορεί να μας ανοίξει την όρεξη, όταν αισθάνεται ότι απειλείται. Κανονικά, η λεπτίνη, γνωστή ως η «ορμόνη του κορεσμού», είναι φίλος μας στη μάχη για τον έλεγχο του βάρους. Λέει στον εγκέφαλο ότι είμαστε πλήρεις. Ωστόσο, όταν αδυνατίζουμε, η λειτουργία της γίνεται πιο περίπλοκη. Η Τάρα λέει ότι όταν οι άνθρωποι χάνουν το 10% του σωματικού τους βάρους, χάνουν επίσης λεπτίνη. Λιγότερο λίπος, λοιπόν, σημαίνει λιγότερη λεπτίνη οπότε η  όρεξή «πιάνει ταβάνι» και ο μεταβολισμός μειώνεται.

Τα σκληρά νέα για όσους κάνουν δίαιτες αδυνατίσματος είναι ότι καταφέρνουν πιο δύσκολα να ελέγχουν την πρόσληψη τροφής και τα λιποκύτταρα τους ανταποκρίνονται περισσότερο στα τρόφιμα. Η Τάρα περιγράφει το πρόβλημα αυτό ως «δολοφονικό συνδυασμό»: «Κάποιος που έχει αδυνατίσει με δίαιτα πρέπει να τρέξει πέντε μίλια για κάθε τέσσερα μίλια που τρέχει αντίστοιχα άλλος με το ίδιο φυσικό βάρος για να κάψει τις ίδιες θερμίδες. Και είναι άδικο.»

Ακόμα πιο ανησυχητικό: αφού αδυνατίσουμε, το σώμα μας κάνει «μια συντονισμένη προσπάθεια» για να επιστρέψει στο γνωστό βάρος του. «Όποιος έχει χάσει βάρος με δίαιτα ή οποιοδήποτε άλλο μέσο τείνει να το ανακτήσει», λέει η Τάρα.

Το λίπος μπορεί επίσης να χρησιμοποιήσει τη γενετική εναντίον μας. Έχουν προσδιοριστεί ορισμένα γονίδια που ανοίγουν την όρεξη. Τα βακτήρια μπορούν επίσης να προκαλέσουν παχυσαρκία. Ανάλογα με το μικροβίωμά μας (είναι το γενετικό υλικό όλων των μικροβίων που ζουν επάνω και μέσα στο σώμα μας), μπορεί να παίρνουμε πολύ περισσότερες θερμίδες από ό,τι κάποιος με διαφορετικό μικροβίωμα.

Ακόμη, το λίπος μπορεί να χρησιμοποιεί βλαστικά κύτταρα για την αναγέννησή του, ανεξάρτητα από το τι τρώμε. Μπορεί να δημιουργήσει ακόμη και αιμοφόρα αγγεία για να προωθήσει την ανάπτυξή του, όπως οι όγκοι. Αυτή η διαπίστωση οδηγεί κάποιους ερευνητές να εξετάσουν τη χρήση φαρμάκων κατά του καρκίνου για την αναστολή του σχηματισμού αιμοφόρων αγγείων που επιτρέπουν τη δημιουργία λίπους. Ωστόσο, το πιο συγκλονιστικό είναι ότι το λίπος μπορεί να ενεργοποιηθεί από ιούς του κοινού κρυολογήματος, όπως ο αδενοϊός 36, ο λεγόμενος «ιός του λίπους». Σύμφωνα με μια μελέτη για τις ιογενείς λοιμώξεις ως αιτία παχυσαρκίας (infectobesity), που έγινε μεταξύ 1995 και 2012 σε ένα δείγμα 1.500 ανθρώπων (προσωπικό της αμερικανικής Πολεμικής Αεροπορίας), περισσότεροι από 20% ήταν θετικοί στον ιό ad-36.

Η Σύλβια Τάρα παραδέχεται ότι ανήκει στο είδος των ανθρώπων που με ένα μπισκότο παίρνουν μισό κιλό. Πρέπει να τρώει πολύ λιγότερο και να γυμνάζεται πολύ περισσότερο από τον ιταλό-ιρλανδικής καταγωγής σύζυγό της, που αν και τρώει ό,τι θέλει εξακολουθεί να μπαίνει στα κολεγιακά τζιν του. Η μητέρα της είχε επίσης τα ίδια προβλήματα και τρώει ελάχιστα όλη την ημέρα.

Επειτα από δύο γέννες η Τάρα άρχισε να παχαίνει. «Προσπαθούσα να αδυνατίσω, μου είπαν να τρώω λιγότερους υδατάνθρακες, περισσότερα ωμά (δίαιτα παλέο), να γυμνάζομαι περισσότερο, αλλά ό,τι κι αν έκανα δεν έχανα βάρος.» Γεμάτη «εκδικητική μανία» συνειδητοποίησε ότι ήταν καιρός να ξεκινήσει έναν πολύ προσωπικό πόλεμο.

Ενώ η έρευνά της επιβεβαίωσε αυτό που ήδη γνώριζε –«δεν είμαστε φτιαγμένοι όλοι ίδιοι, τουλάχιστον όχι ως προς το λίπος»- βρήκε  εκπληκτικά επιστημονικά στοιχεία. Το άδικο είναι ότι ο οργανισμός του καθενός επεξεργάζεται την τροφή με διαφορετικό τρόπο, ανάλογα με το φύλο (οι γυναίκες μεταβολίζουν το λίπος διαφορετικά από τους άνδρες, ακόμα και κατά τη γέννηση, τα κοριτσάκια είναι βαρύτερα από τα αγοράκια), τα γονίδια, τη φυλή, την ηλικία, τις ορμόνες και τα βακτηρίδια.

