Ο Ερνεστ Χέμινγουεϊ, η ζωή και τα κείμενα του οποίου συνδέθηκαν στενά με την Κούβα, έλεγε ότι θεωρούσε τον εαυτό του «variedad cubano», δηλαδή μια ποικιλία του κουβανέζικου κήπου. Το ζήτημα είναι τι πιστεύουν και πώς βλέπουν τον τόπο τους τα… ενδημικά φυτά αυτού του πολύχρωμου κήπου. Η απάντηση έχει δοθεί ποικιλοτρόπως, από κουβανούς λογοτέχνες, εικαστικούς, μουσικούς, χορευτές, κινηματογραφιστές, ή φωτογράφους.

Τις δικές της απαντήσεις δίνει επίσης μια φωτογράφος, γέννημα θρέμμα Κουβανή, που ζει και εργάζεται τα τελευταία χρόνια στο Μεξικό.

Η Σάντρα Γκαρσία Μπορέγκο καταγράφει με τον φακό της εικόνες που σίγουρα ξαφνιάζουν. Η δική της Κούβα δεν κουβαλά τα στερεότυπα που κυριαρχούν στην αντίληψη του δυτικού κόσμου. Ούτε έχουν οι φωτογραφίες της τα πλουμιστά χρώματα που χαρακτηρίζουν τις περισσότερες εικόνες από αυτή τη χώρα.

Η ίδια επέλεξε να παρουσιάσει τη χώρα και τους συμπατριώτες της μέσα από έντονους ασπρόμαυρους τόνους που δημιουργεί η αντίθεση ανάμεσα στο φως και τις σκιές. Στα κάδρα της πρωταγωνιστούν άνθρωποι αφτιασίδωτοι, στις πιο καθημερινές στιγμές τους. Καμία προσποίηση, καμία ωραιοποίηση –η ζωή όπως πραγματικά είναι.

Η φωτογραφική σειρά που προέκυψε έχει τίτλο «Αποφασιστική στιγμή» και εγκαινιάστηκε πριν λίγο καιρό στον γενέθλιο τόπο της, το Σαν Αντόνιο ντε λος Μπάνιος, στην Κούβα. Με αφορμή την έκθεση αυτή, η Σάντρα Γκαρσία Μπορέγκο μας μίλησε για την τέχνη της, για τη νοσταλγία που νιώθει ως  εκπατρισμένη και για το πώς βλέπει το μέλλον της πατρίδας της μετά τις αλλαγές που συντελούνται.

Τα τελευταία 20 χρόνια ζεις και εργάζεσαι στο Μεξικό. Πόσο στενοί είναι οι δεσμοί με την πατρίδα σου;

«Παραμένουν πολύ στενοί! Κυρίως γιατί οι γονείς και σχεδόν όλη η οικογένειά μας συνεχίζουν να ζουν εκεί. Πηγαίνουμε και τους βλέπουμε μία ή δύο φορές τον χρόνο. Χρειάζεται, όπως λέμε εμείς οι εκπατρισμένοι Κουβανοί, να γεμίζεις κάθε τόσο τις μπαταρίες σου για να προχωρήσεις. Είναι μεγάλο στήριγμα η αγάπη που πήραμε από την οικογένεια και από την κοινωνία στην οποία έχουμε μεγαλώσει. Μεταναστεύοντας σε άλλη χώρα, νιώθεις αισθήματα εγκατάλειψης, μαζί και ενοχής για τους ανθρώπους που άφησες πίσω σου και για όλα αυτά που δεν μπορείς πλέον να μοιραστείς μαζί τους. Με το πέρασμα του χρόνου ο χωρισμός πονάει περισσότερο –κι εμείς μεγαλώνουμε…

Τι σε παρακίνησε να κάνεις αυτή τη φωτογραφική σειρά;

«Θεωρώ ότι ήταν το προσωπικό μου τάμα στην οικογένεια και τους φίλους. Την ημέρα που εγκαινίασα την έκθεση στο Σαν Αντόνιο ντε λος Μπάνιος, στην επαρχία της Αρτεμίσα απ’ όπου κατάγομαι, οι περισσότεροι άνθρωποι που αγαπώ ήταν εκεί. Εκεί βρίσκονταν και οι φωτογραφίες τους, στις καλύτερες, ή, μάλλον, στις πιο γνήσιες στιγμές τους. Με αυτή την ενότητα νιώθω ότι εκπλήρωσα τον στόχο μου. Ήταν μια μεγάλη ικανοποίηση για εμένα, με έκανε να αισθανθώ ότι εκεί βρίσκονται οι πραγματικοί μου δεσμοί».

