Εχω πάει τρείς φορές, δύο καλοκαίρια και εναν χειμώνα με χιόνι.Τσακώνομαι με τους Πόντιους –γιατί είναι αγύριστα κεφάλια- αλλά τους αγαπώ. Την πρώτη φορά, το καλοκαίρι του 2004 οταν γύρισα στο διαμέρισμά που εμενα στο Τσιχάνγκιρ της πόλης, δύο μέρες αργότερα διαπίστωσα οτι κάποιος είχε μπει μέσα, την ώρα που έλειπα σε μάθημα, και μου είχε ανακατέψει τα πράγματα. Δεν ξέρω ποιός ήταν κάποιος είχε χτυπήσει το θυροτηλέφωνο, το μεσημέρι,πρίν φύγω για το Σισλί που έκανα μάθημα γλώσσας, για να δει αν είμαι σπίτι.Την προηγούμενη μέρα είχα πεί σε όλη την τάξη οτι είχα πάει εκδρομή στην Τραπεζούντα.

Ένα χρόνο αργότερα οργανώσαμε απο τους «Φακέλλους» ενα ταξίδι στα ελληνόφωνα χωριά του Οφεος και η στρατοχωροφυλακή επιασε για λίγες ώρες δύο συναδέλφους. Τους φέρθηκαν καλά παρά το γεγονός οτι δεν είχαμε πάρει άδεια για τα γυρίσματα. Έπειτα πήγαμε στην Τραπεζούντα με την Σοφία Παπαιωάννου για να κάνουμε τα «επίσημα» γυρίσματα. Ήταν τέλος Νοέμβρη ή αρχές Δεκέμβρη. Ανεβήκαμε μέχρι το τέλος του δρόμου προς την Παναγία Σουμελά και μετά πήραμε το τριπόδι στον ώμο και ανεβήκαμε πάνω στο απάτητο χιόνι τα εκατοντάδες σκαλοπάτια. Δεν πιστεύω στο Θεό αλλά εκείνη τη μέρα πίστεψα στην Παναγία.

Ήταν το χιόνι, ο ουρανός και το βουνό και εμείς, δύο τεχνικοί και δύο δημοσιογράφοι και το μνημείο. Οι τοιχογραφίες ηταν ακόμα με την πατίνα του χρόνου απο πάνω τους χωρίς να εχει περάσει «η αναστήλωση» (σς οι Τούρκοι δεν είχαν χρήματα οπως μου είχε εξηγήσει η προιστάμενη της υπηρεσίας του μνημείου στην Τραπεζούντα ). Πάνω στις μορφές των αγίων οπως και στα δικά μας μέρη στην Καππαδοκία , χαραγμένα ονόματα και ημερομηνίες Ελλήνων απο ολόκληρη τη Μικρά Ασία , τέλη του 19ου , αρχές του περασμένου αιώνα.

Γυρίσαμε μοντάραμε την εκπομπή και οι Τούρκοι την επανέλαβαν σε κάποια απο τα κανάλια τους διανθιζοντάς την με μάλλον ειρωνικά αλλά όχι πάντα εχθρικά σχόλια, μάλλον αμήχανοι ήταν. Ο τότε πρόξενός μας στην Κωνσταντινούπολη ενας ανθρωπος που γνωρίζει πολύ καλά τι σημαίνει να είσαι ο ίδιος μειονότητα ο Αλέξης Αλεξανδρής, μου είχε κάνει με τον μοναδικό χαμηλόφωνο τρόπο του μία παρατήρηση μόνο: «Για την ταυτότητα δεν μιλάς. Ή υπάρχει ή δέν υπάρχει.» Πόσο δίκιο είχε!

Πέρσι ξαναπήγαμε μαζί με ενα φιλικό ζευγάρι που πήγαινε σε ενα συνέδριο αρχιτεκτόνων στην Τραπεζούντα. Από τον «μέσα δρόμο»(Μπολού) με αυτοκίνητο. Σταματήσαμε και μείναμε στην Σαφράμπολη και την Αμάσεια (η Τραπεζούντα είναι μία πολύ ασχημη πόλη μπροστά τους!). Την τελευταία μέρα, ήταν ένα Σαββατιάτικο πρωινό του Ιουλίου ανεβήκαμε και πάλι.

Υπήρχαν Θεσσαλονικιοί και μουσουλμάνοι απο την Ανατολή, Ρώσοι και κοσμοπολίτες από την Πόλη. Ο αέρας ήταν δροσερός και ο ήχος απο τη λύρα ενός παππού στην είσοδο αξέχαστος. Φύγαμε και πήγαμε σε ενα παρχάρι τρείς ώρες από την Τραπεζούντα. Οι άνθρωποι χόρευαν ασταμάτητα πάνω στο χορτάρι που εβοσκαν οι αγελάδες τους και όπου επιανε το μάτι ακούγονταν λύρα και ανθρωποι σχημάτιζαν κύκλους για να «κάνουν τον χορόν» (Horon )οπως λένε εκεί στη «μαύρη Θάλασσα» ενώ στην υπόλοιπη Τουρκία χρησιμοποιούν την γαλλική λέξη για το χορό. Είναι και αυτό ένα σήμα οτι η προαιώνια παράδοση μιάς απο τις 4 διαλέκτους της αρχαίας ελληνικής θριάμβευση στη σημειακή αυτή αναμέτρηση της μιάς λέξης της κοσμικής μεταρρύθμισης του Κεμάλ.

Αλλά τα πραγματα γίνονται πιο εύκολα οταν δέν μιλάς για την ταυτότητα. Όταν πήγαμε στον Πόντο το 2006 ζητήσαμε τη γνώμη ενός Πόντιου απο την Τουρκία που ζεί εξόριστος στη Νέα Μάκρη.. Ο Βάιος(η Βαχίτ )

Τουρσούν για όσους τον γνωρίζουν απο την Οτσενα (ετσι λένε το χωριό του ). Ο Βάιος ηταν για πολλά χρόνια εχθρός του τουρκικού κράτους και ίσως να είναι ακόμα, τουλαχιστον ενός μέρους αυτού του κράτους, μέχρι που μία ομάδα τουρκων αποφασισε να γυρίσει ενα νοτκυμαντέρ για το χωρίο του, όπως είχαμε κάνει παλιότερα εμείς, να μιλήσουν για τη γλώσσα και τον πολιτισμό των συγχωριανών του Βάιου και να καλέσουν τον Βάιο στην Τουρκία. Θα μου πείτε αν δέν ηταν η πολιτιστική πρωτεύουσα δεν θα το εκαναν. Δεν ξέρω πώς και γιατί το εκαναν, η ταινία χρηματοδοτήθηκε απο το τουρκικό κρατος , σημασία εχει οτι η Τουρκία σε αυτά τα χρόνια που πέρασαν απο την πρώτη μου επίσκεψη στη στενή χαράδρα του δρόμου που συνδέει την Τραπεζούντα με το Ερζερούμ (σς εκεί είναι η Παναγία Σουμελά) έκανε μεγάλα βήματα προς το αυτονόητο: Την παραδοχή ότι η συγχρονη ταυτότητά της εχει και τη δική μας ανεξίτηλη σφραγίδα.

 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News