(Μια παρέμβαση, με αφορμή το ρεπορτάζ της Γιώτας Συκκά, για το Θεατρικό Μουσείο, στην Καθημερινή της 17ης Αυγούστου)

Αρκετό καιρό τώρα διαβάζουμε για τον ξεπεσμό ενός ξεχωριστού μουσείου, του Θεατρικού. Ένα μουσείο-όραμα του σημαντικού θεατρικού ιστορικού Γιάννη Σιδέρη, ένα μουσείο -από τα ελάχιστα- που ασχολούνται με τον σύγχρονο νεοελληνικό πολιτισμό, στη θεατρική του έκφραση.

Έχω διαβάσει παλιότερα, με λύπη μου, άρθρα εγνωσμένου κύρους δημοσιογράφων, που θεωρούν φυσιολογικό το κλείσιμό του και την ίδια του την ύπαρξη αχρείαστη, μπροστά στο αμείλικτο των οικονομικών μεγεθών, με μια άποψη του τύπου, τι το θέλουμε τώρα, εδώ καιγόμαστε, δεν μπορεί μια μικρή χώρα και χρεοκοπημένη να έχει κάθε καρυδιάς μουσείο. Εννοούν το Θεατρικό, κάθε καρυδιάς.

Από την άλλη, το ίδιο το κακόμοιρο Υπουργείο Πολιτισμού, αντιμετωπίζει το μουσείο ως βάρος, που προσπαθεί να το ξεφορτωθεί.

Γιατί να έχουμε Θεατρικό Μουσείο; Επειδή εμείς επινοήσαμε την ύψιστη των Τεχνών, το Θέατρο;

1. Ναι, καθότι έτσι αποδεικνύουμε την ιστορική μας συνέχεια, ως Έλληνες. Δεν είναι δυνατόν να θεωρούμε ότι έχουν ισχύ τα βυζαντινά χρυσόβουλα, κυρίως όταν πρόκειται για περιουσιακά εκκλησιών και μοναστηριών και όταν είναι για τις απαρχές της εθνικής μας σπουδαιότητας να κατεβάζουμε ρολά. Αντιλαμβάνομαι ότι το Θέατρο είναι μια Τέχνη «ανεξέλεγκτη» και όχι αναγκαστικά θεοσεβούμενη. Δεν δίνει εύκολα θρησκευτικές ψήφους και, επιπροσθέτως, βλέπω ρασοφόρους να απολαμβάνουν χαιρέκακα την απαξίωση του οργανισμού που κρατάει ζωντανή τη μνήμη των πρωτοπόρων του ελληνικού Θεάτρου.
2. Ποιος μίλησε για λαούς που πρέπει να γνωρίζουν την ιστορία τους; Εννοούσε και εμάς; Είμαστε σίγουροι; Και πώς μεταχειριζόμαστε άραγε τη σύγχρονη μνήμη; Πώς διαφυλάσσουμε τα επιτεύγματα του νεότερου κράτους μας; Φανταστείτε τι πολιτιστικό κατόρθωμα ήταν το να ανεβάζονται έργα του Σαίξπηρ εκατόν πενήντα χρόνια πριν, από Έλληνες σκηνοθέτες και ηθοποιούς. Θα σας πάω ακόμα πιο πίσω, σκεφτείτε τι διανοητική αντίσταση ήταν το Κρητικό Θέατρο, με τον Χορτάτση και τον Κορνάρο στην Κρήτη λίγο