Αραγε, είναι θαρραλέα η απόφαση μιας εφημερίδας να τυπώσει στο πρωτοσέλιδό της την φωτογραφία ενός νεκρού μικρού παιδιού που ξέβρασε η θάλασσα; Θαρραλέα, δυναμική και αναγκαία χαρακτηρίστηκε από πολλούς (στα social media). Ο λόγος για την επιλογή της βρετανικής εφημερίδας The Independent να αφιερώσει ολόκληρο το πρωτοσέλιδό της την Πέμπτη στην φωτογραφία του άτυχου Αϊλάν Κούρντ, του νεκρού, σύρου προσφυγόπουλου λίγα δευτερόλεπτα προτού τον σηκώσει από την άμμο ο Τούρκος αστυνομικός. «Δεν ξεπερνά, όμως, τα όρια του σεβασμού απέναντι σε έναν νεκρό άνθρωπο;» αναρωτήθηκαν άλλοι. Θα δημοσιευόταν ποτέ αντίστοιχη φωτογραφία ενός παιδιού με καταγωγή απ’ το Λονδίνο και όχι το Κομπάνι; Θα έδινε η μάνα του τρίχρονου Αϊλάν Κούρντι (αν δεν είχε πνιγεί και η ίδια μαζί με τα δυο παιδιά της) την συγκατάθεσή της στην κυκλοφορία μιας φωτογραφίας που απεικονίζει το άψυχο σώμα του παιδιού της; «Κάποιου το παιδί», έγραφε η Independent κάτω από την φωτογραφία που, σε διάφορες εκδοχές της, έκανε τον γύρο των μέσων μαζικής ενημέρωσης – σε χαρτί και στην οθόνη- την ίδια μέρα, προκαλώντας πλήθος ενστάσεων στον κόσμο του Διαδικτύου. Το παιδί βρισκόταν ανάμεσα στους 23 πρόσφυγες που επιχείρησαν να μεταβούν από τα παράλια της Τουρκίας στην Κω. Και το στιγμιότυπο του άψυχου σώματός του συνοψίζει την τραγωδία των δώδεκα εξ αυτών που πνίγηκαν και την συνολική τραγωδία τουλάχιστον 2.500 προσφύγων που έχουν ξεψυχήσει στην Μεσόγειο, μόνο το 2015. Ωστόσο, από την στιγμή που τουίταρε το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας, ο διευθυντής της βρετανικής εφημερίδας, Αμόλ Ραγιάλ, δέχθηκε πλήθος βολών για την επιλογή του, και οδηγήθηκε σ’ ένα ντιμπέιτ ηθικής για την δεοντολογία της δημοσιογραφίας και την δύναμη της εικόνας. Ο ίδιος έπρεπε να υποστηρίξει – αν όχι να εξηγηθεί για- την επιλογή του, ξεκαθαρίζοντας ότι «δεν μυήθηκε στην δημοσιογραφία για να βάζει νεκρά παιδιά στα πρωτοσέλιδα», και επιβεβαιώνοντας ότι «συλλογίστηκε όλα τα αντεπιχειρήματα και με ιδιαίτερη προσοχή».
We knew this would offend and shock. But Aylan Kurdi's horrific death can spur the action thousands desperately need pic.twitter.com/ytLgiVY6gS
Στο ίδιο πνεύμα «τιτίβισε» και ο συνάδελφός του, Ντέιβιντ Ουάστελ, επισημαίνοντας ότι αυτό που διακρίνει την Independent από άλλες εφημερίδες είναι ότι ήταν η μοναδική εφημερίδα που αφιέρωσε ολόκληρο το πρωτοσέλιδό της «σ’ αυτήν την τόσο δυσάρεστη φωτογραφία». Φυσικά, δεν ήταν η μόνη εφημερίδα που δημοσίευσε την φωτογραφία του νεκρού προσφυγόπουλου στο πρωτοσέλιδό της. Αντίστοιχη επιλογή έκαναν και οι βρετανικές εφημερίδες Guardian, Daily Mail, και Daily Mirror, ενώ από τις ελληνικές εφημερίδες, και «Τα Νέα», «Η Εφημερίδα των Συντακτών» και η «Δημοκρατία» τύπωσαν την απεικόνιση του πεθαμένου προσφυγόπουλου ανάμεσα σε άλλες φωτογραφίες ή κείμενα. Μόνο η Independent, όμως, αφιέρωσε ολόκληρο το πρωτοσέλιδό της στην επίμαχη φωτογραφία τυπώνοντας μόνο λίγες λέξεις αποκλειστικά αφιερωμένες στον Βρετανό πρωθυπουργό, Ντέιβιντ Κάμερον: «Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι σε αδιέξοδο: ο πρωθυπουργός μας βρίσκεται σε άρνηση».
