Το success story της είναι από εκείνα που δεν μπορείς εύκολα να πιστέψεις. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Κολχικό, ένα χωριό έξω από τη Θεσσαλονίκη, από πατέρα νοσηλευτή και μητέρα ιδιοκτήτρια καταστήματος επιδιόρθωσης ενδυμάτων. Τελείωσε το γυμνάσιο του χωριού της και, ελλείψει λυκείου, πήγε στο –δημόσιο- λύκειο της γειτονικής κωμόπολης του Λαγκαδά. Αυτή τη στιγμή, στα 29 της χρόνια, είναι κρυπτογράφος, assistant professor στο Τμήμα Πληροφορικής του Πανεπιστημίου George Mason κι ένας από τους ελάχιστους ανθρώπους σε ολόκληρο τον κόσμο (30-40) οι οποίοι ασχολούνται ακαδημαϊκά με το bitcoin.

Η Φωτεινή Μπαλδιμτσή, περί της οποίας ο λόγος, συμμετείχε ως κεντρική ομιλήτρια σε μια ημερίδα με θέμα «Ψηφιακά νομίσματα (bitcoin) & σχετικές τεχνολογίες (blockchain): εφαρμογές και προοπτικές)» που οργάνωσε ο δραστήριος Σύνδεσμος Εταιριών Πληροφορικής Βορείου Ελλάδος στη Θεσσαλονίκη, στο αμφιθέατρο  του ΤΕΕ. Με μεγάλη ηρεμία και προσπαθώντας να γίνει πλήρως κατανοητή σε ένα τόσο σύνθετο και περίπλοκο αντικείμενο, εξηγούσε κάθε λεπτομέρεια αναφορικά με αυτές τις άυλες, αφηρημένες οντότητες (;), σαν να τις έβλεπε, να τις άγγιζε, να τις άκουγε.

Μου εκμυστηρεύτηκε ότι μέχρι το 2011 είχε απλώς ακούσει για το bitcoin, αλλά δεν του είχε δώσει ιδιαίτερη προσοχή. Τότε, κάτι της κέντρισε την περιέργεια σχετικά, αγόρασε ένα για να το μελετήσει κι από άρχισε να ασχολείται με αυτό το αντικείμενο. Στο διδακτορικό της ασχολήθηκε με κρυπτογραφικές ηλεκτρονικές πληρωμές (e-cash).

Η πορεία του λεπτοκαμωμένου αυτού κοριτσιού από το Κολχικό Λαγκαδά στην ελίτ της σύγχρονης κρυπτογραφίας, είναι τόσο απλή που γι’ αυτό μαγνητίζει. Η Φωτεινή, μια ζωή πολύ καλή μαθήτρια, πέρασε πρώτη στο Τμήμα Εφαρμοσμένης Πληροφορικής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Στο δεύτερο έτος επεσήμανε, με όλο το φόβο και το δέος που μια τέτοια πράξη συνεπαγόταν, σε καθηγητής της ότι υπήρχε ένα λάθος στην εργασία που είχε δώσει σε φοιτητές του. Εκείνος έκανε το αυτονόητο, αλλά όχι συνηθισμένο: αντί να ενοχληθεί από «το θράσος» της φοιτήτριας, την εκτίμησε, τη δικτύωσε, με αποτέλεσμα από το τρίτο έτος να εργάζεται σε ερευνητικά προγράμματα. Η ίδια το αποκαλεί τύχη, «είμαι τυχερός άνθρωπος», λέει.

Τελειώνοντας τη σχολή, έστειλε επιστολές σε πανεπιστήμια στην Αμερική προκειμένου να κάνει διδακτορικό (σημ: εκεί η κατοχή μεταπτυχιακού δεν αποτελεί προϋπόθεση για το διδακτορικό). Έγινε δεκτή από αρκετά, κι αφηγείται πώς έρχονταν οι προσκλήσεις. «Από τη στιγμή που δεχτούν, σε προσκαλούν προκειμένου να σε πείσουν να τους επιλέξεις έναντι των άλλων που σε έχουν δεχτεί. Από τη στιγμή που το ξεκινάς, πληρώνεσαι». Η Φωτεινή επέλεξε το ιστορικό πανεπιστήμιο Brown.