πριν την τουρκική εισβολή. Και αμέσως μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας, ποιος διαφύλαξε τη γλώσσα, ποιος στήριξε την καλλιτεχνική ανάπτυξη της Σύρου, ποιος ξανάναψε το σβησμένο δαδί της ελληνικής Τέχνης, που πάντα θα είναι ο πρεσβευτής μας στον κόσμο, εκτός από τους ηθοποιούς και αυτοσχέδιους θιασάρχες που όργωσαν την επικράτεια και δημιούργησαν τα πρώτα θέατρα στην Αθήνα και αλλού;
3. Θέατρο σημαίνει παιδεία, σημαίνει συνέχεια, σημαίνει γλώσσα, λόγος, σημαίνει το αποτύπωμα μιας κοινωνίας στο σήμερα. Το θεατρικό έργο είναι η πιο σύγχρονη μορφή τέχνης. Εάν είναι μπροστά από την εποχή του δεν γίνεται κατανοητό, εάν υπολείπεται δεν αφορά κανέναν, αναγκαστικά εκφράζει το εδώ και το τώρα. Θέατρο σημαίνει θεατρικά έργα. Ποια είναι η κιβωτός των θεατρικών μας έργων; Δέκα ράφια μιας δημοτικής βιβλιοθήκης; Το έργο δεν είναι βιβλίο μόνο, είναι ένα κείμενο ζωντανό, που πρέπει να ιδωθεί σε συνάρτηση με την παράστασή του, προκειμένου ο επίδοξος θεατρικός συγγραφέας να ακονίσει το δικό του εργαλείο έκφρασης και γραφής. Δεκάδες έργα διαβάζω ελληνικά τα τελευταία χρόνια, από συγγραφείς που δεν διαβάζουν θέατρο και γι’ αυτό τα έργα τους είναι φτωχά και άτεχνα. Πού θα εκπαιδευθούν; Σε ποια κιβωτό γνώσης θα εντρυφήσουν;
4. Τόσα θεατρολογικά τμήματα πού θα κάνουν τις εργασίες τους; Πού θα βρεθεί το υλικό; Το Θέατρο είναι αέρας, χάνεται, θέλει ευαίσθητη περισυλλογή των υλικών του. Διαφορετικά σκορπίζει η μνήμη, σκορπίζει η Τέχνη που εξελίσσει τα μυαλά των ανθρώπων.
5. Πώς μεταχειριζόμαστε τους καλλιτέχνες μας; Γκρεμίσαμε το μνημείο του ελληνικού τραγουδιού, το παλιό στούντιο της Κολούμπια στη Ριζούπολη, πού είναι τα γραφεία του Κουν, του Μινωτή, του Ροντήρη, τα σπίτια του Τσιτσάνη, του Χατζιδάκι, τα μέρη που δημιούργησαν ο Κατράκης, η Λαμπέτη, η Παπαδάκη, ακόμη και το μικρό μουσείο του Καζαντζάκη είναι στα πρόθυρα κλεισίματος. Μιλάμε για τον αρχαίο πολιτισμό, αλλά δε μπορούμε να υπάρξουμε χωρίς τον σύγχρονο, θα δημιουργηθεί πολιτιστικό χάσμα, που θα απειλήσει την ιστορική μας συνέχεια, το ξαναλέω.