Στον Κάμερον απευθύνθηκε και σε ξεχωριστό τουίτ ο Ραγιάν: «Αγαπητέ Ντέιβιντ Κάμερον, αυτήν την στιγμή φαίνεσαι άκαρδος κι εκτός τόπου και χρόνου. Δείξε ηγετικό πνεύμα, πες καλωσορίσατε πρόσφυγες στην Βρετανία». Στον βρετανό πρωθυπουργό αναφέρεται, άλλωστε, και η εκστρατεία που εξαπέλυσε την ίδια μέρα η Ιντιπέντεντ, για την συλλογή υπογραφών έκκλησης προς τους βρετανούς πολιτικούς να αλλάξουν στάση, να συνεργαστούν με την Ευρωπαϊκή Ένωση και να καλωσορίσουν το ποσοστό των προσφύγων που αναλογεί στην χώρα. Υπό αυτήν την σκοπιά, η φωτογραφία, που πλαισιώνει και την ιστοσελίδα της εκστρατείας, αποκτά πολιτικό ρόλο και η δημοσιογραφία την δύναμη της άσκησης πίεσης.
Ο πολιτικός συντάκτης των Financial Times, Τζανάν Γκανές διαφωνεί: «Aυστηρή δημοσιογραφία είναι ένας τρόπος για να το περιγράψεις (το πρωτοσέλιδο), πορνογραφία είναι ένας άλλος», τουίταρε ο ίδιος στον συνάδελφό του, Ραγιάν. Ο διευθυντής της Independent ανταπέδωσε με μαθήματα σημασιολογικής ακρίβειας: «Το πορνό είναι αποκλειστικά σεξουαλικό υλικό το οποίο στοχεύει στον ερεθισμό. Αυτό είναι μη-σεξουαλικό και στοχεύει στην βελτίωση πολιτικής. Μεγάλη διαφορά». Η διαφορά είναι ασφαλώς αυταπόδεικτη. Καθένας όμως μπορεί να καταλάβει το δίλημμα που θέτει μια τέτοια φωτογραφία. Και κάθε σπουδαστής της δημοσιογραφίας μαθαίνει ότι ενώ μια φωτογραφία μπορεί να προκαλεί θλίψη ή θυμό, παράλληλα αποστασιοποιεί το βλέμμα του αναγνώστη από το θύμα της εικόνας, και άρα τον ίδιο από την οποιαδήποτε κρίση ή τραγωδία απεικονίζεται. Το ζητούμενο δεν είναι να σοκάρεις αλλά να κινητοποιήσεις, κατά προτίμηση, εκείνον που έχει την δύναμη να αλλάξει την πολιτική. Δυστυχώς, αυτός (ο Κάμερον) απάντησε: «Έχουμε κάνει αρκετά».
ΥΓ. Λίγες μόνο ώρες αργότερα (το βράδυ της ημέρας που κυκλοφόρησαν οι φωτογραφίες στα πρωτοσέλιδα του διεθνούς Τύπου) ο βρετανός πρωθυπουργός λύγισε. Ανακοινώνοντας ότι η Βρετανία θα ασκήσει τον ρόλο της ως «ηθικό έθνος», ο Κάμερον δήλωσε ότι η χώρα του θα δεχθεί χιλιάδες ακόμη (δεν είπε ακριβώς πόσους) σύριους πρόσφυγες που βρίσκονται σε προσφυγικά καταλύματα στον Λίβανο και την Ιορδανία και θα προσφέρει ανθρωπιστική βοήθεια ύψους 130.000.000 ευρώ στην Συρία, την Τουρκία, την ιορδανία και τον Λίβανο.
