Εναν άνθρωπο ο οποίος κάθεται και γράφει μια ιστορία για έναν άλλον άνθρωπο που ξύπνησε ένα πρωί μεταμορφωμένος σε έντομο ή για δίκες σε απρόσωπα δικαστήρια, είναι αλήθεια ότι σε παλιές εποχές θα τον έβλεπαν με μισό μάτι. Ειδικά, αν ήθελαν να διαγνώσουν τον ψυχικό και σεξουαλικό του κόσμο.

Αλλα ας μην ανησυχούμε. Ο Φραντς Κάφκα, γιατί αυτός είναι φυσικά το πρόσωπο του παραδείγματός μας, ήταν ένας «απόλυτα συνηθισμένος» άνθρωπος, σαν όλους τους άλλους της εποχής του.

Ο μελαγχολικός υπάλληλος που πέθανε νέος από φυματίωση και μας άφησε κάποια από τα πιο δυνατά έργα του 20ου αιώνα, εξακολουθεί να παραμένει αινιγματικός σχεδόν έναν αιώνα από τον θάνατό του. Με σύγχρονους όρους ο Κάφκα ήταν -ή έτσι νομίζουμε- είτε ασεξουαλικός, ένα πρόσωπο που δεν εκδηλώνει κάποιου είδους ερωτική επιθυμία, είτε καταπίεζε τις ομοφυλοφιλικές του τάσεις.

Μία νέα εκτεταμένη βιογραφία του Κάφκα από τον μελετητή του έργου του Ράινερ Σταχ προσπαθεί να δώσει απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα και ισχυρίζεται ότι η εξήγηση είναι πιο κοντά στις συνθήκες και τις συνήθειες της εποχής του.

Κάτι, λοιπόν, τον τραβούσε με πάθος προς τις γυναίκες, αλλά την ίδια στιγμή απέφευγε εντελώς την σωματική και την σεξουαλική επαφή. Περισσότερη τροφή για εικασίες έδινε αυτό που είχε πει ο στενός του φίλος Μαξ Μπροντ, ότι ο Κάφκα «βασανιζόταν από τις σεξουαλικές του επιθυμίες».

Θύμα των αντιλήψεων της εποχής του

Ο Σταχ, γράφει ο Guardian, απέκτησε πρόσβαση στα αδημοσίευτα ημερολόγια του Μπροντ κατά το διάστημα 1909-1911, όταν ο Κάφκα και ο Μπροντ ήταν 26-28 ετών. Εκεί ο Μπροντ καταγράφει την μόνιμη ανησυχία του για τις επιπτώσεις του σεξ.

«Ηταν ένας γυναικάς», λέει ο Σταχ για τον Μπροντ και προσθέτει ότι από τον ίδιο άνθρωπο που κάθε τόσο μιλούσε για την ιδανική γυναίκα, «στα ημερολόγιά του βλέπεις μόνο τον φόβο σε κάθε σελίδα, για ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες, σύφιλη, αφροδίσια».

Κατά τον Σταχ είναι παρωχημένη η ιδέα ότι «ο Κάφκα ήταν νευρωτικός και ο Μπροντ υγιής». Απλά ενώ ο Μπροντ κατάφερνε να διώξει αυτές τις ανήσυχες σκέψεις με τη γυναικεία συντροφιά, ο Κάφκα άφηνε το μυαλό του να δουλεύει συνέχεια.

Αυτό γιατί στην Τσεχία των αρχών του 20ου αιώνα η σεξουαλική υγιεινή ήταν πιο σημαντική από την σεξουαλική απόλαυση. Αυτό, επισημαίνει ο Σταχ, ήταν «απόλυτα φυσιολογικό» εκείνη την εποχή.

Τα βιβλία συμβουλών για την ερωτική ζωή που εκδίδονταν εκείνη την εποχή, ειδικά αυτά για αγόρια και κορίτσια, ήταν γεμάτα αναφορές στους κινδύνους παρά στην απόλαυση – και δεν ήταν θρησκευτικό το θέμα. Ετσι όταν οι νέοι έφταναν, γύρω στα 20 και κάτι, να κάνουν τα πρώτα βήματα της σεξουαλικής ζωής τους ήταν γεμάτοι φόβοι και άγχος.

Ο Κάφκα, σύμφωνα με τον βιογράφο του, «δεν μπορούσε να ενσωματώσει την σεξουαλικότητά του στην εικόνα που είχε για τον εαυτό του, γιατί τη θεωρούσε σαν κάτι σωματικά και ηθικά ακάθαρτο. Αρα δεν ήταν σε θέση να αναπτύξει αισθήματα οικειότητας με τις γυναίκες που (πίστευε ότι) τον τραβούσαν μέσα σε αυτή τη βρωμιά». Περιέγραφε το σεξ σαν αποξένωση, σαν κάτι στο οποίο μπορούσες να χάσεις τον εαυτό σου μέσα από τις σεξουαλικές επαφές. «Του ήταν αδύνατον να το περιγράψει από την πλευρά του, σαν υποκειμενική εμπειρία».

Τον Ιανουάριο του 1921 ο Κάφκα έγραφε με έναν έντονα καφκικό τρόπο στον Μπροντ για τον φόβο του για την οικειότητα: «Σαν κάποιο άτομο που δεν μπορεί να αντισταθεί στον πειρασμό να κολυμπήσει στη θάλασσα και είναι όλο χαρά που παρασύρεται και ξαφνικά, χωρίς να υπάρχει λόγος, σηκώνει το κεφάλι του και βλέπει μόνο τον ουρανό και τα κύματα … και καταλαμβάνεται από έναν απαίσιο φόβο, όπου τίποτα άλλο δεν έχει σημασία και πρέπει να πάει πίσω στην ακτή, ακόμα και αν σκάσουν τα πνευμόνια του – έτσι είναι».

Και συνεχίζει ο Σταχ: «Αυτό το μισογυνικό σύνδρομο το μοιράζονταν εκατομμύρια άνδρες της μεσαίας τάξης, η ανατροφή των οποίων δεν επέτρεπε την ερωτική ευτυχία».

Για κάποιο λόγο, ο Κάφκα εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται ασεξουαλικός ή ομοφυλόφιλος, πράγμα που φαίνεται περίεργο στον βιογράφο του που έχει να δώσει μια πιο περίπλοκη εικόνα. Ο Κάφκα «είχε ομοφυλοφιλικές, αμφισεξουαλικές, σαδιστικές, μαζοχιστικές και ηδονοβλεπτικές φαντασιώσεις, που όλες εμφανίζονται στα έργα του, πράγμα τυπικό για  συγγραφείς του είδους του. Δεν μπορείς όμως να καταλήξεις ότι ο ίδιος ήταν κάτι από όλα αυτά».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News