Μεγάλο ενδιαφέρον έχει και η επιστολή που ενημερώνει ότι έγινες δεκτός. «Σε ευχαριστούν και σε ενημερώνουν ότι επενδύουν σε σένα. Ένας καθηγητής, δηλαδή, επενδύει σε σένα. Είναι λίγο τρομακτικό. Στο γράμμα της αποδοχής της αίτησης, σου εξηγούν ότι κάνουν ένα commitment σε σένα, της τάξεως των 400.000 δολαρίων! Τόσο κοστίζει στον καθηγητή, ο οποίος βρίσκει τα χρήματα από επιδοτήσεις κι επενδύει σε σένα για 5 χρόνια. Απίστευτο συναίσθημα και μεγάλη ευθύνη!» And the rest is history, έκανε μεταδιδακτορικό, εργάζεται πάρα πολύ σκληρά, έγινε assistant professor και τώρα βρίσκεται η ίδια στη θέση να πρέπει να επιλέξει φοιτητές και να νιώθει τη «μεγάλη ευθύνη».

Στο διδακτορικό της επάνω στο e-cash, προσπάθησε να απαντήσει στο ερώτημα: «Μπορούμε να έχουμε ηλεκτρονικές πληρωμές οι οποίες να διασφαλίζουν ανωνυμία και ιδιωτικότητα των χρηστών στον ίδιο βαθμό με τις παραδοσιακές πληρωμές με χαρτονομίσματα και κέρματα;» Ο προβληματισμός, όπως τον αναπτύσσει, ξεκινάει από την παραδοχή ότι τα συστήματα ηλεκτρονικών πληρωμών που χρησιμοποιούμε σήμερα (πιστωτικές κάρτες, πληρωμές μέσω e-banking), παρά το γεγονός ότι προσφέρουν φοβερή ευκολία σε χρήστες και καταστήματα, έχουν ένα σημαντικό μειονέκτημα: αποκαλύπτουν στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα κάθε λεπτομέρεια των αγοραστικών μας συνηθειών».

Μπορούμε να κάνουμε κάτι γι αυτό;

Η Φωτεινή έχει την απάντηση και, ταυτόχρονα, μας δίνει μια ιδέα της έρευνάς της. «Ένα σύστημα e-cash υποστηρίζει τις ίδιες συναλλαγές όπως και ένα παραδοσιακό σύστημα: την ανάληψη e-coins από μια τράπεζα, την πληρωμή από έναν χρήστη σε έναν άλλον και την κατάθεση των e-coins πίσω στην τράπεζα. Ένα σύστημα e-cash θα πρέπει να διασφαλίζει δυο βασικές ιδιότητες:

α) οι χρήστες δεν θα πρέπει να μπορούν να πλαστογραφήσουν e-coins και

β) η τράπεζα δεν θα μπορεί να «παρακολουθεί» τον τρόπο με τον οποίο οι χρήστες ξοδεύουν τα e-coins – δηλαδή δεν θα μπορεί να συνδέσει ενα e-coin που δημιουργήθηκε κατά την διαδικασία ανάληψης με ένα e-coin που αργότερα κατατέθηκε πίσω στην τράπεζα.

Και οι δύο αυτές ιδιότητες επιτυγχάνονται χρησιμοποιώντας εργαλεία της σύγχρονης κρυπτογραφίας και συγκεκριμένα, ειδικούς τύπους ψηφιακών υπογραφών καθώς και τις λεγόμενες αποδείξεις μηδενικής γνώσης».

