Οι πειραματισμοί πολλών χωρών με την παροχή ενός ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος σε πολίτες τους που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες και ίσως κινδυνεύουν με κάποιας μορφής κοινωνικό αποκλεισμό συνεχίζονται και ανοίγουν μια ενδιαφέρουσα συζήτηση.

Η Φινλανδία ετοιμάζεται και αυτή να ακολουθήσει την τάση και να παράσχει σε ανέργους ένα ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα ύψους 560 ευρώ.

Το πείραμα, όπως εξηγεί στο Associated Press ο Ολι Κάνγκας από την δημόσια υπηρεσία KELA που διαχειρίζεται τα επιδόματα, θα έχει διάρκεια δύο ετών.

Κατά τη διάρκεια εφαρμογής του, 2.000 τυχαία επιλεγμένοι άνεργοι θα λαμβάνουν από την 1η Ιανουαρίου 2017 το ποσό για το οποίο δεν θα υπάρχει εκ μέρους του κράτους κάποια προϋπόθεση για το πώς θα το δαπανήσουν.

Οι δικαιούχοι είναι περίπου ένας στους εκατό ανέργους στη χώρα, οι οποίοι συνολικά υπολογίζονται σε 213.000 ή 8,1% του εργατικού δυναμικού. Το ποσό των 560 ευρώ θα αφαιρείται από άλλα επιδόματα που δικαιούνται επειδή είναι άνεργοι, ωστόσο θα συνεχίσουν να το λαμβάνουν ακόμα και αν στο μεταξύ βρουν δουλειά.

Σημειώνεται ότι στον ιδιωτικό τομέα στην Φινλανδία το μέσο εισόδημα είναι περίπου 3.500 ευρώ τον μήνα, σύμφωνα τουλάχιστον με τα επίσημα στοιχεία.

Στόχος του πειράματος, εξηγεί ο Κάνγκας, είναι να καταργηθεί το πρόβλημα της έλλειψης κινήτρων μεταξύ των ανέργων.

Με δεδομένο το τρέχον -και αρκετά γενναιόδωρο- σύστημα πρόνοιας στη Φινλανδία, ένας άνεργος μπορεί να επιλέξει να αρνηθεί μια δουλειά με χαμηλό μισθό ή εργασία για μικρό διάστημα αν θεωρεί ότι θα χάσει τα επιδόματα που ήδη παίρνει. Η λογική του πειράματος με το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα είναι να μην επιδιώκει ο άνεργος να παραμένει άνεργος για να εισπράττει τα επιδόματα, τα οποία είναι περισσότερο ελκυστικά από μια ενδεχομένως κακοπληρωμένη εργασία.

«Θα τους οδηγήσει το νέο σύστημα στο να πειραματιστούν με νέες εργασίες; Ή θα τους κάνει, όπως λένε οι επικριτές, περισσότερο οκνηρούς γνωρίζοντας ότι θα έχουν ένα βασικό εισόδημα χωρίς να κάνουν τίποτα;» αναρωτιέται σχετικά ο Κάνγκας.

Οσοι έχουν μελετήσει την πρόταση για ένα εγγυημένο εισόδημα, αλλά και περιορισμένη κλίμακας πειράματα σε κάποιες χώρες, υποστηρίζουν ότι μπορεί τελικά να αποδειχτεί πολύ μικρότερο αντικίνητρο για εργασία από όσο φαίνεται εκ πρώτη όψεως. Ή ότι τα αποτελέσματα είναι μεικτά στην καλύτερη περίπτωση.

Υπάρχουν και τα ερωτήματα που ζητούν απάντηση: Πρέπει να το λαμβάνουν όλοι, ακόμα και αυτοί που αντικειμενικά δεν θα ωφεληθούν σε τίποτα και, αν ναι, πού θα είναι αυτό το όριο πάνω από το οποίο δεν χρειάζεται να δίνεται. Με τι πόρους θα καλυφθεί αυτή η δαπάνη;

Οπως και αν έχει, αν το σχέδιο είναι επιτυχημένο θα επεκταθεί και σε άλλες ομάδες με χαμηλά εισοδήματα, όπως οι freelancer και οι εργαζόμενοι με μειωμένο ωράριο.

Μια παλιά ιδέα που πάντα θα συγκινεί

Οποια μορφή και αν πάρει στο μέλλον αυτό το εγχείρημα, η Φινλανδία δείχνει πρόθυμη να πειραματιστεί. Το ισχυρό κοινωνικό κράτος και η παράδοση της Φινλανδίας σε ευέλικτες πολιτικές που δείχνουν και σε άλλες χώρες τον δρόμο, κάνουν ενδιαφέρον το πείραμα με το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα.

Ακόμη πιο ενδιαφέρον είναι ότι αυτή η πρόταση δεν είναι καθόλου καινούρια.

Πεντακόσια χρόνια πριν από σήμερα, υπενθυμίζει ο Guardian, ο Τόμας Μορ στην «Ουτοπία» του είχε πρώτος διατυπώσει την ιδέα να δοθεί σε όλους η δυνατότητα μιας αξιοβίωτης ζωής που θα περιορίσει την προσφυγή στο έγκλημα.

Εκτός εποχής ίσως όταν διατυπώθηκε από τον Μορ, η ιδέα επανήλθε στο τέλος του 18ου αιώνα, όταν πλέον η αμερικανική και η γαλλική επανάσταση είχαν μεταβάλλει ριζικά την οπτική πολλών για το πώς πρέπει να οργανώνεται ένα κράτος.

Αυτή τη φορά, ο Τόμας Πέιν, ο οποίος ήταν ένας από τους ιδρυτές του αμερικανικού κράτους, σε έργο του μίλησε για την ανάγκη ενός ταμείου που θα έδινε σε όλους τους πολίτες στα 21 χρόνια τους ένα ποσό για να ξεκινήσουν τη ζωή τους και στα 50 ένα ετήσιο επίδομα «για μια αξιοπρεπή ζωή στα γηρατειά». Τα έσοδα για αυτό το ταμείο θα προέρχονταν από ένα είδος ενοικίου που θα πλήρωναν οι γαιοκτήμονες.

Ακόμα όμως και αυτές μοιάζουν σαν αριστερές προσεγγίσεις, η ιδέα για ένα βασικό εισόδημα είχε διατυπωθεί και από στοχαστές από μια άλλη όχθη. Ο Φρίντριχ Χάγεκ υποστήριξε το 1944 ότι «ένα ελάχιστο τροφίμων, στέγης και ένδυσης, αρκετά για να διατηρήσουν την υγεία και την ικανότητα προς εργασία δεν είναι προνόμιο, αλλά ένα εύλογα επιθυμητό αντικείμενο», το οποίο θα μπορούσε να εξασφαλιστεί «έξω και συμπληρωματικά στο σύστημα της αγοράς».

Αυτό όμως ίσως είναι ένα από τα κλειδιά για την επιβίωση της ιδέας μέσα -όχι απλά από τις δεκαετίες- αλλά από τους αιώνες. Μπορεί να συγκινεί και στην Αριστερά και σε ένα μέρος της Δεξιάς – αλλά και να εκνευρίζει για διαφορετικούς λόγους και από τις δύο πλευρές.

Πάντως -και άσχετα από ιδεολογικές τάσεις- δεν είναι όλοι τόσο πρόθυμοι να το εξετάσουν. Πέρυσι η Ελβετία απέρριψε σε δημοψήφισμα την πρόταση για ένα καθολικό εγγυημένο εισόδημα, το οποίο, αν υλοποιούνταν η πρόταση, θα ήταν μάλιστα και αρκετά γενναιόδωρο.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News