Όταν με πιέζει πολύ η καθημερινότητα, καταφεύγω στην ιστορία.

Ξαναδιαβάζω τώρα κεφάλαια από τον Edward Gibbon (1737-1794) , τον μεγαλύτερο ιστορικό της Αγγλικής γλώσσας, που λατρεύουμε να αγνοούμε. Παρόλο που το πολύτομο και μνημειώδες έργο του («Παρακμή και Πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας») μας αφορά άμεσα. Οι περισσότεροι τόμοι του αναφέρονται στο κράτος που εμείς ονομάζουμε Βυζάντιο.

Ο Γκίμπον δεν το αποκαλεί Βυζάντιο – η λέξη στην ιστορία του απαντά μόνον ως τοπωνύμιο και αφορά την πόλη που αργότερα μετονομάστηκε Κωνσταντινούπολη. Αλλά και οι πολίτες και κάτοικοι αυτού του κράτους δεν το αποκαλούσαν Βυζάντιο. Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία το ονόμαζαν, με επικεφαλής τον «Αυτοκράτορα των Ρωμαίων» και τους εαυτούς τους Ρωμαίους (από όπου παράγεται και το Ρωμιοί). Οι όροι Βυζάντιο και Βυζαντινός καθιερώθηκαν τον 19 αιώνα.

Πέρα από την ιστορική του αξία, το βιβλίο αυτό είναι μνημείο ύφους. Ούτε μία στιγμή δεν μεταπίπτει σε απλή πεζή εξιστόρηση. Γλαφυρότητα, ειρωνεία, σαρκασμός, κομψότητα – αποτελεί μία σειρά από άπειρα μικρά δοκίμια και υποδείγματα γραφής.

Έχει μεταφραστεί σε όλες τις γλώσσες του κόσμου, εκτός από τα Ελληνικά. Είναι σκάνδαλο, αλλά δεν είναι τυχαίο. Ο Γκίμπον βλέπει στην Βυζαντινή ιστορία την σταδιακή παρακμή του Ελληνορωμαϊκού κόσμου. Είναι οξύτατος κριτικός του Χριστιανισμού που τον θεωρεί βασική αιτία αυτής της έκπτωσης – ιδιαίτερα όταν παίρνει τις ακραίες μορφές του «εκκλησιαστικισμού». Τελειώνει την ιστορία του με μία συγκινητική περιγραφή της Άλωσης και συμπεραίνει: «Περιέγραψα τον θρίαμβο της βαρβαρότητας και της θρησκείας».

Εμείς, αυτά που δεν μας βολεύουν, τα ξεχνάμε. Την ιστορία την θέλουμε όπως μας αρέσει. Την διαφορετική άποψη δεν την συζητάμε καν – την θάβουμε. Το βασικό πρόβλημά μας: η αδυναμία να αντέξουμε την πραγματικότητα – είτε ιστορική, είτε πολιτική. Είτε αφορά το παρελθόν, είτε το παρόν. Είμαστε η χώρα των μύθων.

Και να, ξαφνικά, που η ιστορία με ξαναγύρισε στο σήμερα. Τι άλλο βρίσκεται στις ρίζες αυτής της Κρίσης από την αδυναμία των πολιτικών, αλλά και του λαού, να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα. Και τώρα έχουμε μία νέα ηγεσία, με την δική της μυθολογία, που προσπαθεί να ξεχωρίσει τους σωστούς στόχους.

Πάντως διαβάζοντας σκέφθηκα ότι ως συνεχιστές έχουμε αρκετά προοδεύσει σε σχέση με το ένδοξό μας Βυζάντιο. Οι ηγέτες μας δεν δηλητηριάζουν, τυφλώνουν ή βασανίζουν απάνθρωπα τους αντιπάλους τους – και οι αποφάσεις της εξουσίας δεν συνοδεύονται από κόψιμο μύτης, χεριών, γλώσσας, ευνουχισμό ή εξόρυξη οφθαλμών. Μόνο πρόστιμο ή φυλακή. Ας είναι τουλάχιστον δίκαιες οι τιμωρίες.

Υ. Γ. Η άποψη μερικών σχολιαστών ότι η ιστορία του Γκίμπον έχει δήθεν μεταφραστεί στα Ελληνικά (επειδή μεταφράστηκαν μερικά τμήματα με καθυστέρηση 220 ετών!) επιβεβαιώνει την δική μου. Δεν υπήρξε ούτε πλήρης ούτε έγκαιρη μετάφραση – έπρεπε να έχει γίνει απο τον 19ο αιώνα. Όσο για την άλλη άποψη ότι είναι "ξεπερασμένη" θα πω ότι όταν μία ιστορία είναι και έργο τέχνης, δεν ξεπερνιέται ποτέ – βλ. και Θουκυδίδη.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News