Τι να κάνουμε;

1. Δεν έχει καμία δουλειά το Θεατρικό Μουσείο να υπαχθεί στη Λυρική Σκηνή. Καμία απολύτως. Χωρίς σχέδιο, χωρίς όραμα, προσπαθεί ο υπουργός πολιτισμού, ενεργώντας σα λογιστής, να ξεφορτωθεί έναν ελλειματικό οργανισμό. Το Θεατρικό μουσείο πρέπει να υπάρξει αυτόνομα, σε νέο πλαίσιο δράσης. Είναι αξιομνημόνευτη και ντροπιαστική η δυσπραγία των ασφαλιστικών φορέων να προχωρήσουν σε άμεση ρύθμιση των χρεών του, με ένα, σε βάθος χρόνου, χρονοδιάγραμμα αποπληρωμής. Να μη μιλήσουμε εάν επρόκειτο για εκκλησιαστικό ίδρυμα, πόσο γρήγορα θα ρυθμιζόταν το θέμα.
2. Να συνδεθεί το Μουσείο με το πρόγραμμα διδασκαλίας των θεατρολογικών τμημάτων. Και να απολαμβάνει μιας αντίστοιχης επιδότησης, μικρής έστω από τον προϋπολογισμό του υπουργείου Παιδείας, κάθε παράσταση που «διδασκόταν» στην αρχαία Ελλάδα, μην το ξεχνάμε.
3. Να υπαχθεί στους χώρους τουριστικής επισκεψιμότητας. Με ένα μικρό εισιτήριο, δεν είναι δυνατόν ο χώρος που φιλοξενεί το καμαρίνι και τα προσωπικά αντικείμενα της Μαρίας Κάλλας, να μην είναι παγκοσμίως γνωστός χώρος για τους ξένους επισκέπτες της Αθήνας.
4. Να συνδεθεί ο χώρος με τη διδασκαλία της θεατρολογίας στα σχολεία. Να έρχονται τα σχολεία ομαδικώς στις αίθουσές του. Παράλληλα να διεξάγονται σεμινάρια, από Έλληνες και διεθνείς ανθρώπους του θεάτρου και κυρίως της συγγραφής.
5. Το Μουσείο χρειάζεται νέο χώρο στέγασης, ικανό να φιλοξενήσει τόσο τα ιστορικά του εκθέματα όσο και τη βιβλιοθήκη του, η οποία πρέπει άμεσα να ψηφιοποιηθεί. Έτσι θα μπορεί να είναι διαθέσιμη και μέσω διαδικτύου, έναντι αντιτίμου, σε πλήθος μελετητών και θεατρόφιλων ανά την Ελλάδα και όχι μόνο.
6. Το Μουσείο χρειάζεται ένα νέο μοντέλο διοίκησης. Με καθορισμένες καλλιτεχνικές και εκπαιδευτικές προδιαγραφές, αλλά ιδιωτικού δικαίου μάνατζμεντ και διοίκηση εξωστρεφή που θα το καταστήσει σημείο αναφοράς στον θεατρικό και πολιτιστικό χάρτη. Με δράσεις και προσέλκυση χορηγιών, ώστε να μπορεί αυτόνομα να καλύπτει τα έξοδά του και να δημιουργεί και, ει δυνατόν, και αποθεματικό για μελλοντικές δραστηριότητες. Απαραίτητη η θεσμική του αυτονομία και ο περιορισμός της δικαιοδοσίας του υπουργείου Πολιτισμού.
7. Ένα σωρό ευρωπαϊκά προγράμματα, ΕΣΠΑ κάθε λογής, μέχρι και για δήθεν αγροτοτουριστικά μπιτς μπαρ έχουν δοθεί, κανένα ψιχουλάκι δεν βρέθηκε για το Θεατρικό Μουσείο; Είναι δυνατόν, τέτοιου βεληνεκούς οργανισμός να περιφέρεται ως επαίτης από πολιτικό γραφείο σε γραφείο;

Το ξέρω πως ζητάω πράγματα αδιανόητα για τους κυβερνώντες, που δεν χωράει το φτωχό πολιτικά μυαλό τους, ότι ο εκάστοτε υπουργός δεν είναι ανάγκη να κουμαντάρει τα πάντα κατά την κατά κανόνα (αν)ικανότητά του.

Είναι ντροπιαστικό να διαβάζουμε συνεχώς δηλώσεις συμπόνιας για τον ξεπεσμό του Θεατρικού μας Μουσείου. Να σταματήσουν τώρα οι δηλώσεις ανημπόριας και δήθεν πολιτικής αγωνίας από πολιτικούς προϊσταμένους. Ας πούνε πρωτίστως αν το θέλουν, αναγνωρίζοντας τη σπουδαιότητά του. Και βεβαίως, να προσθέσουμε, ότι το Μουσείο δεν ανήκει ούτε στην Εθνική Βιβλιοθήκη που χτίζεται αξιοθαύμαστα στην παραλιακή άκρη της πόλης. Το Θέατρο συμβαίνει στο κέντρο της Αθήνας και εκεί ανήκει και το μουσείο του. Προσβάσιμο σε όλους που αγαπούν το Θέατρο, σε όλα τα ανήσυχα και δημιουργικά μυαλά της πόλης.

Το Θεατρικό μουσείο, μπορεί να δημιουργήσει τη δική του καλλιτεχνική υπεραξία. Να εκπαιδεύσει συγγραφείς, μελετητές, ηθοποιούς, σκηνοθέτες, σκηνογράφους, εικαστικούς, συνθέτες, θεατρόφιλους και να παράγει και πλούτο, μάλιστα. Το να το αντιμετωπίζουν κάποιοι ως φτωχό και ξεπεσμένο συγγενή, δεν φανερώνει παρά την ίδια τους κομπλεξική άποψη απέναντι στην ελληνική Τέχνη. Και αυτό πρέπει να σταματήσει.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News