Ως προς την κουλτούρα διαπόμπευσης της παχυσαρκίας και πώς εστιάζει στις γυναίκες  που έχουν σχεδιαστεί για να μεταφέρουν περισσότερο λίπος από ό,τι οι άνδρες, η αμερικανίδα βιοχημικός αναφέρθηκε στον Ντόναλντ Τραμπ που αν και «οριακά παχύσαρκος, έχει γελοιοποιήσει ανοιχτά γυναίκες για το βάρος τους. Αυτό που δεν συνειδητοποιεί όμως είναι ότι το υποδόριο λίπος των γυναικών τις κρατάει υγιείς. Είναι ένα σημάδι ότι ο οργανισμός τους καθαρίζει το αίμα τους από τα λίπη και τα μετατρέπει σε λιπώδη ιστό, ο οποίος είναι πολύ καλύτερος από το σπλαχνικό λίπος του Τραμπ που συνδέεται με τον κίνδυνο για διαβήτη και καρδιακές νόσους».

Άδικο όμως δεν είναι ότι κάποιοι είναι πιο επιρρεπείς στην αύξηση βάρους από άλλους; «Η ζωή είναι άδικη. Ο καρκίνος είναι άδικος, έτσι δεν είναι;», λέει. Το θέμα είναι τι κάνουμε.

«Αυτό που θα ήθελα να πω στους ανθρώπους είναι να κάνουν ό,τι μπορούν για να κερδίσουν τη μάχη. Όποτε θύμωνα για το βάρος μου, ένιωθα ότι είχα αναλάβει μια αποστολή. Ξέρω ότι δεν είναι ευγενικό για τις γυναίκες να λένε ότι είναι θυμωμένες, αλλά, ποιος νοιάζεται; Χρησιμοποιήστε όποιο συναίσθημα νιώθετε. Αν είναι αποφασιστικότητα, ή ανάγκη για εκδίκηση, ή ακόμα και ματαιοδοξία, μην ανησυχείτε με τη σκέψη ότι δεν είναι θετική αντιμετώπιση», λέει.

Μια αδύνατη προτείνει

Παρά τα όσα λένε οι κυβερνητικές καμπάνιες και οι γυμναστές για την καταπολέμηση της παχυσαρκίας, η Σύλβια Τάρα υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει μία λύση για όλους. Θα πρέπει να μάθουμε πώς επηρεάζουν το σώμα μας τα γονίδια, οι ορμόνες, η διατροφή και η άσκηση. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένες στρατηγικές, που λειτουργούν σε όλους τους τύπους σώματος:

■ Αν έχετε υπερβολικό βάρος, προετοιμαστείτε να δουλέψετε πολύ σκληρά. Χρειάζεται υψηλό επίπεδο αυτοελέγχου, περισσότερη άσκηση και να τρώτε λιγότερο από ό, τι πολλοί από τους ανθρώπους γύρω σας, αν θέλετε να κάνετε μια μόνιμη αλλαγή.

■ Αυξήστε την ποικιλία των βακτηρίων στο έντερο σας. Τρώτε πολλά ινώδη λαχανικά και προβιοτικά, (που υπάρχουν στις μπανάνες, τις αγκινάρες και τα όσπρια). Αυτό θα δώσει στο μικροβίωμά σας τα εργαλεία που χρειάζεται για την καταπολέμηση των λιποκυττάρων. Μειώστε τα λίπη και τους υδατάνθρακες.

■ Νηστεία κατά διαστήματα. Το σώμα σας χρειάζεται ξεκούραση κάθε τόσο. Σε ακραίες περιπτώσεις, μην τρώτε καθόλου ή φάτε ελάχιστα από τις 3 το απόγευμα μέχρι τις 10 το πρωί της επόμενης ημέρας.

■ Ασκηθείτε εντατικά. Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να μειωθεί το σπλαχνικό λίπος είναι η έντονη άσκηση τουλάχιστον τρεις φορές την εβδομάδα.

■ Οικοδόμηση μυϊκού συστήματος. Αυξάνει τον μεταβολισμό.

■ Κάντε ό, τι μπορείτε για να διατηρήσετε ένα υγιές βάρος. Το λίπος σας θα αγωνιστεί για να διατηρήσει το έδαφός του. Αποφύγετε τις δίαιτες γιο-γιο που κάνουν το λίπος πιο ισχυρό.

■ Κοιμηθείτε τουλάχιστον επτά ώρες κάθε βράδυ. Αυτό βοηθά την εξισορρόπηση των ορμονών και επιτρέπει την ανατροφοδότηση της λεπτίνης (είναι η ορμόνη κορεσμού) οπότε θα αισθάνεστε λιγότερο πεινασμένοι όλη την ημέρα.

■ Διατηρήστε τις καλές σας συνήθειες για τουλάχιστον δύο χρόνια. Όσοι μπορούν να διατηρήσουν σταθερό το βάρος για τόσο μεγάλο διάστημα τείνουν επίσης να καταπολεμούν το πάχος.

■ Μην αισθάνεστε ένοχοι για την αύξηση του σωματικού βάρους σας. Μπορεί να φταίνε τα γονίδιά σας, το φύλο, η ηλικία ή τα βακτήρια στο έντερο σας. Ωστόσο, χρειάζεται να απαλλαγείτε από αυτό, αν θέλετε να αποφύγετε ένα πρόωρο θάνατο.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News