Σε ποια μέρη της Κούβας έγινε η φωτογράφηση;

«Οι φωτογραφίες τραβήχτηκαν κυρίως στην περιοχή που γεννήθηκα και μεγάλωσα. Στο σπίτι της οικογένειας, στους δρόμους της γειτονιάς, στην παραλία, κάνοντας επισκέψεις σε γνωστούς και φίλους. Λίγες μόνο φωτογραφίες έγιναν στην Αβάνα, όπως εκείνη με τον πιτσιρίκο και τον αυτοσχέδιο χαρταετό, που την τράβηξα σε ένα δρόμο του ιστορικού κέντρου, στην παλαιά Αβάνα. Γενικά, όταν φωτογραφίζω προσέχω να μην αισθάνεται άσχημα κανένας, αν και αυτό με έκανε να χάσω κάποιες μαγικές στιγμές που ήθελα να αποτυπώσω. Ακόμα κι έτσι όμως, έχω κάνει μερικές λήψεις που μου άρεσαν πολύ. Η παρουσία μου δεν ενόχλησε και η συναίνεση των ανθρώπων αντανακλάται, πιστεύω, στο βλέμμα τους».

Για τους περισσότερους η Κούβα είναι συνυφασμένη με τα έντονα και λαμπερά χρώματα. Εσύ γιατί επέλεξες τους σκληρούς ασπρόμαυρους τόνους;

«Δεν ήταν μια επιλογή αισθητικής φύσης. Είναι κάτι που προέκυψε εντελώς φυσιολογικά. Είχα και εξακολουθώ να διατηρώ μια ιδιαίτερη σχέση με το άσπρο-μαύρο. Το χρώμα μου αρέσει, αλλά δεν με πείθει να δείχνω αυτό που θέλω, με την ακρίβεια που το θέλω. Για να κάνω τις φωτογραφίες μου, χρειάζομαι το φως και τις έντονες αντιθέσεις που δημιουργεί».

Πώς βλέπεις… εξ αποστάσεως τη σημερινή Κούβα;

«Με χαροποιεί ιδιαίτερα το γεγονός ότι τα πράγματα έχουν προχωρήσει πολύ μετά το “άνοιγμα” που αφορά τα ταξίδια. Αυτό πρέπει να ισχύει για όλους. Να πηγαίνουμε όσο μακριά μπορούμε και θέλουμε να φθάσουμε, σε αντίθεση με το παρελθόν που κάτι τέτοιο ίσχυε μόνο για λίγους και εξαρτιόταν από την έγκριση της κυβέρνησης. Το Μεξικό, για παράδειγμα, έχει δώσει αμέτρητες θεωρήσεις σε Κουβανούς και μάλιστα πολλές από αυτές αφορούν στο χωριό μου. Κοντινοί φίλοι και μέλη της οικογένειας μπόρεσαν να με επισκεφθούν, σπάζοντας τη γεωγραφική απόσταση».

Ο Κάρλος Φουέντες έχει πει ότι η Κούβα χρειάζεται μια δόση περεστρόικας. Εσύ τι πιστεύεις για το μέλλον των Κουβανών και ποιες προοπτικές ανοίγονται στη ζωή τους;

«Το μέλλον είναι αβέβαιο. Αποτελεί ανεξερεύνητο έδαφος για τους συμπατριώτες μου. Το κομμουνιστικό σύστημα το γνωρίζουν, όπως γνωρίζουν καλά και τους κανόνες του. Από την άλλη, έχουν ακουστά το καπιταλιστικό σύστημα. Για πολλούς είναι ένας θελκτικός μύθος και αυτό είναι ένα μειονέκτημα που τους κάνει περισσότερο ευάλωτους. Πολλά χρόνια αντίστασης και θυσίες, για να γυρίσεις στην αρχή… Στη φάση που διανύουμε, θα κερδηθούν ορισμένες ελευθερίες σε βάρος κάποιων άλλων. Ο χρόνος θα το δείξει. Έχουμε επιβιώσει κάτω από πολύ αντίξοες συνθήκες και έχω εμπιστοσύνη στον κουβανικό λαό».

 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News