Ενα αυτοτελές ψηφιακό νόμισμα

Της ζητάω να μιλήσει για το bitcoin. «To bitcoin δεν είναι ένα σύστημα πληρωμών τύπου e-cash αλλά ένα αυτοτελές ψηφιακό νόμισμα που δεν βασίζεται σε κάποια από τις υπάρχουσες νομισματικές μονάδες (ευρώ, δολάριο κλπ.). Η βασική καινοτομία του bitcoin είναι ότι δεν ελέγχεται από κάποια κεντρική οντότητα (π.χ. Κεντρική Τράπεζα) αλλά λειτουργεί κατανεμημένα από ένα δίκτυο χρηστών που είναι όλοι τους ισότιμοι. Σε αντίθεση με τα παραδοσιακά νομίσματα που τυπώνονται στο χαρτί από κάποια τράπεζα, τα bitcoins δημιουργούνται από τους ίδιους τους χρήστες που “τρέχουν” το λογισμικό του bitcoin σε όλο τον κόσμο. Προκειμένου να ρυθμίσει την παραγωγή νέων νομισματικών μονάδων καθώς και να διασφαλίσει τις συναλλαγές μεταξύ των χρηστών, το bitcoin χρησιμοποιεί διάφορες τεχνικές της επιστήμης της κρυπτογραφίας, εξ’ ου και ο χαρακτηρισμός κρυπτονόμισμα».

Στην Αμερική, το bitcoin χρησιμοποιείται σε πολλές επιχειρήσεις κανονικά ως νόμισμα, ενώ υπάρχει και σε κοινά ανταλλακτήρια συναλλάγματος, όχι μόνο σε ηλεκτρονικά. Εφόσον, όμως, δεν εκδίδεται από Κεντρική Τράπεζα, ούτε μεσολαβεί κάποια άλλη αρχή, πώς διασφαλίζεται η αξιοπιστία της κυκλοφορίας του; «Κάθε συναλλαγή που πραγματοποιείται καταγράφεται σε έναν πίνακα που ονομάζεται blockchain και είναι δημοσίως διαθέσιμος και μη αναιρέσιμος. Ο έλεγχος των συναλλαγών καθώς και η συντήρηση αυτού του πίνακα γίνεται με αυτοματοποιημένο τρόπο από μία ειδική κατηγορία χρηστών, τους λεγόμενους miners. Η δημιουργία και η εισαγωγή στο σύστημα νέων bitcoins γίνεται με σταθερό ρυθμό από το λογισμικό που τρέχουν οι απανταχού miners και τα νέα αυτά bitcoins αποτελούν επί της ουσίας την αμοιβή τους για το έργο της συντήρησης του blockchain. Παράλληλα, έχουν συστηθεί ειδικά ανταλλακτήρια “συναλλάγματος” τα οποία δέχονται αγοραπωλησίες μεταξύ bitcoin και των περισσότερων γνωστών νομισμάτων».

Κι από πού διασφαλίζεται η αξία του; «Η ισοτιμία του bitcoin καθορίζεται από την προσφορά και ζήτηση και έχει ελεύθερη διακύμανση, όπως εξάλλου και τα περισσότερα νομίσματα σήμερα».

Δηλαδή μπορεί κάποτε το bitcoin να καταρρεύσει; Η Φωτεινή Μπαλδιμτσή γελάει. «Ναι. Και ξέρεις γιατί; Επειδή υπάρχει ένας τεράστιος αριθμός bitcoins τα οποία δεν υπάρχουν σε κυκλοφορία. Είναι τα πρώτα που είχε φτιάξει ο δημιουργός του κι αν ποτέ αποφασίσει να τα ρίξει σε κυκλοφορία, το νόμισμα θα καταρρεύσει».

Η ταυτότητα του δημιουργού του bitcoin δεν είναι γνωστή. Το κυκλοφόρησε ως «Σακόσι Νακαμότο», ένα όνομα ανύπαρκτο στην παγκόσμια κοινότητα των πληροφορικάριων και των κρυπτογράφων. Συχνά η ταυτότητά του γίνεται αντικείμενο αναζήτησης για την κοινότητα, αλλά μέχρι στιγμής δεν την έχουν ανακαλύψει. «Πάντως, δεν είναι κρυπτογράφος», λέει η Φωτεινή, κι εξηγεί ποια συλλογιστική σχετικά με «τις τρύπες» του bitcoin οδηγεί σε αυτό το συμπέρασμα.

Εννοείται ότι δεν τη ρώτησα εάν σκοπεύει να επιστρέψει στην Ελλάδα, έτσι;

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News